11
ILM-FAN VA TA’LIMDA INNOVATSION YONDASHUVLAR, MUAMMOLAR,
TAKLIF VA YECHIMLAR
Ismoilova Mohinur Bobir qizi
Farg‘ona davlat universiteti, Chet tillari fakulteti,
22.120-guruh talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15179378
Annotatsiya:
Ushbu maqola ilm-fan va ta’lim sohasida innovatsion yondashuvlarning
o‘rni va muhimligini tahlil qiladi. Innovatsion texnologiyalar, metodologiyalar va pedagogik
uslublarning ta’lim tizimiga joriy etilishi orqali ta’limning samaradorligini oshirish, ta’lim
jarayonlarini zamonaviylashtirish va ilmiy tadqiqotlarni rivojlantirish mumkin. Maqolada ilm-
fan va ta’limda yuzaga kelayotgan asosiy muammolar, masalan, raqamli ta’lim tizimlarining
o‘rganilishi, o‘qituvchilarning raqamli ko‘nikmalarini oshirish, hamda ta’limda tengsizlik
masalalari ko‘rib chiqiladi. Shuningdek, ushbu muammolarni bartaraf etish uchun takliflar va
yechimlar keltirilgan. Maqola ilmiy tadqiqotlarning samarali olib borilishi, ta’lim
jarayonlarining innovatsion usullar bilan boyitilishi va zamonaviy ta’lim texnologiyalaridan
foydalanish bo‘yicha muhim maslahatlarni taqdim etadi.
Kalit so‘zlar:
Innovatsion yondashuvlar, ta‘lim tizimi, raqamli ta’lim, pedagogika
innovatsiyalari, ta’limda tengsizlik, o‘qituvchilarning raqamli ko‘nikmalari, ilmiy tadqiqotlar,
ta’limda samaradorlik, yechimlar va takliflar, zamonaviy ta’lim texnologiyalari.
Bugungi kunda har qanday davlatning taraqqiyoti va rivojlanishini asosini
innovatsiyalar tashkil etadi. “Innovatsiya” so‘zi o‘zining yangi hayotini innovatsion
kombinatsiyalarni tahlil qilish, iqtisodiy tizimlarning rivojlanishidagi o‘zgarishlar natijasida
XX asrning boshida avstriyalik va amerikalik iqtisodchi Y.Shampeterning ilmiy ishlarida
boshlagan. Shumpeter 1900-yillarda iqtisodni ushbu terminni ilmiy qo‘llashga kiritgan.
Paytdan foydalanib aytish mumkinki, fan ta’lim tizimida innovatsiya tushunchasi haqida gap
ketganda pedagogik innovatsiyaga ham to‘xtalib o‘tish joizdir. Odatda bu tushuncha tarbiya va
ta’limni takomillashtirishni va rivojlantirishga qaratilgan o‘zgarishlarni o‘z ichiga oladi. Ta’lim
muassasalari, o‘qitishning yangi usullari va texnologiyalari, ta’lim mazmunini yangilash, o‘quv
jarayoni ishtirokchilari o’rtasidagi munosabatlarning gumanistik tabiati hisoblanadi.
