Перспективы совершенствования деятельности следственных органов

CC BY f
63-67
9
5
Поделиться
Файзиев, Ш. (2015). Перспективы совершенствования деятельности следственных органов. Обзор законодательства Узбекистана, (1), 63–67. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/uzbek_law_review/article/view/13633
Ш Файзиев, Ташкентский государственный юридический университет

к.ю.н, доцент, кандидат старшего научного сотрудника

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Данная статья посвящена модернизации деятельности органов дознания и перспективам их совершенствования.


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2015

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

63

жуда

муҳим

экспертиза

тури

ҳисобланади

.

Ушбу

экспертиза

Шарқий

Европа

мамлакатларида

кенг

тарқалган

бўлиб

,

жиноятларни

очишда

жуда

кенг

қўлланилади

.

Хулоса

қилиб

айтганда

,

экспертиза

тергов

ҳаракати

ва

унинг

имкониятларининг

кундан

кунга

ошиб

бораётганлиги

,

янги

техник

-

технология

ютуқлардан

фойдаланиш

имкониятларининг

мавжудлиги

,

бизнинг

қонунчилигимизни

,

ушбу

йўналишда

фаолият

юритаётган

ташкилотларни

тегишли

тартибда

муносиб

ривожланиши

кераклигини

талаб

этади

.

Аннотация

:

мазкур

мақола

экспертиза

институтини

такомиллаштириш

ва

унинг

янги

имкониятларидан

фойдаланишга

бағишланган

.

Калит

сўзлар

:

жиноят

процесси

,

экспертиза

,

экс

-

перт

,

эксперт

хулосаси

,

экспертиза

институтини

такомиллаштириш

.

Аннотация

:

данная

статья

посвящена

совершен

-

ствованию

института

экспертизы

и

использованию

новых

возможностей

института

экспертизы

.

Ключевые

слова

:

уголовный

процесс

,

экспертиза

,

эксперт

,

заключение

эксперта

,

совершенствование

института

экспертизы

.


Annotation:

This article is devoted to improvement of

expertize institutions and new opportunities of using ex-
pertize institution.

Key words:

criminal process, expertize, expert, con-

clusion of expert, improvement of expertize institutions.

Адабиётлар

рўйхати

:

1.

Каримов

И

.

А

.

Мамлакатимизни

модернизация

қилиш

ва

кучли

фуқаролик

жамияти

барпо

этиш

устувор

мақсадимиздир

. –

Т

.:

Ўзбекистон

, 2010.

2.

Ўзбекистон

Республикаси

Адлия

вазирлиги

қошидаги

Ҳ

.

Сулаймонова

номидаги

Республика

суд

экспертиза

марказининг

2014

йил

якунлари

бўйича

ҳисоботи

.

3.

Хидоятов

Б

.

Б

.

Следственные

действия

,

прово

-

димые

в

уголовном

процессе

.

Учебное

пособие

(

курс

лекций

). –

Ташкент

:

ТГЮИ

, 2006.

4.

Муҳитдинов

Р

.

А

.

Жиноятчиликка

қарши

курашда

суд

экспертизасининг

роли

// “

Ўзбекистонда

суд

экспертизанинг

ривожланиш

истиқболлари

мавзусидаги

Республика

идоралараро

илмий

-

амалий

конференция

материаллари

. –

Т

.: 2006.

5.

Исаров

Қ

.

И

.

Одил

судловни

амалга

оширишда

суд

экспертизасининг

ўрни

// “

Ўзбекистонда

суд

экспертизасининг

ривожланиш

истиқболлари

мавзусидаги

Республика

идоралараро

илмий

-

амалий

конференция

материаллари

. –

Т

.: 2006.

6.

Отахўжаев

С

.

А

.

Суд

экспертизасининг

ҳозирги

босқичдаги

долзарб

муаммолари

// “

Ўзбекистонда

суд

экспертизасининг

ривожланиш

истиқболлари

мавзусидаги

Республика

идоралараро

илмий

-

амалий

конференция

материаллари

. –

Т

.: 2006..

7.

Пулатов

Ю

.

С

.

Экспертизага

жўнатилиши

керак

бўлган

материаллар

,

моддалар

ва

буюмларга

оид

ҳужжатли

маълумотларнинг

хусусиятлари

//

Суд

экспертиза

ютуқлари

ва

ривожланиш

истиқболлари

:

Ўзбекистон

Республикаси

Адлия

вазирлигининг

суд

экспертиза

хизматининг

50

йиллигига

бағишланган

илмий

-

амалий

конференция

. –

Т

.: 2001.

Ш

.

Файзиев

юридик

фанлар

номзоди

,

доцент

,

ТДЮУ

катта

илмий

ходими

изланувчиси

СУРИШТИРУВ

ОРГАНЛАРИ

ФАОЛИЯТИНИ

ТАКОМИЛЛАШТИРИШ

ИСТИҚБОЛЛАРИ

Давлатимизда

юз

бераётган

ижтимоий

-

сиёсий

ҳам

-

да

иқтисодий

янгиланиш

жараёнлари

жиноят

ва

жино

-

ят

-

процессуал

қонунчилигида

ҳам

ўзгаришларга

олиб

келди

.

Айни

пайтда

Жиноят

-

процессуал

кодексининг

38-

моддасига

1995

йилдан

ҳозирги

кунга

қадар

саккиз

маротаба

ўзгариш

ва

қўшимчалар

киритилганлиги

1

,

ижтимоий

муносабатларнинг

ривожланиши

ва

янги

турдаги

жиноятларнинг

вужудга

келиши

ҳамда

уларга

қарши

кураш

фаолияти

бир

ҳолатдан

янги

суриштирув

органларининг

ташкил

этилиши

билан

таъминла

-

наяпти

,

десак

муболаға

бўлмайди

.

Муҳтарам

Президентимиз

И

.

А

.

Каримов

Олий

Маж

-

лис

қўшма

мажлисида

сўзлаган

нутқларида

ҳам

мо

-

дернизация

иборасидан

фойдаланган

.

