ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2012
№
2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
95
Тошкент
давлат
юридик
институти
“
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
”
кафедраси
ўқитувчиси
,
юридик
фанлар
номзоди
Рустамбеков
Исломбек
Рустамбековичнинг
“
Домен
номларининг
фуқаролик
-
ҳуқуқий
режими
”
номли
монографиясига
Т
А
Қ
Р
И
З
Маълумки
илмий
техника
тараққиёти
ҳуқуқий
майдонга
жиддий
таъсир
кўрсатмоқда
.
Ҳуқуқий
майдоннинг
янги
кўринишлари
,
шу
жумладан
,
виртуал
ҳуқуқий
майдон
вужудга
келмоқда
.
Виртуал
ҳуқуқий
майдон
ҳам
,
моддий
ҳуқуқий
майдон
каби
фуқаролик
ҳуқуқий
муносабат
иштирокчиларини
ўз
ҳуқуқларини
амалга
ошириш
,
ўз
зиммаларига
мажбурият
олиш
,
қонуний
ҳуқуқ
ва
манфаатларини
муҳофаза
қилишни
таъминлаши
шарт
.
Бунинг
учун
тегишли
норматив
-
ҳуқуқий
негизлар
яратиш
талаб
этилади
.
Тегишли
норматив
-
ҳуқуқий
база
яратиш
учун
эса
қатор
назарий
масалалар
ҳал
қилинмоғи
лозим
.
Бу
биринчи
галда
моддий
ҳуқуқий
майдон
билан
виртуал
ҳуқуқий
майдоннинг
нисбати
масаласи
.
Виртуал
ҳуқуқий
майдонда
вужудга
келадиган
муносабатларнинг
моҳияти
,
характери
ва
анъанавий
назарий
категорияларни
уларга
нисбатан
ҳуқуқ
қўллаш
масалаларини
тадқиқ
этишни
талаб
этади
.
Виртуал
ҳуқуқий
майдонни
энг
асосий
намоён
бўлиш
шакли
бу
Интернет
тармоғи
ҳисобланади
.
Интернет
ҳам
шахсий
,
ҳам
тижорат
муносабатлари
амалга
оширилувчи
макондир
.
Мамлакатимиз
эркин
демократик
ҳамжамиятнинг
таркибий
қисми
сифатида
жаҳон
иқтисодий
тизимининг
тенг
ҳуқуқли
иштирокчиси
сифатида
бугунги
кунда
Интернет
тармоғидан
ва
бошқа
виртуал
майдонларда
самарали
фойдаланмоқда
.
Шу
муносабат
билан
,
Президентимиз
“
М
a
мл
a
к
a
тимизд
a
д
e
м
o
кр
a
тик
исл
o
ҳ
o
тл
a
рни
ян
a
д
a
чуқурл
a
штириш
в
a
фуқ
a
р
o
лик
ж
a
миятини
рив
o
жл
a
нтириш
К
o
нц
e
псияси
”
маърузасида
ахборотлаштириш
,
Интернет
тармоғидан
фойдаланиш
масалаларини
ҳуқуқий
таъминлашга
алоҳида
эътибор
қаратди
ва
мустақил
йўналиш
сифатида
аҳамиятини
таъкидлади
.
Интернет
тармоғида
иштирок
этувчи
субъектлар
ушбу
майдонда
бир
-
биридан
фарқланиши
,
ўзларининг
индивидуал
белгиларига
,
идентификация
қиёфасига
эга
бўлиши
талаб
этилади
.
Мана
шундагина
субъектлар
ўртасидаги
муносабатлар
муайян
ҳуқуқий
масъулият
асосида
амалга
оширилиши
мумкин
.
Аноним
иштирокчилар
ёки
қиёфасиз
субъектлар
билан
мустахкам
доимий
барқарор
муносабат
ўрнатиш
мумкин
эмас
.
Худди
шу
сабабли
ҳам
домен
белгиларини
фуқаролик
-
ҳуқуқий
таъминлаш
масаласи
бугунги
кунда
ҳам
назарий
,
ҳам
амалий
жиҳатдан
ўта
долзарб
илмий
муаммолардан
ҳисобланади
.
Монография
кириш
, 9
параграфни
бирлаштирган
уч
боб
хамда
хулосадан
иборат
тизимда
ёритилган
.
Ишда
фойдаланилган
адабиётлар
ва
манбалар
рўйхати
мавжуд
.
