YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
67
OLIY TA‘LIMDA CHIZMACHILIK FANININI O'QITISHNI YANGI BOSQICHGA
OLIB CHIQISH MASALALARI
Pirniyazov S.K.
O‘qituvchi
Ibragimov R.T.
Talaba
Qoraqalpoq Davlat universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15878251
Annotatsiya
: Bu maqolada o'quvchining Сhizmachilik o'quv jarayonida egallagan
bilimlaridan, kasbiy malakalari va ko'nikmalaridan hissiy qoniqish va undan quvonish hissini
hosil qilish lozim. Сhizmachilik o'quvchilarining fazoviy tasavvurlarini shakillantirishda juda
katta imkoniyatlarga ega.
Kalit so'zlar:
Texnologiya, pedagogik o'yin, texnologiyalaridan foydalanish, interaktiv,
fazoviy tassovur, metod.
Mamlakatimizda amal qilayotgan uziliksiz ta'lim tizimining barcha turlari uziliksizlik
asosida uzviy aloqodorlikda faoliyat ko'rsatishi Kadrlar tayorlash milliy dasturining amaldagi
ijrosining muhim shartlaridan biridir.
Umumta'lim maktablaridagi zamonaviy ta'lim maqsadi tarixan shakllanib kelgan
pedagogik tizim asosida prfessional tomondan bilmli faol, ijodiy tomonidan mustakil shaxsni
tarbiyalash uchun zamin yaratishdir.
Informatsion jamiyatga o'tishda o'quvchilarni mustaqil ishlashga o'rgatish o'ta muhim
vazifaga aylanadi. Bu esa ta'lim modernizatsiya qilinayotgan sharoytda ta'limning zamonaviy
texnologiyalarini tadbiq qilish, o'quvchilarda o'z ustida mustaqil ishlash madaniyatini
tarbiyalash va talab qilinayotgan ta'lim sifatiga erishish uchun o'ta muhimdir.
Сhizmachilik fanini o'qitishni yangi bosqichga olib chiqishda har hil pedagogik o'yin
texnologiyalaridan foydalanish muhim kasb etadi. Keyingi un yillikda pedagogik o'yin
texnologiyalaridan foydalanish muhim ahamiyat kasb etadi. Keyingi un yillikda pedagogik
uyin texnologiyalari amaliyotga yetarli darajada joriy qilindi. V.A.Krivova, L.M.Matrosova,
T.M.Sorokina, S.L.Tiunnikovalar ilmiy izlanishlar etmoqga loyiq bo'lib, ularda o'yin
texnologiyalari orqali o'quvchilarning ijodiy tafakkurini rivojlantirishi, mustaqil ish olib
borishning faollashuvi takidlanadi.
Keyingi yillarda ta'limning o'yinli shakli eng istiqbolli va eng muvaffaqiyotli yangilik
bo'lib namayon bo'ldi. O'yin texnologiyalari o'quvchilarda maqsadga intilish, faollik, tezkorlik
va tafakkur masuldorligi, mustahamlik, xotira tezkorligi, takomillashganlik va o'z kuchi,
irodasiga ishonich tuyg'ulari shakillanishida muhim o'rin tutadi.
Ta'lim – tarbiya doirasidagi islohatlar asosida yangi ta'lim tizimiga o'tish uchun
chizmachilik o'qituvchisi oldiga vazifalarni, muammolarni qo'ydi. Bunday dolzarb
muammolar-chizmachilik fani o'qituvchisining bilmdonligini oshirish, uni texnologik va
metodik jihatdan tayorlash muammolaridir. O'quvchilarni pedagogik, texnologik jihatdan
tayorlash-aqliy rivojlanish, o'qitishni faollashtirish, texnologiya bilan qurollantirish, ta'lim
berishning yangi usullarini izlash, ularni shu fanga qiziqtirish yo'llarini topish shu fan
o'qituvchilarining ustuvor vazifalaridan biridir.
Kundan-kunga rivojlanib borayotgan hozirgi bosqich shuni taqazo etadiki, har bir
pedagog zamonaviy yoshlarning dunyoqarashi va talabiga mos holda dars mashg'ulotlari
o'tkazishni talab qilmoqda. Shu yulda olib borayotgan barcha tadqiqotlar ilg'or pedagogik
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
68
g'oya va tajribalarni o'rganish va Сhizmachilik ta'lim tarbiya jarayoniga tadbiq qilish yo'llarini
izlamoqda.
Yangi pedagogik texnologiyalar chizmachilik o'qituvchisidan o'z kasbiga doir
bilimdonlik va yangilikka intilishni talab etadi. Pedagogik texnologiyalarni egallash uchun
chizmachilik o'qituvchisi yo'qori kasbiy bilimdonlik va mohorotiga ega bo'lmog'i zarur.
