ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
74
Тошкент
давлат
юридик
институти
“
Халқаро
хусусий
ҳуқуқ
”
кафедраси
доценти
,
ю
.
ф
.
н
.
В
.
Ё
.
Эргашевнинг
“
Ўзбекистон
Республикасида
мулк
ҳуқуқини
долзарб
муаммолари
ва
ривожланиш
истиқболлари
”
мавзусидаги
монография
бўйича
расмий
тақризчи
Х
У
Л
О
С
А
С
И
Маълумки
,
бозор
муносабатлари
тизими
хусусий
мулк
,
эркин
рақобат
,
шартномалар
эркинлиги
каби
асосий
тамойилларга
таянади
.
Агар
уларнинг
бири
мавжуд
бўлмаса
,
бозор
тизими
ҳам
мавжуд
бўлмайди
.
Ўзбекистон
Республикаси
Конституциясининг
53-
моддасида
хусусий
мулк
алоҳида
равишда
кўрсатиб
ўтилгани
бежиз
эмас
.
Мулк
ҳуқуқи
таъминланган
,
мулкдор
ҳуқуқлари
ҳам
томонлама
ҳимоя
қилинадиган
жамиятдагина
нафақат
моддий
фаровонлик
,
балки
бошқа
ижтимоий
-
сиёсий
шахсий
ҳуқуқларни
ҳар
томонлама
ривожланиши
учун
шарт
-
шароитлар
вужудга
келади
.
Мулк
ҳуқуқи
ҳуқуқий
жиҳатдан
ва
амалда
таъминланиши
учун
ҳуқуқнинг
вужудга
келиши
ва
бекор
бўлиши
адолатли
,
оқилона
тарзда
белгилаб
қўйилиши
лозим
.
Агарда
мулк
ҳуқуқи
вужудга
келиши
асослари
лозим
даражада
белгилаб
қўйилмаган
бўлса
ёки
унинг
бекор
бўлиши
асослари
доираси
кенгайтириб
қўйилган
бўлса
,
у
ҳолда
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиши
манбаси
қисқарган
ҳолда
мулкдорнинг
мол
-
мулкдан
маҳрум
бўлиш
хавф
-
хатари
,
таҳдиди
кучайиб
кетади
.
Шу
сабабли
ҳам
мулк
ҳуқуқи
вужудга
келиши
ва
бекор
бўлиш
асосларини
ҳар
томонлама
илмий
таҳлил
этиш
мулк
ҳуқуқини
ҳар
томонлама
мустаҳкамланиши
,
мулк
дахлсизлигининг
таъминланиши
,
жамиятда
чинакам
мулкдорлар
синфини
шакллантиришига
ёрдам
берадиган
илмий
ечимларни
ишлаб
чиқишга
асос
бўлади
.
Бу
эса
мамлакатимизда
бозор
муносабатларини
янада
ривожлантиришга
,
уни
ҳуқуқий
жиҳатдан
таъминлашга
ўзига
хос
тарзда
кўмак
берган
бўлур
эди
.
Мазкур
монография
мавзуси
ғоят
долзарб
аҳамиятга
эга
эканлигини
ушбу
нуқтаи
назардан
исбот
талаб
этмайди
.
Монография
кириш
, 4
боб
ва
хулосадан
иборат
тизимда
ёритилган
.
Фойдаланилган
адабиётлар
рўйхати
ҳам
илова
қилинган
.
Тадқиқотни
ёритиш
режаси
аниқ
ва
тўғри
тузилган
,
мавзунинг
ҳамма
қисмларини
қамраб
олади
.
Режанинг
турли
таркибий
қисмлари
ўртасида
ўзаро
уйғунлик
ва
боғланиш
мавжуд
ва
улар
яхлит
ҳолда
муайян
илмий
муаммонинг
ечимларини
ўзида
акс
эттирувчи
илмий
асарни
ташкил
этади
.