Монографияда
муаллиф
томонидан
илгари
сурилган
илмий
ғоялар
ва
мулоҳазалар
тизимида
қуйидагиларни
алоҳида
аҳамиятга
эга
деб
қайд
этиш
мумкин
:
Биринчидан
,
муаллиф
томонидан
мавзу
доирасида
муайян
тушунчалар
илмий
ижодий
ёндашув
асосида
ишлаб
чиқилган
бўлиб
,
домен
номига
бўлган
субъектив
ҳуқуқ
мазмуни
,
ушбу
тушунчалар
фуқаролик
ҳуқуқи
назарияси
учун
муҳим
илмий
аҳамият
касб
этиб
,
унинг
назарий
негизларини
бойитади
ва
келгуси
тадқиқотлар
учун
методологик
аҳамиятга
эга
бўлади
.
Иккинчидан
,
Ўзбекистонда
домен
номларига
оид
муносабатларни
фуқаролик
-
ҳуқуқий
тартибга
солиш
бўйича
муаллиф
эришган
муҳим
натижалардан
бири
бўлиб
,
Республикамиз
қонунчилигида
домен
номи
,
фирма
номи
,
товар
ишлаб
чиқарилган
жой
номи
ёки
товар
белгисидан
фойдаланиш
усули
сифатида
эмас
,
балки
индивидуаллаштириш
воситасини
алоҳида
тури
сифатида
мустақил
тартибга
солиниши
лозимлиги
ҳақида
илмий
ҳулоса
ҳисобланади
.
Учинчидан
,
ушбу
монографияни
амалга
ошириш
методологик
асослари
ва
ёндашув
ҳам
ўзига
хос
оригинал
аҳамиятга
эга
эканлигини
таъкидлаш
лозим
.
Ўзбекистонда
бу
соҳада
муайян
амалиётни
вужудга
келмаганлиги
ёки
заифлиги
ёки
бу
соҳадаги
амалиёт
англо
-
саксон
ҳуқуқий
тизими
билан
боғлиқ
эканлиги
диссертант
учун
муайян
муаммолар
вужудга
келтирган
бўлса
ҳам
,
у
буларни
дадил
ҳал
эта
олган
.
Ҳозирга
қадар
бўлган
тадқиқотларда
англо
-
саксон
ҳуқуқ
тизимига
киришдан
қочиш
,
мавзуни
асосан
қитъа
ҳуқуқи
доирасида
ва
бази
холатларда
эса
миллий
ҳуқуқ
тизими
доирасида
амалга
ошириш
холатлари
кузатилар
эди
.
Гарчи
турли
ҳуқуқ
тизимлари
ўртасида
,
яқинлашув
йўналиши
мавжудлиги
ҳақида
гапирилса
ҳам
,
бироқ
амалда
англо
-
саксон
ҳуқуқ
тизимидан
масофа
сақлаш
ёндашуви
мавжуд
бўлган
.
Муаллиф
монографияда
бундай
позициядан
қочиб
,
янгича
ёндашув
қўллаган
ва
муайян
ижобий
самарага
эришган
.
Айни
пайтда
монография
айрим
камчилик
ва
нуқсонлардан
ҳоли
эмас
.
Биринчидан
,
баъзи
ўринларда
илмий
баён
этишда
равонлик
бузилган
.
Жумла
тузишларда
ихчамлик
,
лўндалик
етишмайди
.
Илмий
иборалардан
фойдаланишда
нуқсонлар
мавжуд
.
Жумладан
,
адресация
,
регистратор
,
маъмур
,
ноёб
каби
иборалар
қўлланишида
бахсли
нуқталари
мавжуд
.
Иккинчидан
,
диссертант
томонидан
ишлаб
чиқилган
домен
номи
эгаларининг
мутлақ
ҳуқуқлари
конструкцияси
кенг
қамровли
ваколатларни
қамраб
олмаган
.
Бунда
асосий
эътибор
фойдаланишга
қаратилади
.
Бироқ
,
ушбу
камчиликлар
ва
нуқсонлар
жузъий
характерга
эга
.
Хулоса
сифатида
И
.
Р
.
Рустамбеков
томонидан
тайёрланган
монография
долзарб
мавзуга
бағишланган
ҳамда
бундай
ишларга
қўйиладиган
тегишли
талабларга
тўлиқ
мос
келади
ва
уни
нашрга
тавсия
этиш
мумкин
.
юридик
фанлар
доктори
,
профессор
О
.
Оқюлов