Модернизация

сўзи

инглиз

тилидан

«Modern»

ян

-

гиланиш

,

янги

ғояларни

олға

силжиши

каби

,

маъно

-

ларда

ишлатилади

2

.

Ушбу

концепцияда

судга

қадар

иш

юритиш

босқи

-

чини

модернизациялаш

масалаларида

бир

қатор

ва

-

зифалар

қўйилган

,

улар

бирин

-

кетин

бажарилиб

амал

-

даги

қонунчиликка

жорий

қилинди

.

Суриштирув

органлари

фаолиятини

шартли

уч

йўналишга

бўлиш

мумкин

,

улар

маъмурий

,

жиноят

-

процессуал

,

тезкор

-

қидирув

фаолиятидир

.

1

www.lex.uz/

1.

38-

модданинг

4-

банди

Ўзбекистон

Республикасининг

1996

йил

27

декабрдаги

357-I-

сон

Қонуни

таҳририда

Олий

Мажлис

Ахборотномаси

, 1997

й

., 2-

сон

, 56-

модда

2.

38-

модданинг

4-

банди

Ўзбекистон

Республикасининг

2011

йил

29

сентябрдаги

ЎРҚ

-299-

сон

Қонуни

таҳририда

Ўзбекистон

Республикаси

қонун

ҳужжатлари

тўплами

— 2011

й

., 40-

сон

, 410-

модда

3.

38-

модданинг

6-

банди

"

Ўзбекистон

Республикаси

айрим

қонун

ҳужжатларига

ўзгартириш

ва

қўшимчалар

киритиш

тўғрисида

"

ги

Ўзбекистон

Республикасининг

2004

йил

30

апрелдаги

621 II

сон

Қонуни

билан

Давлат

чегараларини

ҳимоя

қилувчи

қўмитанинг

суриштирув

вазифалари

билан

боғлиқ

қонунларга

ўзгартириш

ва

қўшимчалар

киритилди

4.

38-

модданинг

8-

банди

Ўзбекистон

Республикасининг

2001

йил

30

августдаги

271-II-

сон

Қонуни

таҳририда

Олий

Мажлис

Ахборотномаси

, 2001

й

., 9-10-

сон

, 182-

модда

5.

38-

модданинг

8-

банди

Ўзбекистон

Республикасининг

2003

йил

25

апрелдаги

482-II-

сон

Қонуни

таҳририда

Олий

Маж

-

лис

Ахборотномаси

, 2003

й

., 5-

сон

, 67-

модда

6.

38-

модданинг

8-

банди

2006

йил

21

апрелда

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

331-

сонли

Молия

-

иқтисодий

,

солиқ

соҳасидаги

жиноятларга

,

жиноий

фаолиятдан

олинган

даромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашишни

кучайтириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида

ги

қарори

билан

департамент

,

Ўзбекистон

Республикаси

Бош

прокуратураси

ҳузуридаги

Солиқ

,

валютага

оид

жиноятларга

ва

жиноий

даромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашиш

департаментига

айлантирилди

,

бироқ

ушбу

ўзгариш

ЖПКда

ўз

аксини

топмаган

.

7.

38-

модда

Ўзбекистон

Республикасининг

2009

йил

14

январдаги

ЎРҚ

-199-

сонли

Қонуни

асосида

9-

банд

билан

тўлдирилган

ЎР

ҚҲТ

, 2009

й

., 3-

сон

, 9-

модда

.

8.

38-

модда

Ўзбекистон

Республикасининг

2010

йил

15

сентябрдаги

ЎРҚ

-256-

сонли

Қонунига

мувофиқ

10-

банд

билан

тўлдирилган

ЎР

ҚҲТ

, 2010

й

., 37-

сон

, 314-

модда

.

2

www.wikipedia.org/


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2015

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

64

Маъмурий

фаолият

асосан

,

Маъмурий

жавобгар

-

лик

тўғрисидаги

кодекс

,

суриштирув

органларининг

ички

буйруқ

,

йўриқномалари

билан

тартибга

солинади

.

Тезкор

-

қидирув

фаолият

суриштирув

органлари

-

нинг

махфий

йўриқномалари

,

ички

буйруқ

ҳамда

2012

йил

29

декабрдаги

Ўзбекистон

Республикасининг

Тез

-

кор

-

қидирув

фолияти

тўғрисида

ги

Қонуни

билан

тар

-

тибга

солинади

.

Жиноят

-

процессуал

фаолият

Жиноят

-

процессуал

кодекси

ҳамда

бошқа

қонунлар

билан

тартибга

соли

-

нади

.

Олиб

борилаётган

тадқиқот

натижаларига

кўра

,

су

-

риштирув

органлари

фаолиятини

модернизациялаш

эҳтиёжи

қуйидагиларда

намоён

бўлади

:

Биринчидан

,

суриштирув

органлари

фаолияти

би

-

лан

боғлиқ

қонунчиликдаги

бир

қатор

ўзгартиш

ва

қўшимчалар

ЖПКда

ўз

аксини

топмаган

;

Иккинчидан

,

Ўзбекистон

Республикасининг

Тез

-

кор

-

қидирув

тўғрисида

ги

Қонуни

суриштирув

органла

-

ри

тезкор

-

қидирув

фаолиятини

тўлиқ

тартибга

солма

-

ган

;

Учинчидан

,

суриштирув

фаолиятининг

ваколатла

-

ри

чекланганлиги

,

ҳозирги

кунда

дастлабки

тергов

ор

-

ганларининг

юритувида

(

ҳар

бир

терговчи

иш

юриту

-

вида

Тошкент

шаҳри

бўйича

ўтказилган

сўров

натижасида

жиноят

иши

материаллари

бўйича

кўплаб

жиноят

ишларининг

тўпланиб

қолиши

,

жиноят

ишлари

-

ни

юритиш

сифати

ҳақида

ўйлаб

кўришни

тақозо

эта

-

ди

.

