ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2008
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
63
Ш
.
Файзиев
ТДЮИ
ўқитувчиси
ЖИНОЯТ
ПРОЦЕССИДА
ХАЛҚАРО
ҲУҚУҚ
НОРМАЛАРИНИНГ
ҚЎЛЛАНИЛИШИ
(
СУРИШТИРУВ
ОРГАНЛАРИ
ФАОЛИЯТИ
МИСОЛИДА
)
Ўзбекистон
Республикаси
давлат
мустақиллигини
қўлга
киритганидан
сўнг
,
қатор
мустақил
давлатлар
ичида
биринчилардан
бўлиб
, 1994
йил
22
сентябрда
Жиноят
-
процессуал
кодекси
(
кейинги
ўринларда
ЖПК
)
ни
қабул
қилди
.
Бу
албатта
ижобий
ҳолдир
.
Юқоридаги
фикрни
қуйидаги
айрим
маълумотлар
би
-
лан
асослаймиз
:
Қозоғистон
Республикасининг
ЖПК
1997
йил
13
декабрь
1
,
Арманистон
Республикасининг
ЖПК
1998
йил
1
июль
2
,
Қирғизистон
Республикасининг
ЖПК
1999
йил
30
июнь
3
,
Беларусь
Республикасининг
ЖПК
1999
йил
16
июль
4
,
Озарбайжон
Республикаси
-
нинг
ЖПК
2000
йил
14
июлда
қабул
қилинган
5
.
Шу
ўринда
,
Туркманистон
,
Тожикистон
,
Молдова
ва
Ук
-
раина
каби
давлатларда
ҳали
ҳануз
янги
ЖПК
қабул
қилинмаганлигини
таъкидлаш
ўринли
бўлади
6
.
Мамлакатимизда
амалга
оширилаётган
кенг
кўламдаги
суд
-
ҳуқуқ
соҳасидаги
ислоҳотлар
натижаси
-
да
Ўзбекистон
Республикаси
ЖПКга
ҳозирга
қадар
йигирма
маротаба
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
киритил
-
ган
.
Хусусан
,
суд
-
ҳуқуқ
ислоҳотлари
йўналишида
суд
-
ларнинг
ихтисослашуви
,
жиноят
процессида
ярашув
ва
аппеляция
институтларининг
жорий
этилиши
шулар
жумласидандир
.
Ўзбекистон
Республикасининг
жиноят
процессуал
қонунчилигига
киритилаётган
мазкур
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
биринчи
навбатда
,
фуқароларнинг
ҳуқуқ
ва
эркинликларини
суд
орқали
қонуний
ҳимоя
қилиш
кўламини
кенгайтириш
,
суд
иш
-
ларини
юритишнинг
процессуал
тартибини
такомил
-
лаштириш
ҳамда
жиноят
процессуал
қонунчилигини
дунё
стандартларига
,
халқаро
ҳуқуқ
нормалари
ва
принципларига
мослаштиришни
назарда
тутади
.
Би
-
нобарин
,
Ўзбекистон
Республикасининг
ЖПКга
кири
-
тилган
биринчи
ўзгартиш
ҳалқаро
ҳуқуқ
нормалари
ва
принциплари
асосида
ишлаб
чиқилган
бўлиб
,
унга
кўра
Кодекснинг
38-
моддаси
4-
банди
қуйидаги
таҳрирда
баён
этилган
"
Ўзбекистон
Республикаси
Ички
ишлар
вазирлиги
жазони
ижро
этиш
тизимини
бошқариш
ор
-
ганларининг
бошлиқлари
,
қамоқ
тарзидаги
жазони
иж
-
ро
этиш
муассасаларининг
,
жазо
ижро
этиш
колония
-
лари
,
тарбия
колониялари
,
тергов
изоляторлари
ҳамда
турмаларнинг
бошлиқлари
-
шу
муассасалар
ходимла
-
ри
хизматни
ўташнинг
белгиланган
тартибига
қарши
қилган
жиноятларга
доир
ишлар
,
худди
шунингдек
мазкур
муассасалар
ҳудудида
содир
этилган
бошқа
жиноятларга
доир
ишлар
бўйича
".
