INGLIZ VA O‘ZBEK TILLARIDA EKOTIZIMLARNING MILLIY-MADANIY XUSUSIYATLARI

Marjona  Ruzikulova

47

INGLIZ VA O‘ZBEK TILLARIDA EKOTIZIMLARNING MILLIY-MADANIY

XUSUSIYATLARI

Ruzikulova Marjona

Tashkent State World Languages University

Marjonaolimovna1605@gmail.com

https://doi.org/10.5281/zenodo.14855181

Kirish:

Ekotizim — bu aloqalar o'zgaruvchan va murakkabdir, bu tabiat va uning tarkibiy

qismlarining o'zaro aloqada bo'lgan tizimi bo'lib. Insonlar va ularning jamiyatlaridagi o'zaro
munosabatlar va madaniy an'analarga ham taalluqli, ekotizim atamasi asosan biologiya va
ekologiya fanlarida ishlatilsa ham. Qadriyatlari va ekologik ongining shakllanishiga katta ta'sir
ko‘rsatadi, tildagi ifodalanishi xalqning tabiiy olamga bo‘lgan munosabati. o'zining tarixiy
tajribasi, tabiatga bo‘lgan qarashlari, va zamonaviy ekologik muammolar bilan bog‘liq o‘ziga
xos xususiyatlarni, o‘zida aks ettiradi, har bir til va madaniyat.Ingliz tili dunyo miqyosida
dominant tildan biri bo‘lib, ekologik muammolarni global darajada yoritishda muhim rol
o‘ynaydi. Shu bilan birga, o'zbek tili, milliy madaniyat va qadriyatlarni o'z ichiga olgan, tabiat
va uning resurslariga nisbatan hurmatni ta'kidlaydigan til sifatida ajralib turadi.
Ekotizimlarning milliy-madaniy xususiyatlari tildagi ko‘plab iboralar, atamalar va tasavvurlar
orqali ifodalanadi. Bundan tashqari ingliz va o'zbek tillarida ekotizimning milliy-madaniy
xususiyatlarini solishtiramiz va har bir tilning ekologik qarashlarini chuqur tahlil qilamiz.

Asosiy Qism
Ingliz tilidagi ekotizim

Ingliz tili ekotizimni ifodalashda o'ziga xos xususiyatlarga ega, dunyo miqyosida keng

tarqalgan va ekologik atamalarni global darajada yoyishda muhim vositaga aylangan til
sifatida qaraladi shu bilan birga texnologik va global masalalarni aks ettiradi, tilidagi ekologik
atamalar odatda ilmiy. Misol uchun "climate change" (iqlim o'zgarishi), "sustainability"
(barqaror rivojlanish), "carbon footprint" (uglerod izi) va "green energy" (yashil energiya)
kabi atamalar ekologik muommolarga global yondashuvni ko'rsatadi. Bu atamalar bir
vaqtning o‘zida ilm-fan, siyosat, iqtisodiyot va madaniyat sohalarida keng tarqalgan.

Ingliz tilidagi ekotizim ko‘pincha zamonaviy ekologik masalalar bilan chambarchas

bog‘liq bo'lib tilidagi ekotizim teknologiyalarni ham yoritib beradi . Misol uchun, "green
technology" (yashil texnologiyalar) and "renewable energy" (qayta tiklanadigan energiya)
kabi atamalar ekologik inqirozni bartaraf etishga qaratilgan texnologik yechimlarni ifodalaydi.
The Ingliz tilidagi "greenwashing" (yashil tozalash) kabi yangi so'zlar paydo bo'ldi yoki
tashkilotlarning ekologik tashabbuslar orqali o'z imijini yaxshilashga qaratilgan harakatlarini
anglatadi. Bunga o'xshash atamalar ekologik tushunchalarning, iqtisodiy va ijtimoiy
jihatlarini ham yoritadi.

Shuningdek, ingliz tilida ekotizimni aks ettiruvchi ilmiy maqolalar, kitoblar,

konferensiyalar va tadqiqotlar ekologiya va atrof-muhit muammolarini global miqyosda
muhokama qilishda muhim vositalar hisoblanadi. O‘zaro aloqalar va harakatlar global
ekologik inqirozni yengish uchun birlashtiradi.