Монографиянинг
биринчи
боби
Ўзбекистон
Республикасида
мулк
ҳуқуқининг
табиати
ва
мазмуни
таҳлилига
бағишланган
.
Бунда
муаллиф
асосий
эътиборини
хусусий
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиши
ва
ривожланиши
,
мулк
ҳуқуқи
тушунчаси
ва
мазмунини
очиб
беришга
қаратади
.
Тадқиқотчи
энг
аввало
мулк
тушунчасини
таҳлил
этади
.
Бунда
марксистик
қарашлар
,
В
.
Шкредов
,
А
.
Пашков
,
В
.
Рахмилович
каби
олимларнинг
мулк
фақат
юридик
категория
ҳисобланади
,
у
иқтисодий
категория
эмас
деган
нуқтаи
назарлар
танқидий
таҳлил
этилади
.
Айни
пайтда
Д
.
Мейер
,
И
.
Трепецин
ва
А
.
Ивановаларнинг
шахснинг
ашёга
нисбатан
муносабати
сифатида
мулкка
нисбатан
қарашлар
бўйича
турли
назариялар
ҳам
синчиклаб
ўрганиб
чиқилади
(19-20-
бетлар
).
Тадқиқотда
хусусий
мулк
дастлабки
тарзда
Рим
ҳуқуқида
шаклланганлиги
қайд
этилади
.
Муаллифнинг
фикрича
,
хусусий
мулк
ҳуқуқи
институтнинг
вужудга
келиши
Рим
давлатидаги
республика
даври
билан
боғлиқ
(10-
бет
).
Кейинчалик
ушбу
ҳуқуқ
таъсирида
бошқа
ҳуқуқ
тизими
оилаларида
ҳам
хусусий
мулк
ҳуқуқи
институти
шакллана
бошлаган
.
Мамлакатимиз
-
да
хусусий
мулкнинг
шаклланишининг
тарихий
илдизларини
ўрганиб
,
тадқиқотчи
исломда
унинг
тарихий
илдизларига
назар
ташлайди
.
Тарихий
илмий
таҳлил
асосида
тадқиқотчи
мулк
ҳуқуқига
мулк
ҳуқуқи
–
мулкдорнинг
ўз
ҳоҳиши
билан
ва
ўз
манфаатларини
кўзлаган
ҳолда
моддий
неъматлар
устидан
давлат
томонидан
кафолатланган
ва
жамият
манфаатлари
йўлида
чегараланган
ҳамда
эгалик
қилиш
,
фойдаланиш
ва
тасарруф
этиш
орқали
амалга
ошириладиган
ҳукмронлик
қилишининг
юридик
таъминланган
имкониятидир
деб
таъриф
беради
(36-
бет
).
Муаллиф
мулк
ҳуқуқи
мазмунини
ташкил
этувчи
ҳуқуқларни
атрофлича
ўрганган
(24-28
бет
).
Мулк
ҳуқуқи
элементлари
ичида
эгаллаш
ҳуқуқи
алоҳида
ўрин
эгаллайди
.
Монографияда
О
.
С
.
Иоффе
,
С
.
М
.
Корнеев
,
Ю
.
К
.
Толстой
,
Н
.
Д
.
Егоров
,
Х
.
Т
.
Азизов
каби
цивилист
олимларнинг
эгалик
ҳуқуқи
мазмуни
бўйича
қарашлари
таҳлил
этилади
.
Муаллиф
эгалик
ҳуқуқига
қуйидагича
таъриф
беради
:
эгалик
ҳуқуқи
–
мол
-
мулкни
мулкдор
томонидан
ўз
қўлида
ёки
унга
нисбатан
ўз
ҳуқуқларини
амалга
ошириш
имкониятини
берувчи
жойда
сақлаб
туриб
мулкдорга
ашё
устидан
хўжалик
ҳукмронлигини
амалга
оширишнинг
юридик
таъминланган
имкониятидир
(24-
бет
).