Дарҳақиқат
,
халқаро
ҳуқуқнинг
умум
эътироф
этган
нормалари
ва
принципларини
Ўзбекистон
Республика
-
сининг
жиноят
процессуал
қонунчилигига
имплемента
-
ция
қилиш
ҳозирги
куннинг
долзарб
масалаларидан
бири
эканлиги
аён
бўлиб
бормоқда
.
Имплементация
инглизча
"imlementation"
халқаро
1
http://www.cis-legal-reform.org
2
3
http://www.cis-legal-reform.org
4
http://www.cis-legal-reform.org
5
6
Бундан
ташари
яна
reform.org
мажбуриятларни
(
халқаро
ҳуқуқий
)
давлат
ичида
ама
-
лий
жорий
қилиш
маъносини
англатиб
,
халқаро
ҳуқуқий
нормаларни
миллий
қонунлар
ва
қонуности
қоидаларига
айлантириш
йўли
билан
амалга
ошири
-
лади
.
Бир
қатор
давлатларда
ратификация
қилинган
халқаро
шартномалар
ўз
-
ўзидан
миллий
қонунчиликнинг
қисми
бўлиб
қолади
7
.
Ўзбекистон
Республикасининг
суриштирув
орган
-
лари
процессуал
фаолиятида
имплементация
,
яъни
халқаро
ҳуқуқ
нормаларининг
қўлланиши
ҳақида
фикр
юритганда
,
аввало
,
уларнинг
асосий
фаолияти
ҳақида
тўхталиб
,
ўтиш
муҳим
аҳамиятга
эга
.
Жиноят
процессида
суриштирув
органлари
фаолияти
асосан
жиноятларни
очишда
,
аниқроғи
ижтимоий
хавфи
катта
бўлмаган
ва
унча
оғир
бўлмаган
жиноятларни
да
-
стлабки
терговнинг
суриштирув
шаклида
олиб
борили
-
шида
намоён
бўлади
.
Суриштирув
органлари
ўзининг
процессуал
фаолиятини
Жиноят
-
процессуал
кодексида
белгиланган
қоидалар
асосида
олиб
бориш
баробарида
халқаро
шартномалар
,
битим
,
пакт
,
келишувларда
на
-
зарда
тутилган
нормаларга
ҳам
амал
қилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
-
процессуал
ко
-
дексига
мувофиқ
,
суриштирув
органлари
амалдаги
қонунчиликдаги
ўзгаришларни
инобатга
олганда
8
тани
ташкил
этади
8
.
Хусусан
,
Ички
ишлар
вазирлиги
,
Мил
-
лий
хавфсизлик
хизмати
,
Давлат
божхона
хизмати
суриштирув
органи
сифатида
алоҳида
ўрин
эгаллайди
,
чунки
қатор
хорижий
мамлакатлар
ва
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
ўртасида
тузилган
битимларда
улар
марка
-
зий
ваколатли
органлар
сифатида
эътироф
этилади
.
2000
йил
19
декабрда
Кишинев
шаҳрида
имзоланган
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Молдова
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
жиноятчиликка
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
битим
;
2000
йил
25
июлда
Боку
шаҳрида
имзоланган
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Озарбайжон
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
жиноятчиликка
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
битимлар
-
да
юқорида
қайд
этилган
органларга
асосий
эътибор
берилади
.
Лекин
шундай
бўлсада
,
ички
ишлар
органлари
,
ҳарбий
қисмлар
,
қўшилмаларнинг
командирлари
,
мил
-
лий
хавфсизлик
хизмати
органлари
,
жазони
ижро
этиш
тизимини
бошқариш
органларининг
бошлиқлари
,
дав
-
лат
ёнғиндан
назорат
қилиш
органлари
,
олис
сафарда
бўлган
денгиз
кемаларининг
капитанлари
,
Ўзбекистон
Республикаси
Бош
прокуратураси
ҳузуридаги
Солиқ
,
валютага
оид
жиноятларга
ва
жиноий
фаолиятдан
олинган
даромадларни
легаллаштиришга
қарши
кура
-
шиш
департаменти
ўртасида
марказий
ўринни
давлат
божхона
хизмати
органи
эгаллайди
.
