YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
36
O‘TKIR RESPIRATOR INFEKSIYA (ORI) BILAN KASALLANGAN BOLALARDA
IMMUN TIZIMI FAOLIYATINING O‘ZGARISHLARI
Ismoilova Muharramoy Mo'minjon qizi
Toshkent viloyati Ohangaron tumani
Bolalar anesteziolog va reanimatolog shifokori
muharramoyismoilova82@gmail.com
+998-93-478-77-97
https://doi.org/10.5281/zenodo.16916938
Annotatsiya:
Mazkur maqolada o‘tkir respirator infeksiya (ORI) bilan kasallangan
bolalarda immun tizimi faoliyatida kuzatiladigan o‘zgarishlar ilmiy jihatdan tahlil qilindi.
Tadqiqot Toshkent viloyatidagi shifoxonalarda kuzatilgan 2–10 yosh oralig‘idagi bolalar
ishtirokida olib borildi. Immunologik tekshiruvlar natijasida T-limfotsitlar soni va ularning
subpopulyatsiyasi, immunoglobulinlar miqdori hamda fagotsitar faollik darajasida sezilarli
o‘zgarishlar aniqlangan. ORI kechishida CD4+/CD8+ indeksining buzilishi, IgA darajasining
pasayishi va fagotsitoz faolligining susayishi asosiy markerlar sifatida namoyon bo‘ldi.
Tadqiqot natijalari ORI bilan kasallangan bolalarda nafaqat simptomatik, balki immun
tizimining kompensator imkoniyatlarini qo‘llab-quvvatlovchi kompleks terapiya zarurligini
asoslaydi. Ushbu yondashuv bolalarda infeksiya qaytalanishini kamaytirish va surunkali
respirator patologiyalar rivojlanishining oldini olishda muhim ahamiyatga ega.
Kalit so‘zlar:
o‘tkir respirator infeksiya, bolalar immun tizimi, T-limfotsitlar,
immunoglobulin A, fagotsitar faollik, immunoregulyator indeks, pediatriya, profilaktika.
Kirish
Bolalarda uchraydigan o‘tkir respirator infeksiyalar (ORI) zamonaviy pediatriyada eng
keng tarqalgan patologiyalardan biri bo‘lib, yillik kasallanish ko‘rsatkichi 60–70% gacha yetadi.
Ayniqsa, 5 yoshgacha bo‘lgan bolalarda ORI qayta-qayta uchrashi kuzatiladi. Bunday holatlarda
organizmning immun tizimi zaiflashadi, himoya mexanizmlarining yetarli darajada faoliyat
ko‘rsatmasligi tufayli surunkali kasalliklar rivojlanish xavfi ortadi (WHO, 2022).
Immun tizimining asosiy vazifasi organizmni virus va bakteriyalardan himoya qilish bo‘lsa-da,
ORI jarayonida tabiiy va g‘ayritabiiy immun javob mexanizmlari o‘zgarishga uchraydi. Bu
o‘zgarishlarni o‘rganish, bolalarda kasallikning kechish mexanizmini tushunish va profilaktik
choralarni ishlab chiqishda muhimdir.
Materiallar va metodlar
Ushbu tadqiqot Toshkent viloyatidagi 3 ta shifoxona pediatriya bo‘limida kuzatilgan 60
nafar 2–10 yoshli bolalar asosida olib borildi. Ular quyidagi guruhlarga ajratildi:
Asosiy guruh
– ORI tashxisi qo‘yilgan 40 nafar bola.
Nazorat guruhi
– sog‘lom, shikoyati bo‘lmagan 20 nafar bola.
Tadqiqot davomida quyidagi laborator va klinik metodlardan foydalanildi:
1.
Klinik kuzatuv
– tana harorati, yo‘tal, rinit, farengit belgilari.
2.
Immunologik tahlillar
– periferik qon namunalarida limfotsitlar subpopulyatsiyasi
(CD3+, CD4+, CD8+), immunoglobulinlar (IgA, IgM, IgG) miqdori, fagotsitar faollik
darajasi aniqlangan.
3.
Statistik tahlil
– olingan natijalar
t-test
yordamida qayta ishlanib, p<0,05 darajasida
ishonchlilik belgilandi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
37
Natijalar
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki:
ORI bilan kasallangan bolalarda
CD3+ T-limfotsitlar
miqdori 25% gacha kamaygan
(p<0,05), bu esa umumiy hujayraviy immunitetning susayishini bildiradi.
CD4+/CD8+ nisbati
sezilarli darajada pasayib, immunoregulyator indeks buzilgan.
IgA darajasi
normaga nisbatan 30% past bo‘lib, shilliq qavat himoyasining zaiflashishi
kuzatilgan.
Fagotsitar faollik
18% ga kamaygan, bu esa makrofag va neytrofillarning yetarlicha
samarali ishlamasligini ko‘rsatadi.
Nazorat guruhida esa barcha ko‘rsatkichlar me’yoriy diapazonda bo‘lgan.
Muhokama
Olingan ma’lumotlar bolalarda ORI kechishida immun tizimining bir nechta bo‘g‘inlarida
disbalans yuzaga kelishini ko‘rsatadi. Xususan, hujayraviy va gormonal immun javobning
pasayishi, shilliq qavat himoya faktorlarining zaiflashishi qayta-qayta infeksiya yuqtirish
xavfini oshiradi (Abduqodirov va boshq., 2021). Shuningdek, CD4+/CD8+ indeksining buzilishi
immunoregulyatsiyaning yetarlicha ishlamasligidan dalolat beradi. Bu esa ORI bilan
kasallangan bolalarda qo‘shimcha immunomodulyator terapiya va vitamin D, sink, probiotik
qo‘llashning foydaliligini asoslaydi. Natijalar xalqaro tadqiqotlar bilan ham uyg‘un bo‘lib,
ko‘plab mualliflar ORI kechishida IgA darajasining pasayishi va fagotsitozning zaiflashishini
asosiy immunologik marker sifatida qayd etishgan (Zhao et al., 2020).