Фойдаланиш
ҳуқуқига
берилган
доктринал
таъриф
ҳам
қизиқарлидир
,
унга
кўра
фойдаланиш
ҳуқуқи
–
ашёдан
ишлаб
чиқариш
ёки
шахсий
истеъмол
жараёнида
унинг
фойдали
хусусиятларини
яъни
,
ундан
хосил
,
маҳсулот
,
даромад
олишликнинг
юридик
таъминланган
имкониятидир
(28-
бет
).
Мулк
ҳуқуқи
мазмунини
таҳлил
этар
экан
,
тадқиқотчи
томонидан
тасарруф
қилиш
ҳуқуқига
доктринал
таъриф
берилади
.
Унинг
фикрича
,
тасарруф
қилиш
ҳуқуқи
мулкдорнинг
ўз
хоҳиши
ва
манфаатларини
кўзлаб
,
ашёнинг
тақдирини
белгилашнинг
юридик
таъминланган
имконияти
бўлиб
,
ашёга
нисбатан
турли
хил
юридик
актлар
содир
этиш
орқали
амалга
оширилади
(33-
бет
).
Тадқиқотнинг
иккинчи
бобида
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиш
асослари
илмий
таҳлил
этилади
.
Тадқиқотнинг
ушбу
қисмида
муаллиф
томонидан
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиш
асослари
ва
усулларига
умумий
тавсиф
берилади
.
Мулк
ҳуқуқининг
дастлабки
усулда
ва
хосила
усулида
вужудга
келиши
илмий
жиҳатдан
очиб
берилади
.
Мулк
ҳуқуқини
вужудга
келишининг
дастлабки
усуллари
тизимида
тадбиркорлик
фаолиятига
алоҳида
урғу
берилади
(47-53-
бетлар
).
Ҳақиқатан
ҳам
тадбиркорлик
хусусий
мулкни
асосий
манбалардан
бири
ҳисобланади
.
Муаллиф
янгидан
яратилаётган
мулк
,
ашё
муайян
сифатга
эга
бўлиши
,
стандартларга
,
тегишли
талабларга
мувофиқ
бўлиши
лозимлигини
таъкидлайди
.
Дастлабки
усуллар
ичида
спецификацияга
алоҳида
тўхталиб
ўтилади
.
Маълумки
,
бу
усул
Рим
ҳуқуқида
чуқур
таҳлил
этилган
.
Ўзганинг
материалини
янги
ашё
яратиш
мақсадларида
қайта
ишлаш
натижасига
нисбатан
ким
мулкдор
,
материал
эгаси
ёки
қайта
ишловчими
деган
муаммо
PDF created with pdfFactory Pro trial version
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
75
бўйича
тадқиқотчи
томонидан
илмий
асосланган
ечимлар
таклиф
этилади
(52-54-
бетлар
).
Монографияда
дастлабки
усуллар
туркумига
кирувчи
мол
-
мулкни
эгаллаб
олиш
усули
ҳам
ўзига
хос
тарзда
тадқиқ
этилади
.
Масалан
,
ҳамма
йиғиши
мумкин
бўлган
ашёларга
нисбатан
мулк
ҳуқуқини
вужудга
келиши
Конституциянинг
55-
моддаси
,
“
Ҳайвонот
дунёсини
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
қонун
,
“
Ўсимликлар
дунёсини
муҳофаза
қилиш
тўғрисида
”
ги
қонунлар
асосида
янгича
талқин
этилади
.
Айниқса
,
тадқиқотчи
томонидан
эгалик
қилиш
ҳуқуқини
вужудга
келтирувчи
муддат
чуқур
ўрганилганлигини
қайд
этиш
лозим
(83-93-
бет
).
Мулк
ҳуқуқини
вужудга
келтирувчи
ҳосила
усуллар
мулкдорнинг
эрки
ифодаси
билан
қўлланилади
.
Булар
шартнома
ва
мерос
билан
боғлиқ
равишда
рўй
беради
деб
қўрсатади
.
