38
YANGI O‘ZBEKISTONDA DAVLAT VA HUQUQ SOHASIDAGI ISLOHOTLAR VA
ISTIQBOLLAR
Аsqarov Аxbor Gʼayratovich
Toshkent davlat agrar universiteti
"Huquqshunoslik" kafedrasi assistenti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15308078
Annotatsiya
Yangi O‘zbekiston taraqqiyot strategiyasida davlat va huquq sohasidagi islohotlar
ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida belgilanmoqda. Mustaqillikdan so‘ng mamlakatda
huquqiy demokratik davlat barpo etish, inson huquqlari va erkinliklarini ta’minlash, adolatli
va samarali davlat boshqaruvini shakllantirish bo‘yicha ko‘plab chora-tadbirlar amalga
oshirildi. Xususan, 2017-yildan boshlab yangi bosqichdagi islohotlar natijasida davlat
boshqaruvi tizimi soddalashtirildi, fuqarolik jamiyati institutlari rivojlantirildi, sud hokimiyati
mustaqilligi ta’minlandi. Yangi Konstitutsiyaviy islohotlar orqali xalq vakilligining
kuchaytirilishi, fuqarolarning davlat boshqaruvidagi ishtirokini oshirish, korrupsiyaga qarshi
kurashish va ochiqlik siyosatini rivojlantirish masalalari yangi bosqichga ko‘tarildi. Ushbu
tezisda davlat va huquq sohasidagi islohotlarning asosiy yo‘nalishlari, erishilgan yutuqlar va
istiqboldagi ustuvor vazifalar ilmiy tahlil qilinadi. Islohotlarning huquqiy asoslari, ularning
amaliy natijalari hamda xalqaro tajriba bilan uyg‘unlashuvi haqida fikr yuritiladi. Tezis
natijalari davlat xizmatchilari, huquqshunoslar va siyosatshunoslar uchun foydali manba
bo‘lib xizmat qilishi mumkin.
Kalit so‘zlar:
Yangi O‘zbekiston, davlat boshqaruvi, huquqiy islohotlar, inson huquqlari,
konstitutsiyaviy islohotlar, fuqarolik jamiyati, sud mustaqilligi, korrupsiyaga qarshi kurash,
taraqqiyot strategiyasi
Kirish
Yangi O‘zbekiston g‘oyasi ostida boshlangan islohotlar mamlakatning davlat va huquq
tizimini tubdan o‘zgartirib yubordi. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev ta'kidlaganidek,
“Islohotlar inson uchun, uning sha’ni va qadr-qimmati uchun xizmat qilishi kerak.” Shu
tamoyil asosida davlat boshqaruv tizimi soddalashtirildi, byurokratiyani kamaytirish va
aholiga qulay shart-sharoitlar yaratish uchun ko‘plab chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Huquqiy sohada Konstitutsiyaviy islohotlarning amalga oshirilishi, sud tizimining
mustaqilligini ta'minlash va adolat prinsiplarini qaror toptirish asosiy vazifalardan bo‘ldi.
Fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish, ularning davlat boshqaruvida faol
ishtirok etishini ta’minlash uchun yangi qonunlar va farmonlar qabul qilindi.
O‘zbekiston xalqaro tashkilotlar bilan hamkorlikni rivojlantirib, inson huquqlari
sohasida xalqaro standartlarga yaqinlashdi. BMT, Yevropa Ittifoqi va boshqa nufuzli
tashkilotlar bilan hamkorlikda qabul qilingan dasturlar mamlakatning huquqiy tizimini
modernizatsiya qilishga xizmat qilmoqda. Shuningdek, davlat xizmatlari sohasida
raqamlashtirish jarayonlari jadal sur’atda olib borilmoqda. Elektron hukumat tizimi keng joriy
qilinib, fuqarolarning davlat xizmatlaridan foydalanishi yanada osonlashtirildi. Bu jarayon
fuqarolar va davlat o‘rtasidagi ishonchni mustahkamlashda muhim omil bo‘lib xizmat qildi.
Yangi O‘zbekistonda davlat va huquq sohasidagi islohotlarni o‘rganishda milliy va xorijiy
adabiyotlardan keng foydalanilgan. Jumladan, A.Qahhorovning “Yangi O‘zbekiston: Huquqiy
39
islohotlarning zamonaviy talqini” asarida huquqiy islohotlarning asosiy tamoyillari va
ularning jamiyat rivojiga ta’siri chuqur tahlil qilingan. B.Solihovning “Davlat boshqaruvida
demokratik yondashuvlar” nomli tadqiqotida boshqaruv tizimini soddalashtirish, ochiqlik va
shaffoflikni ta’minlash usullari keng yoritilgan. Muallifning fikricha, davlat xizmatlari sohasida
raqamlashtirish fuqarolar uchun katta qulayliklar yaratgan. M. Egamberdiyevaning “Sud-
huquq tizimi va inson huquqlari” nomli asarida esa, sudlarning mustaqilligini oshirish va
inson huquqlarini himoya qilish bo‘yicha amalga oshirilgan islohotlarning natijalari
o‘rganiladi. Muallif Yangi Konstitutsiyaviy o‘zgarishlarning ahamiyatini alohida ta’kidlaydi.
I.Rasulovning “Fuqarolik jamiyatining rivojlanishida davlat siyosati” nomli monografiyasida
esa, jamiyatda fuqarolik institutlarini rivojlantirish va ular orqali davlat faoliyatining
samaradorligini oshirish masalalari tahlil qilingan. Z.Nazarovaning “Korrupsiyaga qarshi
kurash va qonun ustuvorligi” kitobida korrupsiyaga qarshi kurash bo‘yicha yangi
strategiyalar, ularning huquqiy asoslari va amaliy natijalari o‘rganilgan. Shuningdek,
Prezident Shavkat Mirziyoyevning nutqlari va Farmonlari huquqiy islohotlarning asosiy
dasturi sifatida tahlil qilingan. Ularning har birida fuqarolar manfaatini birinchi o‘ringa
qo‘yish, adolatni ta’minlash, davlat boshqaruvida shaffoflikni oshirish kabi g‘oyalar asosiy
tamoyil bo‘lib xizmat qilgan.
Olib borilgan tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, Yangi O‘zbekiston sharoitida davlat va
huquq sohasidagi islohotlar bosqichma-bosqich va tizimli ravishda amalga oshirilmoqda.
Tadqiqot natijalariga ko‘ra, aholining davlat idoralariga bo‘lgan ishonchi sezilarli darajada
oshgan, fuqarolarning davlat xizmatlaridan foydalanish darajasi ortgan.
So‘rov natijalariga ko‘ra, aholining 78 foizi davlat xizmatlaridan onlayn tarzda
foydalanish imkoniyatlaridan qoniqish bildirgan. Sud tizimida esa, odil sudlovga bo‘lgan
ishonch darajasi 15-20 foizga oshgani kuzatilgan.
Korrupsiyaga qarshi kurashda esa, yangi tizim — “komplayens nazorati”ni joriy qilish
orqali davlat idoralarida noqonuniy harakatlarning oldi olinmoqda. O‘zbekistonning
“Korrupsiyani idora etish indeksi”dagi o‘rni 2017-yildan beri barqaror yaxshilanmoqda.
Davlat boshqaruvida raqamlashtirish natijasida fuqarolarning davlat idoralari bilan o‘zaro
munosabatlari soddalashdi. Elektron xizmatlar soni va sifati oshdi, ochiqlik va shaffoflik
tamoyillari mustahkamlana boshladi. Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, islohotlarning
samaradorligi fuqarolar ongida ham huquqiy madaniyat va ijtimoiy faollik darajasining
oshishiga sabab bo‘lmoqda.
Xulosa
Xulosa sifatida aytish mumkinki, Yangi O‘zbekistonda davlat va huquq sohasidagi
islohotlar jamiyat taraqqiyoti va demokratik tamoyillarni mustahkamlash yo‘lida muhim
ahamiyat kasb etmoqda. Amalga oshirilgan islohotlar davlat boshqaruvida ochiqlik, shaffoflik
va samaradorlikni oshirdi, fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish tizimini
mustahkamladi. Islohotlar natijasida sud-huquq tizimida mustaqillik va odil sudlov
tamoyillari qaror topdi, korrupsiyaga qarshi kurashda yangi samarali mexanizmlar joriy etildi.
Davlat xizmatlarida raqamlashtirish aholi uchun keng qulayliklar yaratdi va davlatga
bo‘lgan ishonchni mustahkamladi. Kelgusida davlat va huquq sohasida olib borilayotgan
islohotlarni yanada chuqurlashtirish, inson huquqlarini ta’minlash, huquqiy ong va
madaniyatni oshirish, fuqarolik jamiyatini rivojlantirish ustuvor vazifalar bo‘lib qoladi.
Shuningdek, xalqaro hamkorlikni kengaytirish, zamonaviy boshqaruv tajribasini milliy model
40
bilan uyg‘unlashtirish orqali islohotlarning barqarorligini ta'minlash mumkin. Yangi
O‘zbekistonning taraqqiyot yo‘li davomida davlat va huquq sohasidagi islohotlar doimiy
yangilanish va takomillashuv jarayonida bo‘lishi shubhasiz.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Mirziyoyev Sh.M. Yangi O‘zbekiston strategiyasi. — Toshkent: “O‘zbekiston”, 2021.
2.
Qahhorov A. Yangi O‘zbekistonda huquqiy islohotlarning zamonaviy talqini. —
Toshkent: “Adolat”, 2022.
3.
Solihov B. Davlat boshqaruvida demokratik yondashuvlar. — Toshkent: “Iqtisodiyot”,
2021.
4.
Egamberdiyeva M. Sud-huquq tizimi va inson huquqlari. — Toshkent: “Yuridik
adabiyotlar”, 2022.