Тўртинчидан

,

Жиноят

кодексида

ижтимоий

хавфи

катта

бўлмаган

ва

унча

оғир

бўлмаган

жиноятлар

юза

-

сидан

хусусий

айблов

институтини

жорий

қилиш

эҳтиёжининг

мавжудлиги

.

Бешинчидан

,

айб

,

айбланувчи

иштироки

назарда

тутилган

ҳар

қандай

ҳолатда

суриштирув

иши

матери

-

аллари

дарҳол

терговчи

ёхуд

прокурорга

берилиши

назарда

тутилган

,

қонунчилик

нуқтаи

назаридан

бундай

чеклов

, 1994

йил

22

сентябрда

қабул

қилинган

ЖПКда

,

суриштирувчи

О

лий

юридик

маълумот

талаб

қилинмаганлиги

ҳамда

жиноят

иши

материалининг

охирги

нуқтасини

терговчи

томонидан

ҳал

қилиниши

назарда

тутилган

,

бу

ўз

навбатида

суриштирув

орган

-

лари

фаолиятидан

самарали

фойдаланишга

имкон

бермайди

.

Олтинчидан

,

суриштирув

органлари

тизимида

ян

-

ги

ижтимоий

муносабатларнинг

кескин

ўзгариб

бори

-

ши

,

ушбу

соҳада

янги

суриштирув

органларни

жорий

этишни

тақозо

қилади

.

Еттинчидан

,

айрим

суриштирув

органлари

ама

-

лиётини

ўрганиш

1995

йилдан

ҳозирги

кунгача

бирор

маротаба

жиноят

ишини

қўзғатмаган

,

ЖПКда

назарда

тутилган

ҳуқуқ

ва

мажбуриятларидан

фойдаланмаган

,

кўпроқ

суриштирув

органларининг

асосий

функцияси

маъмурий

фаолиятни

бажарган

.

Шу

боис

айрим

су

-

риштирув

органларига

барҳам

бериш

лозим

.

Саккизинчидан

,

ривожланган

мамлакатларнинг

жиноят

-

процессуал

қонунчилиги

ҳозирги

кунга

келиб

,

соддалаштириш

,

тезлаштирилган

тартибда

иш

юри

-

тиш

каби

янги

тушунчаларни

ўзида

мужассам

этиб

келмоқда

,

Франция

,

Германия

давлатлари

дастлабки

тергов

босқичидан

воз

кечиб

,

суриштирув

институти

-

дан

тўлиқ

фойдаланиш

масалаларини

интеграцияла

-

шуви

ўзини

оқлаб

келмоқда

,

ушбу

институтни

импле

-

ментация

қилиш

масалаларини

ўйлаб

кўриш

лозим

;

Тўққизинчидан

,

айрим

ЖПКнинг

бир

-

бирига

зид

нормаларини

масалан

,

ЖПКнинг

342-

моддаси

2-

қисмига

мувофиқ

суриштирувчи

муайян

шахсни

айбланувчи

тариқасида

ишда

иштирок

этишга

жалб

қила

олмайди

,

шундай

экан

ЖПКнинг

41, 46, 236, 255,

256, 257, 258, 259, 265, 266, 269-

моддаларида

бе

-

рилган

тартиб

342-

моддаси

2-

қисмига

зид

,

демак

улар

такомиллаштирилиши

лозим

;

Ўнинчидан

,

Тадқиқотлардан

шу

маълум

бўлдики

,

Ўзбекистон

Республикаси

Бош

Прокуратурасида

назо

-

рат

олиб

борилишини

инобатга

олмаганда

суриштирув

органлари

фаолияти

юзасидан

алоҳида

статистика

юритилмайди

.

Юқорида

санаб

ўтилган

ҳар

бир

ҳолат

юзасидан

конструктив

таҳлиллар

асосида

ишлаб

чиқилган

таклиф

ва

хулосаларни

илгари

сурамиз

.

Айрим

олимларнинг

фикрича

,

жиноий

таъқибни

амалга

оширувчи

органларнинг

кўплиги

,

фуқаролар

-

нинг

ҳуқуқ

ва

манфаатларини

унчалик

тўлиқ

таъмин

-

ламайди

1

,

бошқа

гуруҳ

олимлар

давлат

фуқаронинг

жиноий

тажовузлардан

тўлиқ

ҳимояланиши

жиноят

ишини

юритишга

масъул

бўлган

давлат

органлари

ва

мансабдор

шахсларнинг

қонун

билан

ҳуқуқ

ва

мажбу

-

риятларини

тўлиқ

қамраб

тартибга

солиб

берилишида

катта

хизмат

қилади

дейди

2

.

Назаримизда

,

жиноий

таъқибни

амалга

оширувчи

органларнинг

ЖПК

ва

бошқа

қонунларда

(“

Тезкор

-

қидирув

фаолияти

тўғри

-

сида

ги

Қонуни

ва

бошқ

.):

Биринчидан

,

2006

йил

21

апрелда

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

331-

сонли

Молия

-

иқтисодий

,

солиқ

соҳасидаги

жиноятларга

,

жиноий

фаолиятдан

олинган

даромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашишни

кучайтириш

чора

-

тадбирлари

тўғри

-

сида

ги

қарори

билан

департамент

,

Ўзбекистон

Рес

-

публикаси

Бош

прокуратураси

ҳузуридаги

Солиқ

,

ва

-

лютага

оид

жиноятларга

ва

жиноий

даромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашиш

департаментига

1

Гамбарян

А

.

Реформы

дознания

и

оперативно

-

розыскной

деятельности

в

плоскости

правового

реализма

//

Законность

.

2013.

79. -

С

. 14-24;

Хидоятов

Б

.

Б

.

Проблемы

регулирова

-

ния

дознания

в

Республике

Узбекистан

:

Автореферат

дисс

.

канд

.

юрид

.

наук

«

Издательский

центр

Академия

» -

Т

.: 2002

й

. –

С

26.

Левинова

Т

.

А

.

Начальник

органа

дознания

в

зерка

-

ле

организационно

-

практических

проблем

.