Чунки
қатор
хори
-
жий
мамлакатлар
билан
Ўзбекистон
ўртасидаги
би
-
тимлар
асосан
божхона
органлари
билан
тузилган
,
масалан
, 2000
йил
27
сентябрда
тузилган
ва
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2000
йил
20
октябрдаги
402-
сонли
қарори
билан
7
Юридик
энциклопедия
/
ю
.
ф
.
д
.,
проф
.
У
.
Таджихановнинг
умумий
таҳрири
остида
.
Тошкент
, 2001. 184-
б
.
8
Изоҳ
: "
Ўзбекистон
Республикаси
айрим
қонун
ҳужжатлари
ўзгартиришлар
ва
қўшимчалар
киритиш
тўғрисида
"
ги
Ўзбекистон
Республикасининг
2004
йил
30
апрелдаги
621 II
сон
Қонуни
билан
Ўзбекистон
Республикасининг
"
Давлат
че
-
гараси
тўғрисида
"
ги
Қонунига
ўзгартиш
ва
қўшимчалар
кири
-
тилиб
,
Қонуннинг
39-
моддаси
иккинчи
қисмидаги
ва
17-
моддасининг
биринчи
қисмидаги
"
Давлат
чегараларини
ҳимоя
қилувчи
қўмитанинг
"
деган
сўзлар
"
Миллий
хавфсизлик
хиз
-
матининг
"
деган
сўзлар
билан
алмаштирилди
.
ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2008
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
64
тасдиқланган
(2005
йил
1
мартдан
кучга
кирган
)
бити
-
ми
;
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Қирғизистон
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
"
Божхо
-
на
ишларида
ўзаро
ҳамкорлик
тўғрисида
битим
" (
Биш
-
кек
шаҳри
2000
йил
27
сентябрь
), 2001
йил
4
майда
имзоланган
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
божхона
қўмитаси
билан
Россия
Федерацияси
Давлат
божхона
қўмитаси
ўртасида
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишга
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
битим
(
Москва
шаҳри
); 2000
йил
11
феврал
-
да
имзоланган
Ўзбекистон
Республикаси
билан
Ни
-
дерландия
Қироллиги
ўртасида
божхона
ишларида
Ўзаро
маъмурий
кўмаклашиш
тўғрисида
битим
(
Гаага
шаҳри
)
шулар
жумласидандир
.
Бутунжаҳон
божхона
ташкилоти
Божхона
ҳамкорлиги
кенгашининг
Ўзаро
маъмурий
кўмаклашиш
тўғрисида
1953
йил
5
декабрдаги
Тавсияларини
эъти
-
борга
олиб
,
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Озарбайжон
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
жиноят
-
чиликка
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
,
2000
йил
25
июлда
имзоланган
(
Боку
шаҳри
)
битим
-
нинг
3-
моддасида
ҳамкорлик
шакли
белгиланган
бўлиб
,
унга
кўра
томонлар
ҳамкорликни
қуйидаги
шаклларда
амалга
оширадилар
:
а
)
жиноятларни
аниқлаш
,
уларни
олдини
олиш
ва
фош
этишга
ва
бошқа
вазифаларни
ҳал
этишга
кўмаклашадиган
ахборотлар
алмашиш
;
б
)
шахслар
,
ташкилотлар
,
муассасалар
ва
фирма
-
лар
фаолиятини
ўрганиш
,
шахслар
,
нарсалар
ва
ҳужжатларни
тегишли
ҳисоб
-
китоблар
бўйича
текши
-
риш
орқали
жиноятларни
аниқлашга
кўмаклашиш
;
в
)
тезкор
-
қидирув
тадбирларини
амалга
ошириш
тўғрисидаги
сўровларни
бажариш
;
г
)
уюшган
жиноий
гуруҳлар
фаолиятига
барҳам
бе
-
ришга
йўналтирилган
тадбирларни
амалга
ошириш
;
д
)
тажриба
алмашиш
,
жумладан
стажировкалар
,
маслаҳатлашув
ва
семинарлар
ўтказиш
;
е
)
жиноятчиликка
қарши
кураш
масалалари
бўйича
қонунлар
ва
бошқа
норматив
-
ҳуқуқий
ҳужжатларни
ўзаро
алмашиш
.
Томонлар
ўз
давлатларининг
марказий
ваколатли
органларига
агар
тузилмаган
бўлса
,
иложи
борича
қисқа
муддатларда
қуйидагиларни
кўзда
тутадиган
битимларни
ишлаб
чиқиш
ва
тузишни
топширадилар
:
а
)
улар
ўртасида
алоқа
каналларини
ўрнатиш
ва
алоқада
бўлиб
туриш
,
жиноятларнинг
барча
жиҳатлари
ҳамда
ушбу
Битимнинг
2-
моддасида
ўртага
қўйилган
бошқа
масалаларни
ҳал
этишга
алоқадор
ахборотлар
-
ни
зудлик
билан
алмашиш
;
б
)
жиноятлар
ҳамда
халқаро
тусдаги
жиноятларни
бундай
жиноятларни
амалга
оширишда
гумон
қилинаётган
шахсларни
аниқлаш
мақсадида
текши
-
ришларда
ҳамкорлик
қилиш
.
Томонлар
жиноятчиликка
қарши
кураш
соҳасида
дастурлар
ва
тадқиқотларни
режалаштириш
ҳамда
уларни
амалга
оширишда
ўзаро
қизиқиш
уйғотувчи
масалалар
бўйича
халқаро
конференциялар
ва
семи
-
нарлар
ўтказишда
бир
-
бирларига
кўмаклашадилар
.
Томонлар
алоҳида
битимларга
мувофиқ
,
адлия
ор
-
ганлари
,
божхона
,
солиқ
хизматлари
учун
ўзаро
ман
-
фаатли
асосда
кадрлар
тайёрлаш
соҳасида
ҳамкорлик
қилишга
келишганлар
.
Томонлар
жиноятчиликнинг
олдини
олиш
соҳасида
,
шунингдек
ўз
давлатларида
гиёҳвандлик
воситаларига
талабни
ҳамда
гиёҳвандлик
кўламларини
қисқартириш
мақсадида
ҳуқуқбузарликка
йўл
қўйган
шахслар
,
айниқса
вояга
етмаганларни
реабилитация
қилиш
ва
ижтимоий
интеграциялаш
бўйича
дастурларда
ҳамкорликни
амалга
оширадилар
.
Шу
мақсадда
,
пени
-
тенциар
тизимнинг
амал
қилиш
тажрибасидан
фойда
-
ланилади
,
маҳкумларни
озодликдан
маҳрум
этиш
жойларида
сақлаш
шароитларини
яхшилашда
,
жазони
ўтаб
қайтган
шахсларни
ижтимоий
кўниктириш
мар
-
казлари
ишида
ўзаро
кўмаклашув
амалга
оширилади
.
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
божхона
қўмитаси
билан
Россия
Федерацияси
Давлат
божхона
қўмитаси
ўртасида
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишга
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисида
Москва
шаҳрида
, 2001
йил
4
майда
имзо
-
ланган
битимнинг
3-
моддасига
кўра
томонлар
қуйидагиларни
ўзаро
алмашиб
турадилар
:
а
)
ўз
давлатларнинг
божхона
қонунлари
тўғрисидаги
ахборотни
;
б
)
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишга
қарши
кураш
услублари
тўғрисидаги
ахборот
,
шунин
-
гдек
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишнинг
олдини
олиш
,
унга
барҳам
бериш
ва
текширишга
кўмак
берадиган
маълумотларни
;
в
)
назорат
қилишнинг
техникавий
воситаларидан
ва
махсус
ўргатилган
итлардан
фойдаланиш
тажрибаси
;
г
)
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишга
қарши
кураш
масалаларига
оид
нашрлар
,
илмий
иш
-
ланмалар
,
ўқув
қўлланмаларни
;
д
)
контрабанданинг
эҳтимолда
тутилган
йўналишлари
тўғрисидаги
ахборотларни
.