Тадқиқотда
мулкни
эгалик
қилиш
ҳуқуқи
билан
топшириш
шартномасида
мулк
ҳуқуқи
вужудга
келиш
вақти
ҳақида
ўзига
хос
оригинал
фикр
-
мулоҳазалар
баён
этилади
.
Бозор
муносабатлари
шароитида
корхонага
нисбатан
мулкчилик
муносабатлари
алоҳида
аҳамиятга
эга
.
Худди
шу
сабабли
ҳам
муаллиф
корхонани
ворислик
асосида
ўтиши
бўйича
қатор
қизиқарли
илмий
ғояларни
илгари
суради
ва
асослаб
беради
(114-118-
бетлар
).
Монографиянинг
учинчи
боби
мулк
ҳуқуқини
бекор
бўлиш
асосларига
бағишланган
.
Бунда
мулк
ҳуқуқини
бекор
бўлиш
асосларига
умумий
тавсиф
берилади
ва
ихтиёрий
тартибда
бекор
бўлиш
хусусиятлари
очиб
берилади
.
Айни
пайтда
мажбурий
бекор
бўлиш
тартиби
ҳам
илмий
таҳлил
этилади
.
Муаллифнинг
фикрича
,
мулк
ҳуқуқининг
бекор
бўлиши
–
қонун
томонидан
мулк
ҳуқуқининг
йўқотилишига
олиб
келадиган
мулкдор
ёки
ваколатли
орган
томонидан
амалга
ошириладиган
,
юридик
ва
фактик
ҳаракатлар
(
ходисалар
)
йиғиндиси
бўлиб
,
натижада
мулк
ҳуқуқи
бекор
бўлади
ёхуд
бошқа
фуқаролик
ҳуқуқи
субъектида
вужудга
келади
(122-
бет
).
Мулк
ҳуқуқи
мажбурий
асосда
бекор
бўлишда
Конституцияга
мувофиқлик
,
умумфойдалилик
ва
адолатли
компенсация
таъминланиши
шартлиги
таъкидланади
(127-
бет
).
Мулк
ҳуқуқи
суд
қарори
ва
қонунларга
кўра
бекор
бўлиш
асослари
ҳам
очиб
берилади
.
Фуқаролик
кодексининг
199-
моддасининг
2-
қисмини
ривожлантириш
бўйича
таклифлар
илгари
сурилади
(129-
бет
).
Маъмурий
тартибда
мулк
ҳуқуқининг
бекор
бўлиши
бўйича
М
.
К
.
Сулейманов
,
Ю
.
Денисов
ва
Г
.
Гаджиевларнинг
нуқтаи
назарлари
таҳлил
этилади
.
Илгари
национализация
,
реквизиция
каби
категориялар
фақат
ўқув
адабиётларда
ўрганилган
,
эндиликда
ушбу
категориялар
миллий
ҳуқуқ
мактаби
доирасида
муаллиф
томонидан
илмий
таҳлил
этилганлигини
қайд
этиш
лозим
.
Ишнинг
тўртинчи
бобида
мулк
ҳуқуқини
фуқаролик
-
ҳуқуқий
ҳимоя
қилиш
масалалари
ўрганилган
.
Мулк
ҳуқуқини
фуқаролик
-
ҳуқуқий
ҳимоя
қилиш
усулларининг
таснифи
амалга
оширилган
,
“
мулкий
муносабатларни
қўриқлаш
”
ва
“
мулкий
муносабатларни
ҳимоя
этиш
”
тушунчалари
таҳлил
этилиб
,
ўзаро
фарқи
кўрсатилган
.
Муаллиф
ашёвий
-
ҳуқуқий
ва
мажбурият
-
ҳуқуқий
даъволарнинг
ўзаро
рақобатига
доир
масалаларни
ўрганиб
, “
субъектив
ҳуқуқларни
ҳимоя
қилиш
воситаси
сифатида
даъволар
ўзаро
рақобат
қила
олмайди
,
чунки
ҳар
бирининг
қўлланиш
соҳаси
улар
томонидан
тартибга
солинадиган
ижтимоий
муносабатлар
доираси
билан
белгиланади
.