Российская

юсти

-

ция

. 2014.

5. 22-25

бетлар

;

Малышева

О

.

А

.

О

необходи

-

мости

совершенствования

правовой

регламентации

процес

-

суального

статуса

дознавателя

.

Российская

юстиция

. 2014.

9. -

С

20-23;

Селина

Е

.

В

.

Имплементация

нарождающихся

правовых

институтов

в

сложившуюся

уголовно

-

процессуальную

форму

:

проблемы

,

перспективы

,

тенденции

.

Российская

юстиция

. 2014.

8. -

С

25-28;

Гирько

С

.

И

.

Сбы

-

ваются

ли

прогнозы

и

опасения

о

перспективах

дознания

в

сокращенной

форме

?

Российский

следователь

. 2014.

5. -

С

22-26;

Гирько

С

.

И

.

Уголовно

-

процессуальные

функции

по

-

лиции

в

Российской

Федерации

:

Монография

.

М

.:

ФГКУ

«

ВНИИ

МВД

России

», 2013. -

С

62-75.

2

Пулатов

Ю

.

С

.

Пути

совершенствования

форм

досудебного

производства

в

уголовном

процессе

Узбекистана

.

Ўзбекистон

процессуал

-

ҳуқуқий

фан

ва

қонунчиликни

ривожлантириш

муаммолари

/

Актуальные

проблемы

развития

в

Узбекистане

процессульно

-

правовой

науки

и

законодательства

/

Под

об

-

щей

ред

.

Ф

.

М

.

Мухитдинова

.

Сборник

научных

статей

. –

Т

.:

2014. -

С

250.

Иномжонов

Ш

.

Х

.

Жиноят

процессида

далил

-

ларни

тақдим

қилиш

ва

фойдаланиш

муаммолари

(

Илмий

амалий

қўлланма

)

Т

.: “

Адолат

”. 2002. – 178

б

;

Иномжонов

Ш

.

Х

.

Жиноят

-

процессуал

исбот

қилишда

тезкор

-

қидирув

фаоли

-

яти

натижаларидан

фойдаланиш

муаммолари

.

Монография

. /

Масъул

муҳаррир

:

ю

.

ф

.

д

.

Б

.

Х

.

Пўлатов

. –

Т

.:

ТДЮИ

нашриёти

.

2005. – 139

б

;

Фадеев

И

.

А

.

Правовые

основы

Сбываются

ли

прогнозы

и

опасения

о

перспективах

дознания

в

сокращенной

форме

?

Российский

следователь

. 2014.

4. -

С

22-26.


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2015

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

65

айлантирилди

,

бироқ

ушбу

ўзгариш

ЖПКда

ўз

аксини

топмаган

.

Бизнинг

фикримизча

,

ЖПКнинг

38-

моддаси

1-

қисми

8-

бандида

берилган

матни

алоҳида

таҳрирда

берилса

,

суриштирув

органларининг

жиноят

-

процессуал

қонун

-

чиликда

берилиши

бўйича

изчиликка

эришилган

бўларди

.

Зеро

,

давлат

божхона

хизмати

ва

департа

-

ментнинг

айрим

ваколатлари

бир

-

бирига

ўхшаса

-

да

,

улар

умуман

бошқа

-

бошқа

вазифаларни

амалга

оши

-

радилар

.

Буни

қуйида

икки

органнинг

миллий

қонунчи

-

ликда

асосий

вазифалари

мисолида

кўришимиз

мум

-

кин

:

ЖПКнинг

38-

моддаси

8-

бандини

қуйидаги

матн

би

-

лан

тўлдириш

лозим

,

деб

ўйлаймиз

:

Ўзбекистон

Рес

-

публикаси

Бош

прокуратураси

ҳузуридаги

Солиқ

,

ва

-

лютага

оид

жиноятларга

ва

жиноий

даромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашиш

департаменти

-

нинг

ва

унинг

жойлардаги

бўлинмалари

.

Иккинчидан

,

Ўзбекистон

Республикасининг

Тез

-

кор

-

қидирув

фаолияти

тўғрисида

ги

Қонуни

суришти

-

рув

органлари

тезкор

-

қидирув

фаолиятини

тўлиқ

тар

-

тибга

солмаган

.

Суриштирув

органлари

фаолиятини

тартибга

соли

-

ниши

нафақат

ЖПК

, “

Тезкор

-

қидирув

фаолияти

тўғри

-

сида

ги

Қонун

билан

чекланиб

қолмасдан

,

ички

буйруқ

ва

йўриқномалар

билан

ҳам

тартибга

солинади

,

булар

кўпроқ

ёпиқ

характерга

(

махфий

)

эга

ҳисобланади

.

Шу

боис

,

суриштирувчиларнинг

фаолияти

у

ёки

бу

жиҳат

-

дан

ёпиқ

суриштирув

ишларини

юритишга

тўғри

кела

-

ди

,

бу

ўз

навбатида

қонунийлик

принципининг

амал

қилиниши

ҳамда

фуқароларнинг

ҳуқуқ

ва

қонуний

манфаатларини

таъминлашга

хизмат

қила

олмайди

.

Назаримизда

,

суриштирув

органлари

жиноят

-

процессуал

фаолиятини

янада

аниқ

ва

батафсил

тар

-

тибга

солиниши

ҳамда

турли

англашилмовчиликлар

-

нинг

олдини

олиш

,

кейинги

фаолиятни

янада

қонунга

асосан

фаолият

юритилишини

таъминлаш

мақсадида

,

суриштув

органлари

фаолияти

тўғрисида

низом

қабул

қилинишига

эҳтиёж

борлигини

яна

бир

бор

тас

-

диқлайди

.

ЖПКда

тезкор

-

қидирув

фаолияти

натижаларидан

фойдаланишнинг

механизми

яратилмаган

,

назаримиз

-

да

,

Ўзбекистон

Республикасининг

«

Тезкор

-

қидирув

фаолияти

тўғрисида

»

ги

Қонунининг

19-

моддасида

назарда

тутилган

Тезкор

-

қидирув

фаолияти

матери

-

аллари

жиноят

иши

қўзғатиш

учун

асос

бўлиши

...