Prezidentimiz
Sh.M.Mirziyayevning
Oliy
Majlisga
2018-yil
28-dekabrdagi
Murojaatnomasida Oliy ta’lim jarayonida innovatsion ta’lim texnologiyalarini yuqori
bosqichga ko‘tarish zarurligi muhim yo’nalishlardan biri sifatida belgilandi. Hozirgi kunda
ta’lim jarayonida interaktiv metodlar, innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot
texnologiyalari o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish,e’tibor kundan kunga kuchayib
bormoqda, bunday bo‘lishining sababalaridan biri, shu vaqtgacha an’anaviy ta’limda o‘quvchi-
talabalarni faqat tayyor bilimlarni egallashga o‘rgatilgan bo‘lsa, zamonaviy texnologiyalar
ularni egallayotgan bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib, tahlil qilishlariga,
hatto xulosalarni ham o‘zlari keltirib chiqarishlariga o‘rgatadi. O‘qituvchi bu jarayonda
shaxsning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olishi va tarbiyalanishiga sharoit yaratadi va shu
bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik funksiyasini bajaradi. Ta’lim jarayonida
o‘quvchi-talaba asosiy masalaga aylanadi. Shuning uchun oliy o‘quv yurtlari va fakultetlarida
malakali kasb egalarini tayyorlashda zamonaviy o‘qitish metodlari-interaktiv metodlar,
innovatsion texnologiyalarning o‘rni va roli benihoya kattadir. Pedagogik texnologiya va
pedagog mahoaratiga oid bilim, tajriba va interaktiv metodlar o‘quvchi-talabalarning bilimli,
12
yetuk malakaga ega bo‘lishlarini ta’minlaydi. Slastenning aniqlashicha, joriy
zamonaviylashtirishda muayyan tizim mahsuloti usullaridan birini yangilashni ko’zda tutadi.
Murakkab va progressiv yangilanishga olib keluvchi ma’lum unsurlarning yig‘indisi shartli
yangilik hisoblanadi.
Yangilik-bu vositadir: yangi metod, metodika, texnologiya va boshqalar. Zagvyazinskiy
yangi tushunchasiga ta’rif berib, pedagogikadagi yangi bu faqatgina g‘oya emas, balki hali
foydalanilmagan yondashuvlar, metodlar, texnologiyalardir, lekin bu pedagogik jarayonning
unsurlari majmuan yoki alohida olingan unsurlar bo‘lib, o‘zgarib turuvchi sharoitda va
vaziyatda ta’lim va tarbiya vazifalarini samarali hal etishning ilg‘or boshlanmalarini o‘zida aks
ettiradi. Pedagogik innovatsiyalar-bu maqsadlarga samarali erishishga yordam beradigan
ta’lim sohasidagi yangiliklarni ishlab chiqish, joriy etish sinovdan o‘tkazish va baholash
jarayoni.Ular orasida ta’lim jarayoni vaqt o‘tishi bilan o‘zgaradi, mehnat bozori bo‘lajak
xodimlarga yangi talablarni qo‘yadi va o‘qitish o‘zgartiriladi, yangi maqsadlarga
moslashtiriladi, bunga erishish uchun yangi pedagogik usullar, uslublar va usullar zarur.
Xulosa qilib aytganda, ilm-fan va ta’limda innovatsiyalar kiritish, ta’limda turli xil
innovatsiyalar, usullardan foydalanish juda katta yordam beradi. Bundan tashqari ta’lim
sohasiga kiritilayotgan innovatsiyalar juda kam edi. Hatto bu so‘zning ma’nosini ko‘pchilik
bilmas edi. Ammo bugungi kunda bu so‘zning ma’nosini deyarli hamma tushunadi. Bundagi
yechimlar qidirilmoqda va yechimlar topilmoqda ham. Bu soha yurtimizda kundan kunga
rivojlanmoqda.
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Anderson, C. A., & Dill, K. E. (2000). “Video games and aggressive thoughts, feelings, and
behavior in the laboratory and in life.” Journal of Personality and Social Psychology, 78(4),
772-790.
2.
Bates, T. (2015). Teaching in a Digital Age: Guidelines for Designing Teaching and
Learning for a Digital Age. Tony Bates Associates Ltd.
3.
Brynjolfsson, E., & McAfee, A. (2014). The Second Machine Age: Work, Progress, and
Prosperity in a Time of Brilliant Technologies. W. W. Norton & Company.
4.
Zhao, Y. (2012). World Class Learners: Educating Creative and Entrepreneurial Students.
Corwin Press.
5.
Kukulska-Hulme, A., & Shield, L. (2008). “Introduction: Mobile learning in higher
education.” In Mobile learning: Transforming the delivery of education and training (pp. 1-
10). Routledge.
6.
Mishra, P., & Koehler, M. J. (2006). “Technological pedagogical content knowledge: A
framework for teacher knowledge.” Teachers College Record, 108(6), 1017-1054.