O'zbek tilidagi ekotizim
O'zbek tilida ekotizimni aks ettiruvchi ko‘plab atamalar,iboralar va xalq og'zaki ijodi

mavjud bo'lib ular tabiatga bo'lgan an'anaviy yondashuvni va ekologik qadriyatlarni

48

ifodalaydi. O‘zbek xalqi, tarixan, tabiatni va uning boyliklarini asrab-avaylashga katta
ahamiyat bergan. O'zbek tilida ekotizmni ifodalovchi so'zlar, masalan, "tabiatni asrash,"
"yashil makon," va "suvni tejash" kabi iboralar xalqning tabiiy resurslarga nisbatan ongli
yondashuvini ko‘rsatadi.Bularni barchasi o'zbek xalqining qadimiy tabiatga bo'lgan
hurmatini va uning manfaatlarini himoya qilish istagini aks ettiradi .

Tilida ekologiya va tabiatni asrash masalalari doimo og‘zaki ijodda, jumladan, maqollar,

hikmatlar va qo‘shiqlarda aks etgan.Masalan "Yerga xiyonat qilma, u seni asraydi" yoki
"Tabiatni asrash, kelajakni asrash" kabi maqollar xalqning ekologik ongini va tabiatga bo‘lgan
ehtiyotkorona munosabatini ifodalaydi.

Shuningdek, o'zbek tilidagi ekotizim madaniy qadriyatlar bilan. chambarchas bog‘liqdir.

O‘zbeklarning an’anaviy ko‘p qavatli bog‘dorchilik va dehqonchilik tizimi, tuproqni saqlash,
suvi tejash va resurslarni iqtisodiy jihatdan samarali foydalanish kabi ekotizimni
mustahkamlovchi qadriyatlar o‘zbek tilida aks etgan. Bular o'zbek tili orqali milliy madaniyat
va ekologik ongni shakllanishini namoyon etadi .

Ingliz va o'zbek tillarining ekotizimga ta'siri: Taqqoslash
Ingliz va o'zbek tillarining ekotizmga ta'siri turlicha bo'lib har biri o'zining milliy-

madaniy xususiyatlarini aks ettiradi.Ingliz tili ko'proq global miqyosdagi ekologik
muommolarni ifodalashda va yoritishda asosiy vosita hisoblanadi .Ingliz tilidagi atamalar
xalqaro hamjamiyat tominidan tezda qabul qilinadi va ekologik qarorlar ishlab chiqishda
muhim ahamiyatga ega. Atamalar ko‘pincha ilmiy va texnologik kontekstda qo‘llaniladi va
iqlim o‘zgarishi va tabiatni asrash va barqaror rivojlanish kabi global muammolarga doir
bo‘ladi,.

O‘zbek tili esa ko‘proq milliy an’analar va qadriyatlarni saqlashga yo‘naltirilgan. O‘zbek

tilidagi ekotizim tabiiy resurslarga bo‘lgan ehtiyotkorona munosabatni ifodalashda va
tabiatga hurmatni aks ettirishda muhim rol o‘ynaydi. O'zbek xalqining ekologik qarashlari
an'anaviy va madaniy qadriyatlar bilan chambarchas bog'liq bo'lib til orqali tabiiy muhitga
bo‘lgan munosabatni saqlaydi.

Har ikkala til ham ekologik ongni rivojlantirishda muhim o‘rin egallaydi , ammo ingliz tili

global ekologik hamkorlikni rivojlantirishda ko‘proq xizmat qiladi, o‘zbek tili esa milliy
ekologik qadriyatlarni va an’analarni saqlab qoladi.

Xulosa

Ingliz va o‘zbek tillaridagi ekotizimlarning milliy-madaniy xususiyatlari ularning o‘zaro

aloqalari va farqlari bilan ajralib turadi. Ingliz tili global ekologik muammolarni yoritish va
xalqaro darajada ekologik yechimlarni ishlab chiqishda asosiy vosita bo‘lsa, o‘zbek tili milliy
madaniyatni saqlash va tabiiy resurslarga bo‘lgan hurmatni aks ettirishda o‘zining o‘rni va
ahamiyatini namoyon etadi. Har ikki til ham ekologik ongni rivojlantirish va tabiatni asrashga
qaratilgan fikrlarni targ‘ib qiladi, ammo ularning ifodalanish usullari va yondashuvlari
turlicha.

Kelajakda ingliz va o‘zbek tillaridagi ekotizimlarning milliy-madaniy xususiyatlarini

o‘rganish, tabiat va ekologik masalalarga e'tibor qaratishda muhim ahamiyatga ega bo‘ladi. Bu
maqola orqali, biz tillarning ekologik ongni shakllantirishdagi roli va madaniy
xususiyatlarning ekologik qarashlarga qanday ta’sir ko‘rsatishini tahlil qildik.