мумкин

бироқ

,

ЖПК

322-

моддасида

жиноят

белгилари

мавжудлигини

кўрсатувчи

маълумотлар

жиноят

ишини

қўзғатиш

учун

асос

бўлади

деб

белгиланган

.

Назаримизда

,

ушбу

моддалардаги

номувофиқликни

бартараф

этиш

юзасидан

қонун

лойиҳаси

ишлаб

чиқилиши

лозим

.

Учинчидан

,

суриштирувнинг

ҳар

томонлама

чекланганлиги

,

ҳозирги

кунда

дастлабки

тергов

орган

-

ларининг

юритувида

(

ҳар

бир

терговчи

иш

юритувида

Тошкент

шаҳри

бўйича

ўтказилган

сўров

натижасида

минимал

кўплаб

жиноят

ишларининг

тўпланиб

қолиши

,

кўплаб

жиноят

ишларининг

тўпланиб

қолиши

,

жиноят

ишларини

юритиш

сифати

ҳақида

ўйлаб

кўришни

тақозо

этади

.

Тўртинчидан

,

хусусий

айблов

масаласида

айрим

хорижий

мамлакатлар

тажрибасини

ўрганиш

шуни

кўрсатадики

,

хусусий

айблов

ривожланган

чўққиси

АҚШда

1

,

Россия

Федерациясида

13

та

,

Белоруссияда

1

Махов

В

.

Н

.,

Пешков

М

.

А

.

Уголовный

процесс

США

(

досу

-

дебные

стадии

) www.twirpx.com/

29

та

,

Озарбайжонда

27

та

тоифадаги

жиноятлар

юза

-

сидан

хусусий

айблов

институти

борлиги

эътироф

эти

-

лади

2

, 2014

йилги

ИИВнинг

Тошкент

шаҳар

ва

Қорақалпоғистон

Республикаси

статистик

маълумот

-

ларини

таҳлил

қилиш

шуни

кўрсатдики

, 601

та

жиноят

яширинган

, 403

таси

нотўғри

малакаланган

,

амалиётда

энг

кўп

учрайдиган

ЖКнинг

25-

моддаси

орқали

97-

моддасида

назарда

тутилган

жиноятлар

кўпроқ

ЖК

109-

моддаси

билан

квалификация

қилинади

,

ЖПКнинг

325-

моддаси

бўйича

, 24,9

фоизи

жиноят

ишлари

84-

модданинг

, 1-

қисм

, 6-

банди

бўйича

, 75

фоизи

рад

қилинган

,

жиноят

ишини

қўзғатиш

сўраб

қилинган

ари

-

заларни

даставвал

жиноят

ишини

қўзғатмаслик

маса

-

ласини

сўраб

мурожаат

қилиш

тенденцияси

хорижий

мамлакатлар

тажрибаси

кузатилади

.

2014

йил

ЖПКнинг

325-

моддаси

бўйича

келтирилган

статистик

маълумотлар

қуйидагича

,

ЖПК

83-

модда

75.10%,

ЖПК

84-

модданинг

1–

қисми

6-

банди

24,90%,

ЖК

109-

моддаси

78,4%,

ЖК

105-

моддаси

17,5%

бошқа

жино

-

ятлар

4,1%

ташкил

этади

3

.

ЖПКнинг

342-

моддаси

суриштирувда

айблов

қўлланилишига

йўл

қўймайди

.

Шу

боис

,

даставвал

су

-

риштирувчиларни

ушбу

институтни

қўллаш

бўйича

билимларини

қайта

ўқитиш

билан

янада

такомил

-

лаштириш

ҳамда

ЖПКнинг

342-

моддасини

қайта

кўриб

чиқиш

лозим

.

Бу

ўз

навбатидан

жиноят

ишини

юритишга

масъул

бўлган

терговчи

ва

суриштирувчилар

учун

алоҳида

семинар

тренинглар

ўтказиш

у

бўйича

амалий

тавсия

-

лар

бериш

,

шу

билан

бир

қаторда

уларни

имзо

қўйди

-

риш

билан

таништириш

ўз

фаоляитига

янада

эътибор

билан

қарашга

ҳаракат

қилади

.

Бешинчидан

,

ривожланган

ва

ривожланаётган

давлатлар

жиноят

-

процессуал

қонунчилигини

ўрганиш

шуни

кўрсатдики

,

дунёнинг

бирор

мамлакатида

су

-

риштирувни

юритиш

ва

тамомлашнинг

Ўзбекистон

Республикаси

Жиноят

-

процессуал

кодексида

назарда

тутилган

процессуал

шакли

мавжуд

эмас

.

Суришти

-

рувни

юритиш

ушбу

шакли

ўзбек

модели

деб

атасак

,

хато

бўлмайди

,

чунки

ушбу

шаклдаги

суриштирувни

юритиш

процессуал

тартиби

фақат

Ўзбекистон

Рес

-

публикасида

мавжуд

.

Муаллиф

2007

йил

4-5

июлда

Қозоғистон

Республикаси

Алматы

шаҳрида

бўлиб

ўт

-

ган

халқаро

илмий

-

амалий

анжуманда

,

Москва

давлат

университети

(

МГУ

)

профессори

Головко

Леонид

Ви

-

тальевич

4

билан

бўлган

суҳбатдан

ҳам

шундай

хулоса

-

га

келди

.

Суриштирувни

бундай

кўриниши

қаердан

келиб

чиқди

деган

ўринли

савол

туғилади

.

Ўзбекистон

Республикаси

Жиноят

-

процессуал

кодексининг

лойиҳасини

тайёрлашда

шахсан

иштирок

этган

Ўзбе

-

кистон

Республикасида

хизмат

кўрсатган

фан

арбоби

,

ю

.

ф

.