Xulosa
1.
ORI bilan kasallangan bolalarda immun tizimi faoliyatida sezilarli o‘zgarishlar aniqlanadi:
T-limfotsitlar soni kamayishi, IgA darajasining pasayishi, fagotsitozning susayishi.
2.
Bu o‘zgarishlar kasallikning qayta-qayta uchrashiga va surunkali shaklga o‘tish xavfining
ortishiga sabab bo‘ladi.
3.
Bolalarda ORI davrida immun tizimini qo‘llab-quvvatlash maqsadida kompleks terapiya,
xususan immunomodulyator vositalar va profilaktik choralardan foydalanish tavsiya
etiladi.
Yuqoridagi tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, o‘tkir respirator infeksiya (ORI) bilan
kasallangan bolalarda immun tizimining bir nechta bo‘g‘inlarida izchil va sezilarli darajadagi
o‘zgarishlar kuzatiladi. Xususan, hujayraviy immunitetning susayishi, CD4+/CD8+ nisbatining
buzilishi, immunoglobulinlar, ayniqsa IgA miqdorining kamayishi hamda fagotsitar faollikning
pasayishi kasallikning klinik kechishini og‘irlashtiruvchi muhim omillar sifatida namoyon
bo‘ladi. Bu holat bolalarda infeksiyaning qaytalanishi, ikkilamchi bakterial asoratlarning
qo‘shilishi va surunkali respirator kasalliklarning shakllanishiga zamin yaratadi.
Natijalar shuningdek, ORI davrida immun tizimining muvozanatini qo‘llab-quvvatlash,
shilliq qavat himoya funksiyasini kuchaytirish va immunoregulyator mexanizmlarni tiklash
zarurligini ko‘rsatadi. Shu nuqtai nazardan qaralganda, bolalarda faqat simptomatik davolash
emas, balki immunologik ko‘rsatkichlarni hisobga olgan holda kompleks terapiya usullarini
qo‘llash samaradorlikni oshiradi. Immunomodulyator vositalar, vitamin-mineral komplekslari
va probiotiklarning ilmiy asoslangan qo‘llanilishi nafaqat kasallikning og‘ir kechishini
yengillashtiradi, balki keyingi davrlarda ham bola organizmining infeksiyalarga chidamliligini
kuchaytirishga xizmat qiladi.
YOSH OLIMLAR
ILMIY-AMALIY KONFERENSIYASI
in-academy.uz/index.php/yo
38
Demak, bolalarda ORI kechishini chuqur o‘rganish va immun tizimi faoliyatidagi
o‘zgarishlarni inobatga olish pediatriya amaliyotida nafaqat davolash, balki samarali
profilaktika strategiyalarini ishlab chiqishda ham muhim ahamiyat kasb etadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Abduqodirov, A. R., Karimova, D. S., & Qo‘ziev, M. (2021). Bolalarda respirator infeksiyalar
va immun tizim o‘zgarishlari. O‘zbekiston Tibbiyot Jurnali, 4(2), 55–61.
2.
World Health Organization (WHO). (2022). Respiratory infections in children. Geneva:
WHO Press.
3.
Zhao, J., Zhao, S., & Li, W. (2020). Immune response alterations in pediatric respiratory
infections. Journal of Clinical Immunology, 40(5), 785–793.
4.
Fayziyev I. Sh. & Toshpoʻlatov A. (2022) O`ZBEKISTON RESPUBLIKASINING
MUSTAQILLIKDAN OLDINGI VA KEYING SIYOSIY HAYOTI. British Journal of Global Ecology and
Sustainable DevelopmentVolume-10, Nov., 2022 31-34b
5.
Toshpo‘latov
,
A.
(2023).
SHAXS
PSIXODIAGNOSTIKASIDA
PROYEKTIV
METODIKALARDAN FOYDALANISH. Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры, 3(5 Part 2), 170–178.
6.
Temirov, J. ., & Toshpo‘latov , A. (2023). TYUTOR PEDAGOGIK FAOLIYATINI TASHKIL
ETISHNING PSIXOLOGIK ASOSLARI. Наука и инновация, 1(28), 29–32.
7.
Umarova , G. ., & Toshpoʻlatov , A. . (2024). Klaster tanqidiy fikrlash texnologiyasi texnikasi
sifatida. Центральноазиатский журнал междисциплинарных исследований и
исследований в области управления, 1(10), 49–55.
8.
Toshpo‘latov Abdulaziz Quvondiq o‘g‘li, Ummatova Zamira Atamuradovna. (2023).
SHAXSLARARO MUNOSABATLARDA SHAXS AGRESSIYA. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF
EDUCATION AND INNOVATION, 2(4), 30–31.
9.
Toshpo‘latov Abdulaziz Quvondiq o‘g‘li, Ummatova Zamira Atamuradovna. (2023).
IJTIMOIY TARMOQLARIDA "OMMAVIY MADANIYATGA" QARSHI KURASHISHNING DIDAKTIK
VOSITALARI. CENTRAL ASIAN JOURNAL OF EDUCATION AND INNOVATION, 2(4), 27–29.
