65
SUN`IY INTELLEKTDAN FOYDALANISH VOSITASIDA KORPORATIV
MOLIYADA SAMARADORLIKNI TA`MINLASH MASALALARI
Raxmatullayev Amirxon Mansurbek o'g'li
O`zbekiston Respublikasi
Bank-moliya akademiyasi 2-kurs tinlovchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15239288
Korporativ moliyada sun’iy intellektdan foydalanish, shuningdek, xodimlarning mehnat
unumdorligini oshirishda ham muhim ahamiyat kasb etadi. Avtomatlashtirilgan tahliliy
vositalar yordamida moliyaviy menejerlar oddiy hisob-kitob va monitoringdan ko‘ra, strategik
qarorlar ishlab chiqish va tavakkalchiliklarni baholash bilan shug‘ullanishga ko‘proq vaqt ajrata
oladilar. Bu esa, kompaniya boshqaruvining intellektual salohiyatini oshirishga xizmat qiladi.
Sun’iy intellekt asosidagi moliyaviy tizimlar xatarlarni aniq baholash, investitsiya
imkoniyatlarini tahlil qilish va foydali strategiyalarni ishlab chiqishda ishonchli vosita bo‘lib
xizmat qiladi. Masalan, mashinali o‘rganish algoritmlari yordamida potentsial investitsiya
loyihalarining rentabelligi, risk darajasi, likvidlilik ko‘rsatkichlari va bozor ehtimollari
aniqlanadi. Bunday texnologiyalar an’anaviy baholash metodlaridan ancha yuqori aniqlikka
ega.
Korporatsiyalar uchun muhim yo‘nalishlardan biri global iqtisodiy muhitga
moslashishdir. Sun’iy intellekt orqali kompaniyalar xalqaro moliya bozorlari, valyuta kurslari,
geosiyosiy holatlar va regulyator siyosatdagi o‘zgarishlarni tezkor kuzatib boradilar. Bu esa
ularni siyosiy va iqtisodiy noaniqliklar sharoitida moslashuvchan va barqaror bo‘lishga yordam
beradi. Savdo diplomatiyasi va xalqaro iqtisodiy aloqalar sohasida ham sun’iy intellektning roli
ortib bormoqda. Misol uchun, turli mamlakatlar o‘rtasidagi savdo hajmlarini, bojxona
to‘lovlarini, siyosiy risklarni va talab prognozlarini tahlil qilish orqali moliyaviy institutlar va
korporatsiyalar uchun optimal eksport strategiyalari ishlab chiqilishi mumkin. Bu esa, yangi
bozorlar va investitsiya manbalarini aniqlashga, shuningdek, mavjud resurslardan yanada
samarali foydalanishga xizmat qiladi.Shuningdek, sun’iy intellekt asosidagi tahlil vositalari
kompaniyalarni ijtimoiy mas’uliyatli investitsiyalar (ESG – Environmental, Social, Governance)
bo‘yicha ham samarali boshqarishga olib keladi. ESG ko‘rsatkichlari bugungi kunda global
investitsiya qarorlarida muhim mezonlardan biri bo‘lib bormoqda.
Sun’iy intellekt bu mezonlar bo‘yicha keng qamrovli ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilish
orqali ekologik va ijtimoiy xavflarni ham aniqlab beradi. Sun’iy intellekt texnologiyalarining
korporativ moliyada samaradorlikni oshirishdagi roli tobora ortib bormoqda. Zamonaviy
innovatsion iqtisodiyot sharoitida korporativ moliyaviy boshqaruv tizimlari raqamli
transformatsiyaga yuz tutmoqda. Ayniqsa, sun’iy intellekt (SI) texnologiyalaridan foydalanish
orqali korxonalar moliyaviy jarayonlarni avtomatlashtirishi, xatoliklarni minimallashtirishi va
tezkor qarorlar qabul qilish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda. Sun’iy intellekt yordamida
korporatsiyalar katta hajmdagi ma’lumotlarni (big data) real vaqt rejimida tahlil qiladi. Bu esa,
moliyaviy oqimlarni aniqlik bilan boshqarish, risklarni bashorat qilish va samarali investitsiya
strategiyalarini ishlab chiqishda muhim omil hisoblanadi. Sun’iy intellekt asosida ishlab
chiqilgan algoritmlar yordamida risklarni oldindan aniqlash, ularning ta’sirini baholash va
ularni minimallashtirishga qaratilgan moliyaviy modellar qo‘llaniladi.Korporativ moliyada
samaradorlikni oshirishda innovatsion yondashuvlar markaziy o‘rinni egallaydi.
66
Bu yondashuvlar, ayniqsa, moliyaviy qarorlar qabul qilishda inson omilidan kelib
chiqadigan xatoliklar darajasini pasaytiradi. Sun’iy intellekt asosida qarorlarni avtomatik qabul
qilish tizimlari orqali byudjetlashtirish, xarajatlar nazorati, moliyaviy risklarni tahlil qilish kabi
jarayonlar yuqori darajada optimallashtiriladi. Bundan tashqari, diversifikatsiya strategiyalari
sun’iy intellekt vositalari bilan birgalikda risklarni yanada puxta boshqarishga xizmat qiladi. SI
texnologiyalari korporativ investitsiyalarni turli sektorlar, geografik hududlar va aktiv turlari
bo‘yicha tahlil qilib, eng maqbul taqsimot variantlarini taklif qiladi. Bu esa kompaniyaga bozor
o‘zgarishlariga nisbatan barqarorroq pozitsiyani egallash imkonini yaratadi. Sun’iy
intellektning joriy etilishi sanoat diversifikatsiyasi jarayonini tezlashtiradi, yuqori qo‘shimcha
qiymatli mahsulotlar ishlab chiqarish imkoniyatlarini kengaytiradi. Bu orqali nafaqat
korporatsiyalarning moliyaviy samaradorligi, balki butun iqtisodiy tizimning o‘sishi va
barqarorligi ta’minlanadi. Yuqori texnologiyalarga asoslangan yechimlar korporativ moliyani
real vaqt rejimida boshqarish, tezkor tahlil qilish va moslashuvchan strategiyalarni ishlab
chiqishga imkon beradi.
Bugungi kunda sun’iy intellekt (SI) texnologiyalarining jadal rivojlanishi korporativ
moliyaviy boshqaruv sohasida tub o‘zgarishlarga olib kelmoqda. Ayniqsa, sun’iy intellektdan
foydalanish vositalari moliyaviy jarayonlarning aniqligi, tezligi va samaradorligini sezilarli
darajada oshirish imkonini bermoqda. Korporativ moliya – bu kompaniyaning moliyaviy
barqarorligini, investitsion jozibadorligini va rentabelligini boshqarishga qaratilgan strategik
soha bo‘lib, sun’iy intellekt orqali ushbu yo‘nalishdagi ko‘plab murakkab va ko‘p omilli
muammolar hal etilmoqda.
Xususan, 2022–2024 yillar davomida dunyo bo‘yicha yirik kompaniyalar ushbu
texnologiyalarni moliyaviy rejalashtirish va monitoring tizimlariga integratsiya qila boshladi.
Bu esa o‘z navbatida, moliyaviy hisobotlarni yanada aniqlashtirish, resurslardan oqilona
foydalanish, tejamkorlikni ta’minlash va moliyaviy xavflarni oldindan aniqlash imkonini berdi.
Ayniqsa, real vaqt rejimidagi tahliliy vositalar orqali rahbariyat tezkor qarorlar qabul qila
boshladi, bu esa korxonalarning raqobatbardoshligini oshirdi.Shuningdek, mijozlar bilan
ishlash jarayonida NLP va chatbot texnologiyalarining joriy etilishi mijozlarga xizmat ko‘rsatish
sifatini yangi bosqichga olib chiqdi. Bu orqali nafaqat mijoz ehtiyojlari aniqlab borilmoqda,
balki ularning kompaniya bilan uzoq muddatli hamkorligi ham mustahkamlanmoqda. Sun’iy
intellekt texnologiyalaridan foydalanish orqali korporativ moliyada yuqori samaradorlikka
erishish nafaqat zamonaviy tendensiya, balki zaruratga aylangan. Ushbu texnologiyalar raqamli
transformatsiyaning ajralmas qismiga aylanishi natijasida moliyaviy boshqaruv tizimlari
yanada avtomatlashtirilgan, moslashuvchan va aniqlikka asoslangan holga keldi. Kelajakda
ushbu jarayonlarning yanada chuqurlashuvi kutilmoqda, va bu esa korporatsiyalar uchun
moliyaviy barqarorlik va o‘sishga keng imkoniyatlar yaratadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining “Raqamli O‘zbekiston – 2030” strategiyasi
to‘g‘risidagi farmoni (2020).
2.
O‘zbekiston Respublikasi Innovatsion rivojlanish vazirligi – “Sun’iy intellektni
67
rivojlantirish konsepsiyasi” (2021).
3.
O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi – “Korporativ boshqaruvni takomillashtirish
bo‘yicha uslubiy qo‘llanma” (2022).
4.
“Sun’iy intellekt va moliyaviy texnologiyalar” (2021), R. Karimov, T. Raxmatullayev.
5.
“Moliyaviy boshqaruv va raqamli transformatsiya” (2022), D. Yoqubov.
6.
McKinsey & Company (2023).
The State of AI: How organizations are capturing value from
AI today
. McKinsey Global Institute.
7.
Deloitte (2022).
AI in Finance: Transforming Risk and Compliance
. Deloitte Insights.
8.
EY (2023).
How AI is Reshaping the Financial Services Industry
. Ernst & Young Global.
9.
Accenture (2023).
AI in Corporate Finance: Enhancing Decision-Making and Efficiency
.
Accenture Research Reports.
10.
IBM (2022).
Artificial Intelligence in Financial Forecasting and Budgeting
. IBM Watson
Insights.
11.
PwC (2021).
AI and the Future of Audit
. PricewaterhouseCoopers Global Publications.
12.
Russell, S., & Norvig, P. (2010).
Artificial Intelligence: A Modern Approach
. 3rd Edition.
Pearson Education.
13.
Brealey, R. A., Myers, S. C., & Allen, F. (2014).
Principles of Corporate Finance
. 11th Edition.
McGraw-Hill.
14.
Damodaran, A. (2012).
Applied Corporate Finance
. 3rd Edition. Wiley.
15.
Jorion, P. (2010).
Financial Risk Manager Handbook
. 6th Edition. Wiley Finance.