д

.,

профессор

Абдумажидов

Ғофур

Абдумажидо

-

вичдан

қуйидагича

жавоб

олдик

: “

Суриштирувчилар

-

нинг

ҳуқуқий

тафаккурини

инобатга

олиб

,

суришти

-

рув

юритишни

ушбу

содда

кўриниши

ишлаб

чиқилган

,

бироқ

ҳозирда

юридик

соҳадаги

кадрлар

сиёсатининг

ижобий

натижаларини

сарҳисоб

қилар

эканмиз

,

су

-

2

МДҲ

мамлакатлари

Жиноят

-

процессуал

кодекслари

www.cis-legal-reform.org

3

30

январь

2015

йилда

Ўзбекистон

Республикаси

Ички

ишлар

вазирлиги

академиясида

Жиноят

процессида

хусусий

айблов

институтининг

ҳолати

ва

уни

такомиллаштириш

истиқболлари

ресспублика

илмий

-

амалий

конференцияси

маълумотларидан

фойдаланилди

.

4

Интернет

манзили

www.law.msu.ru/


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

2015

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

66

риштирувни

тамомлашни

тўлиқ

шаклини

жорий

қил

-

сак

ҳам

бўлади

”.

Профилактика

инспекторлари

ўртасида

ўтказилган

сўров

натижасидан

шу

маълум

бўлдики

,

уларнинг

ак

-

сарияти

ҳуқуқшунос

эмас

.

Бу

ўз

навбатида

вақт

ўтиши

билан

бартараф

этилади

.

Кадрлар

етишмовчилиги

юзасидан

бир

қатор

чора

тадбирлар

олиб

борилаётга

-

ни

билан

бир

қаторда

,

айрим

камчиликлар

ҳам

мавжуд

,

шу

боис

, 2010

йилда

Суриштирув

ишини

таш

-

кил

этиш

номли

22

босма

табоғли

ўқув

қўлланма

наш

-

рдан

чиққан

ва

ҳозирда

Республика

миқёсда

барча

юридик

коллеж

,

юридик

фанлар

ўтиладиган

бошқа

коллежларда

Суриштирув

ишини

ташкил

этиш

фани

-

дан

ўқув

қўлланма

сифатида

фойдаланиб

келин

-

моқда

1

.

Ҳозирда

айрим

суриштирув

органларида

,

яъни

ИИВ

академияси

,

МХХ

,

Олий

ҳарбий

божхона

институтида

,

Ўзбекистон

Республикаси

Бош

прокуратураси

ҳузури

-

даги

Департаментида

суриштирувчиларни

қайта

тай

-

ёрлаш

,

малакасини

ошириш

курслари

мавжуд

бироқ

,

алоҳида

суриштирувчиларни

тайёрлайдиган

алоҳида

махсус

билим

юрти

мавжуд

эмас

.

Ўзбекистон

Республикасида

суриштирувчиларни

(

жиноят

ишини

юритиш

юзасидан

махсус

билимлар

бериладиган

)

тайёрлаб

берадиган

алоҳида

олий

ўқув

юрти

мавжуд

эмас

.

Умумий

билим

бериладиган

юри

-

дик

соҳаларда

,

хусусан

,

ТДЮУ

,

ИИВ

академияси

ва

бошқа

даргоҳларда

умумий

юридик

фанлар

ўргатила

-

ди

,

бироқ

суриштирув

мавзусига

2-4

соат

ажратилган

холос

,

ваҳоланки

ушбу

институт

кенг

миқёсда

амали

-

ётда

аҳоли

энг

кўп

мурожаат

қиладиган

органлар

ҳисобланади

.

Назаримизда

,

ТДЮУда

Суриштирув

ҳуқуқи

номли

янги

фан

ташкил

этиш

ҳамда

ҳар

уч

йилда

суришти

-

рувчиларни

мажбурий

1-3

ойлик

малака

ошириш

кур

-

сларни

жорий

қилиш

талабини

қўйиш

лозим

.

Олтинчидан

,

Тадқиқотларимиз

натижасида

шу

маълум

бўлдики

,

ижтимоий

муносабатларнинг

кескин

ўзгариб

бориши

,

компьютер

технологиялар

ёрдамида

содир

қилинаётган

жиноятлар

кўпайиб

бораётгани

ҳамда

уларга

қарши

ҳаракат

фақат

мутахассис

ва

экс

-

пертлар

ёрдамидан

фойдаланиб

келинмоқда

,

ваҳоланки

,

хорижий

мамлакатлар

тажрибаси

шуни

кўрсатмоқдаки

,

ушбу

соҳада

янги

суриштирув

орган

-

ларни

жорий

этишни

тақозо

қилади

.

ИИВ

компьютер

технологиялар

ёрдамида

содир

қилинаётган

жиноят

-

ларга

қарши

кураш

Департаментида

алоҳида

тайёр

-

ланган

махсус

билимларга

эга

бўлган

суриштирувчи

-

лар

иш

юритади

.

Ҳар

қандай

компьютер

технологиялар

соҳасида

со

-

дир

қилинадиган

жиноятлар

юзасидан

мустақил

фикр

-

га

эга

бўлиб

,

Еттинчидан

,

ЖПКнинг

38-

моддасининг

2,4,5,6,7-

бандларида

назарда

тутилган

айрим

суриштирув

ор

-

ганлари

амалиётини

ўрганиш

1995

йилдан

ҳозирги

кунгача

бирор

маротаба

жиноят

иши

қўзғатилмаган

,

жиноят

ҳақида

ҳар

қандай

хабар

ёки

ЖПКда

назарда

тутилган

ҳуқуқ

ва

мажбуриятларидан

фойдаланмаган

,

кўпроқ

суриштирув

органларининг

асосий

функцияси

маъмурий

фаолиятни

бажарган

.

Шу

боис

айрим

су

-

риштирув

органларга

барҳам

бериш

лозим

.

1.1.

ЖПКнинг

38-

моддаси

6-

банди

ўз

кучини

йўқот

-

ган

ҳамда

уни

ЖПКдан

чиқариб

ташлаш

лозим

.