Томонлар
сўровига
биноан
ёки
ўз
ихтиёрларига
кўра
,
ўз
давлатларининг
миллий
қонунларига
мувофиқ
ҳолда
бир
-
бирларига
қуйидаги
тезкор
маълумотларни
тақдим
этадилар
:
а
)
контрабанда
билан
шуғулланадиган
ёки
унда
шубҳа
қилинаётган
шахслар
тўғрисидаги
маълумотни
;
б
)
контрабандани
ўтказишда
фойдаланилаётган
юк
,
транспорт
воситалари
ва
почта
жўнатмалари
тўғрисидаги
маълумотни
;
в
)
контрабанда
қилинган
нарсаларнинг
топилганли
-
ги
ҳақидаги
маълумотни
.
Давлатлар
ўртасида
суриштирув
органлари
фао
-
лиятини
янада
ривожлантириш
ҳамда
халқаро
ҳуқуқ
нормаларини
Ўзбекистон
Республикаси
қонунларига
имплементация
қилиш
мақсадида
қуйидаги
таклиф
-
ларни
илгари
сурамиз
:
Биринчидан
;
Ўзбекистон
Республикаси
Вазирлар
Маҳкамасининг
2004
йил
13
февралдаги
71-
сонли
Қарори
билан
тасдиқланган
ва
2004
йил
23
февралдан
кучга
кирган
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Болгария
Республикаси
Ҳукумати
ўртасида
гиёҳвандлик
воситалар
ва
психотроп
моддаларнинг
ноқонуний
юргизилишига
,
уларни
суиистеъмол
қилишга
ва
прекурсорларнинг
ноқонуний
юргизилиши
-
га
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисидаги
(
Со
-
фия
шаҳри
, 2003
йил
24
ноябрь
)
битимнинг
4-
моддаси
2-
бандида
назарда
тутилган
"
тезкор
-
қидирув
тадбир
-
ларини
амалга
ошириш
йўли
билан
гиёҳвандлик
воси
-
таларининг
ноқонуний
юргизилиши
ва
ушбу
жиноий
фаолиятдан
келиб
тушган
маблағларни
қонунийлаштириш
фактларини
аниқлаш
бўйича
ўзаро
ёрдам
бериш
"
тўғрисидаги
келишувни
амалда
қўллаш
механизмини
жорий
этиш
ҳамда
мазкур
ўзаро
ёрдам
-
нинг
ҳуқуқий
асосини
мустаҳкамлаш
мақсадида
Ўзбекистон
Республикасининг
"
Тезкор
-
қидирув
тўғрисида
"
ги
қонунни
қабул
қилиш
мақсадга
мувофиқ
бўлар
эди
.
Иккинчидан
:
Қозоғистон
,
Қирғизистон
,
Тожикистон
ва
Ўзбекистон
Республикаси
ўртасида
терроризмга
,
ЖИНОЯТ
ҲУҚУҚИ
ВА
ЖИНОЯТ
ЖАРАЁНИ
♦
CRIMINAL LAW AND CRIMINAL PROCESS
♦
УГОЛОВНОЕ
ПРАВО
И
УГОЛОВНЫЙ
ПРОЦЕСС
2008
№
1
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
65
сиёсий
ва
диний
экстремизмга
,
халқаро
уюшган
жино
-
ятчиликка
қарши
ҳамда
томонларнинг
барқарорлиги
ва
хавфсизлигига
бошқача
таҳдидларга
қарши
кураш
юзасидан
ҳамкорликдаги
ҳаракатлар
тўғрисидаги
шартномани
ратификация
қилиш
ҳақида
Ўзбекистон
Республикаси
Ҳукумати
билан
Қирғизистон
Республи
-
каси
Ҳукумати
ўртасида
тузилган
"
Божхона
ишларида
ўзаро
ҳамкорлик
тўғрисида
"
ги
битим
(
Бишкек
шаҳри
,
2000
йил
27
сентябрь
)
ҳамда
2001
йил
4
майда
Москва
шаҳрида
имзоланган
Ўзбекистон
Республикаси
Давлат
божхона
қўмитаси
билан
Россия
Федерацияси
Давлат
божхона
қўмитаси
ўртасида
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишга
қарши
курашда
ҳамкорлик
қилиш
тўғрисидаги
битимнинг
2-
моддасида
назарда
тутилган
"
контрабанда
ва
божхона
қоидаларини
бузишнинг
ол
-
дини
олиш
,
унга
барҳам
бериш
ва
текширишни
назар
-
да
тутган
ҳолда
ўзаро
ҳамкорлик
"
нинг
мақсадга
мувофиқлигидан
келиб
чиқиб
,
Давлат
божхона
хизмати
органларида
мустақил
тергов
органини
ташкил
этиш
таклиф
қилинади
.
Чунки
,
Ўзбекистон
Республикаси
ЖПКнинг
38-
модда
8-
бандида
Давлат
божхона
хизма
-
ти
органи
божхона
тўғрисидаги
қонун
ҳужжатларини
бузганликка
доир
ишлар
бўйича
суриштирув
органи
эканлиги
белгилаб
қўйилган
.
Лекин
Ўзбекистон
Рес
-
публикаси
ЖКнинг
182–
моддаси
2-
қисми
ва
246-
моддаси
санкцияси
ушбу
жиноятларни
оғир
жиноят
тоифасига
киритади
,
суриштирув
органлари
эса
унча
оғир
бўлмаган
ва
ижтимоий
хавфи
катта
бўлмаган
жи
-
ноят
ишлари
бўйича
иш
юритадилар
1
,
шу
боис
мазкур
давлат
органида
мустақил
тергов
функциясини
амалга
оширувчи
бўлинма
ташкил
этиш
мақсадга
мувофиқ
ҳисобланади
.
Резюме
В
вводной
части
статьи
автор
характеризует
пра
-
вовые
реформы
,
проводимые
в
системе
судебно
-
правовых
органов
в
нашей
стране
,
и
значение
в
них
международных
норм
.
В
основной
части
статьи
рассматривается
приме
-
нение
международных
правовых
норм
в
уголовном
процессе
,
непосредственно
в
органах
дознания
.
В
заключении
автор
приходит
к
выводу
,
что
следу
-
ет
развивать
действующее
законодательство
,
учиты
-
вая
международные
правовые
нормы
,
а
также
вносит
предложения
по
совершенствованию
деятельности
органов
дознания
и
их
правовой
основы
в
Республике
Узбекистан
.
Abstract
In the introductory part of the article the author charac-
terizes the legal reforms spent in system of judicial-legal
bodies in our country, and value in them of the interna-
tional norms.
In the basic part of the article application of the interna-
tional rules of law in criminal trial directed in bodies of in-
quiry are considered.
In the conclusion the author comes to opinion, that it is
necessary to develop the current legislation, considering
the international rules of law, and also makes offers on
perfection of activity of bodies of inquiry and their legal
basis in the Republic of Uzbekistan.
1
Бу
тўғрида
тўлиқроқ
қаранг
:
Файзиев
Ш
.
Ф
.
Жиноят
процес
-
сида
давлат
божхона
хизмати
органларининг
суриштирув
органи
сифатида
юритувига
тегишли
ишлар
:
муаммо
ва
ечим
//
Давлат
ва
ҳуқуқ
. 2005.
№
6.
ТДЮИ
, 65–66-
бетлар
.
Ш
.
Ё
.
Абдуқодиров
ТДЮИ
тадқиқотчиси
ХАВФСИЗЛИК
ТАЛАБЛАРИГА
ЖАВОБ
БЕРМАЙДИГАН
ТОВАРЛАРНИ
ИШЛАБ
ЧИҚАРГАНЛИК
УЧУН
ЖАВОБГАРЛИК
АСОСЛАРИ
Маълумки
,
Ўзбекистон
Республикаси
Конституция
-
сида
тадбиркорлик
ва
бошқа
иқтисодий
фаолият
билан
шуғулланиш
эркинлиги
кафолатланган
(53-
модда
).
Ўзбекистон
Республикаси
Жиноят
кодексининг
учинчи
бўлими
эса
иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятлар
учун
жавобгарликни
белгилайди
,
унинг
XIII
боби
"
Хўжалик
фаолияти
соҳасидаги
жиноятлар
" (186-192
моддалар
)
деб
номланиб
,
қонуний
ва
эркин
тадбиркорлик
билан
шуғулланиш
фаолиятига
тажовуз
қилади
.
Таъкидлаш
ўринлики
,
ушбу
боб
сўнгги
йилларда
қатор
ўзгартириш
ва
қўшимчалар
билан
бойитилди
,
мамлакатда
олиб
борилган
кенг
қамровли
иқтисодий
ислоҳотлар
Жиноят
қонуни
мазкур
бобига
ҳам
ўз
таъсирини
ўтказмай
қолмади
.
Кези
келганда
қайд
этиш
ўринлики
,
ушбу
соҳадаги
ян
-
ги
нормалар
бир
қадар
қийинчиликлар
келтириб
чиқармоқда
2
.
Бу
эса
,
ушбу
соҳадаги
жиноятларни
атроф
-
лича
ўрганишни
ҳамда
чуқур
таҳлил
қилишни
тақозо
қилади
.
Ушбу
бобдаги
жиноятлар
шу
билан
тавсифланади
-
ки
,
уларнинг
айримларининг
жиноят
таркибига
оид
белгиларни
таҳлил
қилишда
бошқа
фуқаролик
,
тад
-
биркорлик
,
солиқ
ва
божхона
каби
ҳуқуқ
тармоқларига
тааллуқли
бўлган
қонунлар
ва
бошқа
қонун
ости
ҳужжатларда
белгиланган
тушунчаларга
мурожаат
этишга
тўғри
келади
.
Шу
маънода
А
.
И
.
Коробееванинг
"
иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноятлар
(
РФда
хўжалик
соҳасидаги
жиноятлар
иқтисодиёт
соҳасидаги
жиноят
-
лар
деб
юритилади
–
таъкид
бизники
)
кўп
ҳолларда
солиқ
,
кредит
,
қимматли
қоғозлар
ва
бошқаларга
оид
асосий
тушунчалар
тегишинча
:
фуқаролик
,
молия
ва
бошқа
ҳуқуқ
тармоқлари
(
жиноят
ҳуқуқида
улар
пози
-
тив
ҳуқуқ
деб
номланади
)
билан
тартибга
солинади
3
.
Н
.
И
.
Пикуров
ҳақли
равишда
таъкидлаганидек
,
ушбу
соҳадаги
жиноятларни
"
жиноят
қонуни
махсус
бобида
кўзда
тутилган
ижтимоий
хавфли
қилмишлар
бўлиб
,
иқтисодий
фаолият
тамойилларини
қўпол
тарзда
бу
-
зади
ва
натижада
унинг
иштирокчилари
(
юрдик
ва
жисмоний
шахслар
)
хусусий
манфаатларига
,
шунин
-
гдек
,
жамият
ва
давлат
манфаатларига
(
оммавий
манфаатларга
)
жиддий
зарар
етади
"
4
.
Б
.
В
.
Яцеленко
ва
Н
.
И
.
Ветровлар
эса
бу
борада
шундай
дейдилар
, "
ушбу
соҳадага
жиноятлар
жиноят
кодекси
муайян
бобида
кўзда
тутилган
ижтимоий
хав
-
фли
қилмишлар
бўлиб
,
моддий
буюмлар
ва
хизмат
-
ларни
ишлаб
чиқариш
,
тақсимлаш
,
айирбошлаш
ва
2
Российское
уголовное
право
:
Особенная
часть
.
Учебник
. 2-
е
издание
/
Г
.
Н
.
Борзенков
,
Л
.
В
.
Иногамова
-
Хегай
,
В
.
С
.
Комис
-
саров
и
др
.
М
.:
ТК
Велби
,
Проспект
, 2008.
С
.212.
3
Российское
уголовное
право
:
курс
лекций
.
Т
.4.
Преступле
-
ния
в
сфере
экономики
/
Под
ред
.
А
.
И
.
Коробеева
.
Владиво
-
сток
, 2000.
С
.181.
4
Уголовное
право
.
Общая
и
особенная
части
:
Учебник
. /
Под
ред
.
д
.
ю
.
н
.
М
.
П
.
Журавлева
и
к
.
ю
.
н
.
С
.
И
.
Никулина
.
М
.:
Норма
,
2004.
С
.472.