Bundan tashqari chizmachilik fanini o'qitish o'quvchilarning ijodiy qobilyotlari shakillanishga,
grafik tayyorgarlik darajasi ortishiga va bu ularning chizmachilik kursi bilan o'zaro aloqador
bo'lgan boshqa fanlarni o'zlashtirishga ijobiy ta'sir qiladi.
Bolalarning «o'tish davri» shvetsariyalik psixolog Jan Riaje (1876-1980) ning fikricha,
ularda ob'ekt va umuman borliq haqida mavhum fikrlashning yetilishi bilan xarakterlanadi.
Fikrlash faoliyatining murakkablashishi bola hayotining barcha tomonlariga, uning hissiyotiga
ta'sir ko'rsatadi. Amerika psixologi Shrenli Xoll (1884 1923) ta'dbiri bilan aytganda, mazkur
davr bolaning ichki va tashqi ziddiyotlari kuchaygan davri bo'lib, unda o'ziga xoslik vijudga
keladi. Boshqa bir Amerikalik psixolog Erik Eriksen (1902-1981) «Bolada o'z maqsadiga
erishish yo'lida «ishbilarmonlik» va «ta'sirchanlik» sezgilari paydo bo'ladi. Bu yoshda
mehnatga munosobatning asosi tarkib topadi» deydi.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturida o'sib kelayotgan avlodni mustaqil fikrlaydigan qilib
tarbiyalash vazifasi qoyilgan. Ushbu masalaning hal etuvchi ko'p jihatdan o'qitishning
interaktiv metodlarini qo'llashga ham bog'liq.
Avvalo «interaktiv» tushunchasini aniqlashtirib olaylik. «Interaktiv» degan so'z iglizcha
«Interact» so'zidan kelib chiqqan. «Inter» - o'zaro, «act» - ish ko'rmoq, ishlamoq degan
ma'nolarni beradi. Interaktiv o'qitishning mohiyati o'quv jarayonini tashkil etishdan iboratki
unda barcha o'quvchilar bilish jarayoniga jalb qilingan bo'lib erkin fikrlash, tahlil qilish va
mantiqiy fikr yuritish imkoniyatlariga ega bo'ladilar.
O'yinli texnologiyalar va interaktiv metodlardan foydalanishning asosini o'quvchilarning
faollashtiruvchi va jadallashtiruvchi faoliyati tashkil etadi.
O'yin olimlari tadqiqotlariga ko'ra mehnat va o'qish bilan birgalikda faoliyatning asosiy
turlaridan biri hisoblanadi.
O'quvchining Сhizmachilik o'quv jarayonida egallagan bilimlaridan, kasbiy malakalari va
ko'nikmalaridan hissiy qoniqish va undan quvonish hissini hosil qilish lozim. Сhizmachilik
o'quvchilarining fazoviy tasavvurlarini shakillantirishda juda katta imkoniyatlarga ega.
Fazoviy tasavvur va uni rivojlanishisiz chizmachilik dasturining asosiy mavzularini
o'zlashtirish mumkin emas.
Сhizmachilik fanini o'qitishda yuqorida aytib o'tilgandek o'yin texnologiyalaridan va
interaktiv o'qitish metodikasidan foydalanib dars olib borilsa o'quvchilar mavzu bo'yicha
bilim va ko'nikmalarga ega bo'ladi, mustaqil fikrlay olish qobiliyatlari oshadi, kelasi darsga
tayyorlanibgina qolmasdan, ilmiy jihatdan o'z istedodlarini ko'rsatishga harakat qiladilar.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Kadrlar tayyorlash milliy dasturi. //Barkamol avlod O'zbekiston taraqqiyotining
poydevori.-T.: Sharq. 1997.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
69
2.
Oripov V. Сhizmachilik darslari samaradorligini takomillashtirish yo'llari. T.: O'qituvchi,
1986.
3.
Azizxo'jaeva N.N. Pedagogik texnologiyalar va pedagogik mahorat.T.: 2006.
4.
Saydahmedov N. Yangi pedagogik texnologiyalar.T.: 2003.
5.
Karimov I, Seytimbetov S. Respublika ilmiy – amaliy anjumani materiallari. T.: 2015.
6.
Nasırov P.B., Arzieva R,A, (2023) Technology of organizing independent education of
students in mathematics. Academia Repository, 4(11), 62-67.
7.
Аrziev А.S. Технолгия организации самостоятельного обучения рисованию.
Тенденции и перспективы развития городов, Т.2023. 334-335.