1

Ш

.

Файзиев

Суриштирув

ишини

ташкил

этиш

.

Ўқув

қўлланма

-

Т

.:

ТДЮИ

нашриёти

, 2010. 352

б

.

Республикамизда

сўнгги

йилларда

амалга

ошири

-

лаётган

ислоҳотлар

натижасида

давлат

чегараларини

ҳимоя

қилувчи

қўмита

мустақил

давлат

қўмитаси

си

-

фатида

ўз

аҳамиятини

йўқотди

ва

2003

йил

декабрда

Миллий

хавфсизлик

хизмати

таркибига

киритилди

.

«

Ўзбекистон

Республикаси

айрим

қонун

ҳужжатла

-

рига

ўзгартиш

ва

қўшимчалар

киритиш

тўғрисида

»

ги

Ўзбекистон

Республикасининг

2004

йил

30

апрелдаги

621 II

сон

Қонуни

билан

Давлат

чегараларини

ҳимоя

қилувчи

қўмитанинг

суриштирув

вазифалари

билан

боғлиқ

қонунларга

ўзгартириш

ва

қўшимчалар

кири

-

тилди

.

Албатта

,

бу

ўзгартиришлар

2003

йил

декабр

ойида

қабул

қилинган

Президент

фармони

ва

шу

фар

-

мон

асосида

Давлат

чегараларини

ҳимоя

қилувчи

қўмитанинг

миллий

хавфсизлик

хизмати

тизимига

ки

-

ритилишига

боғликдир

.

Демак

, 1999

йил

20

августда

қабул

қилинган

Ўзбекистон

Республикасининг

«

Давлат

чегараси

тўғрисида

»

ги

Қонунига

ва

2000

йил

15

де

-

кабрда

қабул

қилинган

"

Терроризмга

қарши

кураш

тўғрисида

"

ги

Қонунига

ўзгартириш

ва

қўшимчалар

ки

-

ритилиб

,

давлат

чегараларини

ҳимоя

қилиш

ва

терро

-

ризмга

қарши

курашни

амалга

оширишда

суриштирув

ва

тезкор

-

қидирув

фаолиятини

олиб

бориш

ваколати

эндиликда

фақат

Миллий

Хавфсизлик

Хизмати

томо

-

нидан

олиб

борилмокда

.

Ўзбекистон

Республикаси

«

Давлат

чегараси

тўғри

-

сида

»

ги

Қонунининг

29-

моддасига

кўра

,

Миллий

хавф

-

сизлик

хизмати

Давлат

чегарасини

ҳимоя

қилиш

ва

қўриқлаш

соҳасида

разведка

,

контразведка

ва

тезкор

-

қидирув

фаолиятини

амалга

оширади

,

белгиланган

тартибда

контрабандага

қарши

кураш

чораларини

ишлаб

чиқади

ва

амалга

оширади

.

1.2.

38-

модданинг

8-

банди

2006

йил

21

апрелда

Ўзбекистон

Республикаси

Президентининг

331-

сонли

Молия

-

иқтисодий

,

солиқ

соҳасидаги

жиноятларга

,

жиноий

фаолиятдан

олинган

даромадларни

легал

-

лаштиришга

қарши

курашишни

кучайтириш

чора

-

тадбирлари

тўғрисида

ги

қарори

билан

департамент

,

Ўзбекистон

Республикаси

Бош

прокуратураси

ҳузури

-

даги

Солиқ

,

валютага

оид

жиноятларга

ва

жиноий

да

-

ромадларни

легаллаштиришга

қарши

курашиш

депар

-

таментига

айлантирилди

,

бироқ

ушбу

ўзгариш

ЖПКда

ўз

аксини

топмаган

.

Саккизинчидан

,

ривожланган

мамлакатларнинг

жиноят

-

процессуал

қонунчилиги

ҳозирги

кунга

келиб

,

соддалаштириш

,

тезлаштирилган

тартибда

иш

юри

-

тиш

каби

янги

тушунчаларни

ўзида

мужассам

этиб

келмоқда

,

Франция

,

Германия

давлатлари

2

,

дастлабки

тергов

босқичидан

воз

кечиб

,

суриштирув

институти

-

дан

тўлиқ

фойдаланиш

масалаларини

интеграцияла

-

шуви

ўзини

оқлаб

келмоқда

,

ушбу

институтни

импле

-

ментация

қилиш

масалаларини

ўйлаб

кўриш

лозим

ҳамда

ҳар

томонлама

тўлиқ

ва

тез

олиб

боришга

йўналтирилган

янги

концептуал

таклифлар

ишлаб

чиқилиши

лозим

.

2

Германиянинг

Жиноят

-

процессуал

кодекси

www.gesetze-im-

internet.de/

Головко

Л

.

В

.,

Гуценко

К

.

Ф

. (

ред

.),

Филимонов

Б

.

А

.

Уголовный

процесс

западных

государств

.

Учебное

пособие

для

юридических

вузов

. - 2-

е

изд

.,

доп

.

и

испр

. -

М

.:

Зерцало

-

М

, 2002. -

С

528;

Головко

Л

.

В

.

Дознание

и

предварительное

следствие

в

уголовном

процессе

Франции

.

М

.: 1995.

С

. 17.

Филимонов

Б

.

А

.

Основы

уголовного

процесса

Германии

.

М

.:

1994. -

С

52-53.


background image

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА


2015

1

ЎЗБЕКИСТОН

ҚОНУНЧИЛИГИ

ТАҲЛИЛИ

UZBEK LAW REVIEW

ОБЗОР

ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА

УЗБЕКИСТАНА

67

Тўққизинчидан

,

ЖПКнинг

342-

моддаси

2-

қисмига

мувофиқ

суриштирувчи

муайян

шахсни

айбланувчи

тариқасида

ишда

иштирок

этишга

жалб

қила

олмайди

,

аммо

ЖПКнинг

41, 46, 236, 255, 256, 257, 258, 259, 265,

266, 269-

моддаларида

келтирилган

суриштирувчи

термини

342-

моддаси

2-

қисмига

зид

ҳолда

берилган

,

шу

боис

ЖПКнинг

342-

моддаси

2-

қисмини

қуйидаги

матнда

келтириб

ўтиш

лозим

,

деб

ўйлаймиз

:

гумон

қилинувчи

,

айбланувчига

нисбатан

қамоққа

олиш

тарзидаги

эҳтиёт

чорасини

қўллаш

асослар

аниқланган

бўлса

.