Уларнинг
ҳар
бири
муайян
фактик
таркиб
мавжуд
бўлгандагина
қўлланилиши
мумкин
ва
шунинг
натижасида
мазкур
даъвонинг
характери
билан
белгиланадиган
ҳуқуқий
оқибатларга
олиб
келади
.
Шу
боис
,
даъволарнинг
қай
бирини
танлаш
суд
ёки
томонларнинг
хоҳиш
-
истагига
эмас
,
балки
субъектив
ҳуқуқнинг
бузилиш
характерига
боғлиқдир
”
деб
тўғри
илмий
хулосага
келади
(170-
бет
).
Бундан
ташқари
,
виндикацион
даъвонинг
ҳуқуқий
табиати
,
уни
тақдим
этиш
шартлари
батафсил
таҳлил
этилган
.
Муаллиф
амалдаги
ФКда
виндикацион
даъво
қаноатлантирилмаган
ҳолларда
инсофли
қўлга
киритувчи
томонидан
мол
-
мулкка
нисбатан
мулк
ҳуқуқини
қўлга
киритишни
ҳуқуқий
асоси
мавжуд
эмаслгини
таъкидлаб
,
ФКнинг
182-
моддасига
тегишли
қўшимча
киритишни
таклиф
этган
.
Монографиянинг
илмий
янгилигига
баҳо
берилганда
қуйидаги
ғоялар
ва
фикр
-
мулоҳазаларни
алоҳида
таъкидлаб
ўтиш
ўринли
бўлур
эди
.
Биринчидан
,
ишда
мулк
ҳуқуқига
доир
жуда
кўп
тушунчалар
,
илмий
доктринал
таърифлар
муаллиф
томонидан
ишлаб
чиқилган
.
Булар
жумласига
мулк
ҳуқуқига
берилган
таъриф
,
эгалик
қилиш
ҳуқуқига
берилган
таъриф
,
фойдаланиш
ҳуқуқига
берилган
таъриф
,
тасарруф
қилиш
ҳуқуқига
берилган
таъриф
,
мулк
ҳуқуқининг
бекор
бўлишига
берилган
таъриф
ва
шу
кабиларни
кўрсатиш
мумкин
.
Маълумки
,
муайян
тушунчани
ишлаб
чиқиш
учун
муаллифдан
ғоят
кенг
чуқур
назарий
билим
,
юқори
савиядаги
аналитик
қобилият
талаб
этилади
.
Акс
ҳолда
тушунча
юзаки
,
таъриф
берилаётган
ҳолатнинг
моҳиятини
акс
эттирмайдиган
,
саёз
бўлиб
чиқади
.
Тадқиқотчи
томонидан
монографияда
ишлаб
чиқилган
тушунчалар
эса
,
ўзининг
теранлиги
,
таъриф
берилаётган
ҳуқуқ
ёки
ваколат
мазмунида
ётган
асосий
хусусиятларни
акс
эттириши
билан
ажралиб
туради
.
Шу
сабабли
ҳам
муаллиф
томонидан
ишлаб
чиқилган
тушунчалар
цивилистика
фани
назариясини
бойитишга
ва
ривожлантиришга
муҳим
хисса
қўшади
.
Тадқиқотчи
томонидан
шартномалар
асосида
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келишида
бир
вақтнинг
ўзида
мавжуд
бўлиши
шарт
бўлган
ўзига
хос
хусусиятлар
белгилаб
берилади
.
Ушбу
бешта
шарт
муаллиф
томонидан
аниқ
,
равшан
ифода
этилган
ва
исботланган
.
Ушбу
фикр
-
мулоҳазалар
ҳуқуқни
қўллаш
фаолияти
ва
айниқса
суд
амалиёти
учун
муҳим
қўлланма
сифатида
аҳамиятга
эга
.
Муаллиф
томонидан
мулк
ҳуқуқи
тушунчасининг
таркибий
қисмлари
бўлган
"
ўз
хоҳишига
кўра
ва
ўз
манфаатларини
кўзлаб
"
ибораларининг
киритилганлиги
шунчаки
қуруқ
декларация
эмас
,
балки
муайян
юридик
маъно
мазмунга
эга
эканлиги
ва
уни
ҳуқуқий
юки
,
вазифалари
муаллиф
томонидан
чуқур
таҳлил
асосида
очиб
берилганлигини
қайд
этмоқ
лозим
.
Айни
пайтда
муаллиф
томонидан
мулк
ҳуқуқининг
вужудга
келиши
асослари
тизимига
қайта
ишлашни
киритиш
ўринли
бўлганлигини
ҳам
эътироф
этиш
лозим
.
Тадқиқотда
мулк
ҳуқуқини
мажбурий
тартибда
бекор
бўлиш
асослари
тизимида
национализация
,
реквизициянинг
ҳуқуқий
асослари
ғоят
заиф
эканлиги
кўрсатиб
берилади
ва
уни
бартараф
этиш
бўйича
аниқ
равшан
таклифлар
илгари
сурилади
.
Ҳозирга
қадар
ўзбек
миллий
ҳуқуқ
мактабида
мулк
ҳуқуқи
масалалари
ғоятда
умумий
тарзда
тадқиқ
этилган
эди
.
Муаллиф
томонидан
мулк
ҳуқуқини
вужудга
келиши
ва
бекор
бўлишини
яхлит
илмий
амалий
манзараси
яратилганлигини
алоҳида
таъкидлаб
ўтиш
лозим
деб
PDF created with pdfFactory Pro trial version
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
2011
№
1-2
♦
ЎЗБЕКИСТОН
ҚОНУНЧИЛИГИ
ТАҲЛИЛИ
♦
UZBEK LAW REVIEW
♦
ОБЗОР
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВА
УЗБЕКИСТАНА
76
ҳисоблайман
.
Умуман
,
монографияда
назарий
ва
амалий
аҳамиятга
эга
бўлган
жуда
кўп
илмий
ғоялар
,
фикр
-
мулоҳазалар
мавжуд
ва
уларнинг
катта
кўпчиги
оригинал
илмий
ечим
сифатида
баҳоланиши
мумкин
.
В
.
Ё
.
Эргашев
илмий
тадқиқотларни
амалга
ошириш
усулларини
пухта
эгаллаган
.
Бунда
у
кенг
ва
ранг
-
баранг
тадқиқот
усулларини
қўллаган
.
Билишнинг
умумий
усуллари
билан
бир
қаторда
у
ҳуқуқий
тадқиқотларнинг
махсус
усулларини
ҳам
жумладан
қиёсий
ҳуқуқий
,
техник
-
юридик
,
тизим
-
тарихий
,
казуал
ҳуқуқий
,
вазиятларни
моделлаштириш
ва
шу
каби
усуллардан
моҳирлик
блан
фойдаланган
.
Тадқиқотни
амалга
оширишда
муаллиф
кенг
доирадаги
илмий
адабиётлардан
фойдаланган
.
Унинг
доираси
фақат
цивилистик
адабиётлар
билангина
чекланмайди
,
балки
конституциявий
ҳуқуқ
,
маъмурий
ҳуқуқ
,
жиноят
ҳуқуқи
тармоқларини
ҳам
қамраб
олади
.
Юридик
манбалар
билан
бир
қаторда
иқтисодчилар
,
файласуфлар
,
тарихчи
олимларнинг
асарларидан
ҳам
фойдаланилганлиги
мавзуни
тўла
қонли
очиб
берилишига
хизмат
қилган
.
Умуман
олганда
монографиянинг
илмий
қурилмаси
мустаҳкам
эканлигини
қайд
этиш
лозим
.
Тадқиқотда
муаллиф
амалиёт
материалларидан
ҳам
ўз
ўрнида
ва
ўринли
фойдаланган
,
у
ёки
бу
масалаларни
ёритишда
муаллиф
унинг
барча
қирраларини
чуқур
ўрганган
,
турли
нуқтаи
назарларда
таҳлил
этган
.
Жуда
кўп
ҳолларда
дадиллик
билан
илмий
мунозарага
киришади
.
Бу
баҳс
мунозара
давомида
оригинал
фикр
-
мулоҳазаларни
илгари
суриб
,
уларни
мантиқий
асослаб
беради
.
Юқоридаги
ҳолатлар
муаллифнинг
чуқур
билими
,
ўткир
илмий
таҳлилий
қобилияти
ва
юқори
интеллектуал
салоҳиятидан
далолат
беради
.
Айни
вақтда
тадқиқот
иши
айрим
камчилик
ва
нуқсонлардан
ҳам
ҳоли
эмаслигини
қайд
этиш
лозим
.
Биринчидан
,
муаллиф
мавзу
доирасидаги
мулк
дахлсизлиги
,
мулк
ҳуқуқини
ҳимоя
қилиш
билан
боғлиқ
назарий
,
амалий
масалалар
бўйича
муҳим
умумлашма
хулосалар
чиқариши
мумкин
эди
.
Тадқиқотда
бунинг
учун
асос
бўлувчи
ғоялар
мавжуд
.
Бироқ
,
бу
масалада
муаллиф
нисбатан
тор
доирада
ўралиб
қолгандай
туюлади
.
Иккинчидан
,
мулкдорнинг
эрки
иродаси
билан
бир
томонлама
битим
асосида
мулк
ҳуқуқининг
бекор
бўлиши
асослари
шартномаларга
нисбатан
иккинчи
даражали
планда
қолиб
кетган
.
Ҳолбуки
,
уни
ҳам
мустақил
асос
сифатида
ўрганиш
мумкин
эди
.
Учинчидан
,
маълумки
интеллектуал
мулк
объектлари
ҳам
хусусий
мулк
сифатида
фуқаролик
муомаласида
бўлади
.
Бунда
ҳам
мутлақ
ҳуқуқларнинг
вужудга
келиши
ва
бекор
бўлишида
ўзига
хосликлар
мавжуд
.
Бироқ
муаллиф
анъанавий
мулк
ҳуқуқи
доирасидагина
мавзуни
ёритган
.
Аммо
ушбу
нуқсонлар
жузъий
характерга
эга
бўлиб
,
монографияни
ижобий
баҳолашга
жиддий
таъсир
кўрсатмайди
.
Хулоса
қилганда
,
В
.
Ё
.
Эргашевнинг
монографияси
тугалланган
,
мустақил
оригинал
илмий
тадқиқот
бўлиб
,
унинг
илмий
янгилиги
Ўзбекистонда
мулк
ҳуқуқи
институтининг
ҳуқуқий
асосларини
мустаҳкамланиши
ва
такомиллаштирилиши
,
мулкдорлар
синфининг
шаклланиши
,
мулк
ҳуқуқини
ҳимоя
қилинишини
ривожлантириш
муаммолари
бўйича
илмий
ечимларга
асос
бўлиб
ҳисобланади
.
Тадқиқот
натижалари
муҳим
ҳуқуқий
,
иқтисодий
-
ижтимоий
аҳамиятга
эга
ва
улардан
ҳуқуқ
ижодкорлиги
ва
ҳуқуқни
қўлловчи
органлар
фаолиятида
,
шунингдек
мамлакат
олий
ўқув
юртларида
фуқаролик
ҳуқуқи
,
мулк
ҳуқуқи
,
хўжалик
ва
тадбиркорлик
ҳуқуқи
фанларини
ўрганишда
фойдаланиш
мумкин
.
Расмий
тақризчи
,
юридик
фанлари
доктори
,
профессор
О
.
Окюлов
PDF created with pdfFactory Pro trial version