Ўнинчидан

,

назаримизда

,

ҳар

бир

давлат

органи

-

нинг

ижобий

ва

салбий

жиҳатлари

ҳамда

уларнинг

ке

-

лажакдаги

истиқболи

ва

салбий

жиҳатларига

барҳам

бериш

нуқтаи

назаридан

,

суриштирув

органлари

фао

-

лияти

юзасидан

алоҳида

статистика

юритилиши

ҳамда

www.stat.uz

сайтига

жойлаштирилиши

лозим

.

Фуқаро

-

ларнинг

www.gov.uz

портали

орқали

суриштирув

ор

-

ганларига

тўғридан

-

тўғри

мурожаатини

назарда

ту

-

тувчи

янги

лойиҳа

ишлаб

чиқилиши

лозим

.

Аннотация

:

мазкур

мақола

суриштирув

органлари

фаолиятини

модернизациялаш

эҳтиёжи

ва

такомил

-

лаштириш

йўлларига

бағишланган

.

Калит

сўзлар

:

жиноят

процесси

,

суриштирув

,

су

-

риштирув

органлари

,

тезкор

-

қидирув

фаолияти

,

су

-

риштирув

органлари

фаолиятини

модернизациялаш

.

Аннотация

:

данная

статья

посвящена

модерниза

-

ции

деятельности

органов

дознания

и

перспективам

их

совершенствования

.

Ключевые

слова

:

уголовный

процесс

,

дознание

,

органы

дознания

,

оперативно

-

розыскная

деятель

-

ность

,

модернизация

деятельности

органов

дознания

.


Annotation:

This article is devoted to modernization of

inquest bodies activity and perspectives of it moderniza-
tion

Key words:

criminal process, inquest, inquest bodies,

modernizations of inquest bodies activity.

Адабиётлар

рўхати

:

1.

Гамбарян

А

.

Реформы

дознания

и

оперативно

-

розыскной

деятельности

в

плоскости

правового

реа

-

лизма

//

Законность

. 2013.

79.

С

. 14-24.

2.

Хидоятов

Б

.

Б

.

Проблемы

регулирования

дозна

-

ния

в

Республике

Узбекистан

:

Автореферат

дисс

.

канд

.

юрид

.

наук

. «

Издательский

центр

Академия

»

Т

.:

2002

й

. – 26

б

.

3.

Пулатов

Ю

.

С

.

Пути

совершенствования

форм

досудебного

производства

в

уголовном

процессе

Уз

-

бекистана

.

Ўзбекистон

процессуал

-

ҳуқуқий

фан

ва

қонунчиликни

ривожлантириш

муаммолари

/

Актуаль

-

ные

проблемы

развития

в

Узбекистане

процессульно

-

правовой

науки

и

законодательства

/

Под

общей

ред

.

Ф

.

М

.

Мухитдинова

.

Сборник

научных

статей

. –

Таш

-

кент

, 2014. 250.

4.

Иномжонов

Ш

.

Х

.

Жиноят

-

процессуал

исбот

қилишда

тезкор

-

қидирув

фаолияти

натижаларидан

фойдаланиш

муаммолари

.

Монография

. /

Масъул

муҳаррир

:

ю

.

ф

.

д

.

Б

.

Х

.

Пўлатов

. –

Т

.:

ТДЮИ

нашриёти

.

2005. – 139

б

.

5.

Махов

В

.

Н

.,

Пешков

М

.

А

.

Уголовный

процесс

США

(

досудебные

стадии

) www.twirpx.com/

6.

Левинова

Т

.

А

.

Начальник

органа

дознания

в

зеркале

организационно

-

практических

проблем

.

Рос

-

сийская

юстиция

. 2014.

5. -

С

22-25.

Селина

Е

.

В

.

Имплементация

нарождающихся

пра

-

вовых

институтов

в

сложившуюся

уголовно

-

процессуальную

форму

:

проблемы

,

перспективы

,

тен

-

денции

.

Российская

юстиция

. 2014. –

8. –

С

25-28.

Библиографические ссылки

Гамбарян А. Реформы дознания и оперативнорозыскной деятельности в плоскости правового реализма // Законность. 2013. № 79. С. 14-24.

Хидоятов Б.Б. Проблемы регулирования дознания в Республике Узбекистан: Автореферат дисс. канд. юрид. наук. «Издательский центр Академия» Т.: 2002 й. - 26 б.

Пулатов Ю.С. Пути совершенствования форм досудебного производства в уголовном процессе Узбекистана. Узбекистон процессуал-хукукий фан ва конунчиликни ривожлантириш муаммолари/ Актуальные проблемы развития в Узбекистане процессульно-правовой науки и законодательства / Под общей ред. Ф.М.Мухитдинова. Сборник научных статей. - Ташкент, 2014. 250.

Иномжонов Ш. X. Жиноят-процессуал исбот килишда тезкор-кидирув фаолияти натижаларидан фойдаланиш муаммолари. Монография. / Масъул му^аррир: ю.ф.д. Б.Х. Пулатов. -Т.: ТДЮИ нашриёти. 2005.-139 б.

Махов В.Н., Пешков М.А. Уголовный процесс США (досудебные стадии) www.twirpx.com/

Левинова Т.А. Начальник органа дознания в зеркале организационно-практических проблем. Российская юстиция. 2014. № 5. - С 22-25. Селина Е. В. Имплементация нарождающихся правовых институтов в сложившуюся уголовнопроцессуальную форму: проблемы, перспективы, тенденции. Российская юстиция. 2014. -№ 8. -С 25-28.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов