65
JISMONIY TARBIYA FANINI MASOFAVIY O‘QITISHNING AFZALLIK VA
MUAMMOLARI
Ilyosboyev Sirojiddin Baxtiyor oʻgʻli
Chirchiq Davlat Pedagogika Universiteti
Maktabgacha boshlangʻich taʼlim fakulteti
Maktabgacha boshlangʻich ta’limda jismoniy tarbiya
yo‘nalishi 2-kurs talabasi
ilyosboyevsirojiddin600@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.15321456
Annotatsiya:
Ushbu maqolada jismoniy tarbiya fanining masofaviy shaklda o‘qitilishi
bilan bog‘liq dolzarb masalalar tahlil qilinadi. Xususan, pandemiya davrida va undan keyingi
sharoitda onlayn ta’limning jismoniy tarbiya faniga ta’siri, texnologik imkoniyatlar orqali
mashg‘ulotlarni tashkil etish tajribalari ko‘rib chiqiladi. Masofaviy o‘qitishning afzalliklari
sifatida o‘quvchilarning mustaqil ishlash ko‘nikmasining rivojlanishi, zamonaviy raqamli
vositalardan foydalanish imkoniyatlari keltirilgan. Shu bilan birga, sport inventarlari va
amaliy mashg‘ulotlar uchun zarur sharoitlarning yo‘qligi, ishtirok monitoringining
murakkabligi kabi muammolar ham atroflicha yoritilgan. Maqola yakunida ushbu tizimni
takomillashtirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar berilgan.
Kalit so‘zlar
: masofaviy ta’lim, jismoniy tarbiya, onlayn o‘qitish, sport mashg‘ulotlari,
raqamli texnologiyalar, pedagogik usullar, ta’lim samaradorligi, tizimi muammolari.
Hozirgi vaqtda jismoniy tarbiyachilar qanday qilib tarkibni Internetda etkazib berish
uchun rasmiy ravishda o'qitilishini o'rganadigan cheklangan tadqiqotlar mavjud. Shuning
uchun ushbu tadqiqotning maqsadi bitiruvchilar darajasidagi OJT o'qituvchilarini o'qitish
metodikasi kursi o'qituvchilari va talabalarining tajribalari va tasavvurlarini tavsiflash edi.
O'rta ta‘limda o'rta maktabva kollejida OJT usullaridan biri kursiningijtimoiy hodisasini
o'rganish uchun fenomenografik tadqiqot dizayni ishlatilgan. Ushbu tadqiqot ishtirokchilari
OJT metodlari kursining o'qituvchisi va kursni tugatgan sobiq talabalar edi.Amaliy ish uchun
ma'lumotlar yarim tuzilgan intervyular orqali to'plangan va sifatli ma'lumotlarni tahlil qilish
uchun induktiv tarkib tahlilidan foydalanilgan. Natijalar ishtirok etganlarning hayotiy
tajribalarini tavsiflovchi to'rtta kategoriyani aniqladi: Onlayn o'quv amaliyotini
modellashtirish, o'qituvchi va talabalarning o'zaro munosabatlari, o'qituvchilik va tarkibiy
bilimlarni Internetga o'tkazish va navigatsiya qo'llanmalari va texnologiyalari.
Butun mamlakat bo'ylab o'qituvchilar zamonaviy hayot va shaxsiy kompyuterlar, mobil
qurilmalar, oqim uzatuvchi media va Internet kabi zamonaviy texnologiyalarsiz hayotni hech
qachon bilmagan o'quvchilarning yangi avlodiga duch kelmoqdalar. Ushbu avlodda tug'ilgan
o'quvchilar "raqamli tug'ilganlar" deb nomlanishgan va ular "butun umr davomida
texnologiyalarga singib ketgan, ularga murakkab texnik ko'nikmalar va bilimlarni afzal
ko'rishgan" deyilgan. Shuni hisobga olgan holda, ba'zilar hozirgi ta'lim usullari va an'anaviy
tarzda o'qitilgan o'qituvchilar ushbu o'quvchilarning ehtiyojlarini qondirish uchun
jihozlanganmi degan savol tug'dilar. Ta'lim berish usullari va samarali pedagogik strategiyalar
deyarli o'zgarmagan bo'lsa-da, zamonaviy texnologiyalar o'qituvchilar o'quvchilar bilan
bog'lanish, o'zaro aloqa va aloqa o'rnatish usullariga ta'sir ko'rsatdi. Internetda o'qishni
boshqarish tizimlari o'qituvchilarga o'quvchilarga sinxron va asenkron formatda
o'quvchilarga mo'ljallangan tarkibni taqdim etish imkoniyatini o'zgartirdi. O'quvchilarning
yangi avlodiga onlayn va masofaviy formatda murojaat qilish orqali o'qituvchilar tarkibni
66
tashkil qilish, etkazib berish va interfaol usullarni osonlashtiradigan vositalar va
texnologiyalardan keng foydalanish imkoniyatiga ega. Ushbu platformani hisobga olgan holda,
o'qituvchilar nafaqat o'quvchi va mazmun o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni, balki talaba-
o'quvchi va talaba-o'qituvchilar o'quvchilar bilan bog'lanish, o'zaro aloqa va aloqa o'rnatish
usullariga ta'sir ko'rsatdi. Internetda o'qishni boshqarish tizimlari o'qituvchilarga
o'quvchilarga sinxron va asenkron formatda o'quvchilarga mo'ljallangan tarkibni taqdim etish
imkoniyatini o'zgartirdi. O'quvchilarning yangi avlodiga onlayn va masofaviy formatda
murojaat qilish orqali o'qituvchilar tarkibni tashkil qilish, etkazib berish va interfaol usullarni
osonlashtiradigan vositalar va texnologiyalardan keng foydalanish imkoniyatiga ega. Ushbu
platformani hisobga olgan holda, o'qituvchilar nafaqat o'quvchi va mazmun o'rtasidagi o'zaro
munosabatlarni, balki talaba-o'quvchi va talaba-o'qituvchi o'rtasidagi o'zaro munosabatlarni
o'rnatishning yangi va dinamik tabiati bilan ham duch kelmoqdalar .Onlayn o'qitish
jarayonida dasturlar onlayn rejimida yuzma-yuz o'qib beriladigan kurs vaqtining nisbati bilan
belgilanadi. Natijada corijlik professorlar Allen va Seaman kurslarning to'rt turini aniqladilar:
an'anaviy (0% onlayn), veb-qulay (1–29% onlayn), aralash / gibrid (30–79% onlayn) va
onlayn (> 80% onlayn). Onlayn va masofaviy ta'lim sohasidagi tadqiqotlar onlayn muhitda
o'qitish va ta'limning dinamik fazilatlari to'g'risida tushuncha berdi. Xususan, olimlar interfaol
muhitni va tegishli / haqiqiy o'rganish tajribasini olg'a suradigan o'quvchilarga asoslangan
konstruktivist yondoshuvlarga e'tibor qaratgan holda onlayn sharoitlarda pedagogik
amaliyotni qo'llab-quvvatladilar. 2009-2010 o'quv yilida 1,5 million o'quvchilari onlayn yoki
gibrid dasturlarga qabul qilindi. Bu raqam o'quv dasturlari, musiqa, san'at va jismoniy tarbiya
singari ixtisoslashtirilgan sohalarni o'z ichiga oladi. Biroq, barcha fanlar ham onlayn ta'lim
imkoniyatlaridan to'liq foydalana olmagan. Masalan, jismoniy tarbiya, asosan, vosita
ko'nikmalari va harakat qobiliyatlarini rivojlantirish, jismoniy faollik va jismoniy
tayyorgarlikni rivojlantirish bilan tanilgan fan, onlayn ta'limni qabul qilishga sustkashlik qildi.
Biroq, barcha fanlar ham onlayn ta'lim imkoniyatlaridan to'liq foydalana olmagan. Masalan,
jismoniy tarbiya, asosan, vosita ko'nikmalari va harakat qobiliyatlarini rivojlantirish, jismoniy
faollik va jismoniy tayyorgarlikni rivojlantirish bilan tanilgan fan, onlayn ta'limni qabul
qilishga sustkashlik qildi. Sekin bo'lishiga qaramay, onlayn platformalardan foydalangan
holda jismoniy tarbiya dasturlarining o'sishi tendentsiyasi kuzatilmoqda. Ushbu tendentsiya
amalda ham, adabiyotda ham 2010 yildan beri kuzatilmoqda va onlayn jismoniy tarbiya yoki
OJT sifatida tanilgan. Ba'zi jismoniy tarbiya o'qituvchilari va tadqiqotchilari OJTga sog'lom
tushunish va shubha bilan qarashadi va hatto OJTni ozgina oksimoron deb ataydilar. Shunga
qaramay, OJT tobora keng tarqalgan. 2016 yil holatiga ko'ra, 31 ta davlat jismoniy tarbiya
kreditlarini on-layn ravishda olishga ruxsat bermoqda, bu 2010 yilga nisbatan to'qqiz marta
ko'paygan OJT.
Onlayn jismoniy tarbiya ruxsat etadigan o'n ettita shtatdan OJT sertifikatlangan jismoniy
tarbiyachi tomonidan olinishini talab qiladi va oltitasi milliy standartlarga mos keladi. OJT
o'qitishning eng keng tarqalgan modeli aralashgan ta'lim deb ham ataladigan gibrid usuldir.
Gibrid usul talabalarga yo'naltirilgan bo'lib, kurs ishlarining aksariyati baholash, o'qitish va
xavfsizlik bo'yicha ko'rsatmalar berish uchun sinfdan tashqarida va davriy uchrashuvlarda
amalga oshiriladi OJTning eng keng tarqalgan shakli - bu tanlangan fitness tanlovi, odatda
hayot uchun sog'lomlik va sog'liqni saqlash xatti-harakatlari va fitness darajalarini
yaxshilashning asosiy nisbatan to'qqiz marta ko'paygan OJTlar albatta ijobiy ko‘rinish beradi.
67
XULOSA
Jismoniy tarbiya fanining masofaviy shaklda o‘qitilishi zamonaviy ta’lim jarayonining
muhim va murakkab yo‘nalishlaridan biridir. Bu uslub, ayniqsa, pandemiya sharoitida
muqobil yechim sifatida joriy etildi va ta’lim jarayonini uzluksiz davom ettirishga xizmat qildi.
Masofaviy o‘qitish orqali o‘quvchilarda mustaqil jismoniy faoliyat ko‘nikmalari shakllandi,
raqamli texnologiyalar orqali mashg‘ulotlarni tashkil etish tajribalari kengaydi. Biroq bu
tizimning kamchiliklari ham mavjud: amaliy mashqlarni to‘g‘ri nazorat qilish, sport
anjomlarining yetishmasligi, jismoniy faollikni baholashdagi qiyinchiliklar o‘z ta’sirini
ko‘rsatmoqda. Shuningdek, barcha o‘quvchilar uchun texnik jihozlanganlik va internetga
ulanish imkoniyati bir xil emasligi ham jismoniy tarbiya darslarining sifatiga salbiy ta’sir
qiladi. Shu boisdan, jismoniy tarbiyani masofaviy o‘qitish tizimini yanada takomillashtirish,
interaktiv vositalar va multimediya resurslaridan keng foydalanish, shuningdek, pedagoglar
malakasini oshirish zarur. Kelgusida an’anaviy va masofaviy ta’lim shakllarini uyg‘unlashtirish
orqali jismoniy tarbiya fanining samaradorligini oshirish mumkin.
Jismoniy tarbiya fanining masofaviy shaklda o‘qitilishi — zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari taraqqiyoti bilan uyg‘unlashgan holda shakllanayotgan
ta’limning muqobil va innovatsion modeli hisoblanadi. Global pandemiya ta’siri ostida butun
dunyo ta’lim tizimlari kabi O‘zbekistonda ham masofaviy ta’limga o‘tish zarurati yuzaga
kelgan bo‘lsa, bu holat ayniqsa amaliy mashg‘ulotlarga asoslangan fanlar — xususan, jismoniy
tarbiya uchun jiddiy sinov bo‘ldi.
Tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, masofaviy o‘qitish sharoitida o‘quvchilar jismoniy
faoliyatga nisbatan yangi yondashuvlarni egallashdi: ular mustaqil mashq bajarishga, o‘z
vaqtini boshqarishga va onlayn vositalardan foydalanishga o‘rgandilar. O‘qituvchilar esa
virtual muhitda jismoniy faoliyatni tashkil etish, baholash, rag‘batlantirish borasida yangi
tajribalar to‘pladilar. Bu jihatlar masofaviy ta’limning afzalliklarini tashkil etadi.
References:
Используемая литература:
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Турсунов
А.
2022
ЧАҚИРУВГА
ҚАДАР
БОШЛАНҒИЧ
ТАЙЁРГАРЛИК
МАШҒУЛОТЛАРИДА ПЕДАГОГИК ВА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ ҚЎЛЛАШ ВА
УЛАРНИНГ ЎЗИГА ХОС ТОМОНЛАРИ Science and innovation, 1(B3), 432- 434
2.
Аbdurasulov J. (2024). HARBIY PEDAGOGIKANING BOSHQA FANLAR BILAN ALOQASI.
Молодые
ученые,
2(6),
48–52.
извлечено
от
academy.uz/index.php/yo/article/view/28164
3.
Аbdurasulov J., & Pardabayeva , M. (2024). MUSOBAQADAN OLDIN SPORTCHILARNI
PSIXOLOGIK TAYYORLASH. Евразийский журнал социальных наук, философии и
культуры,
4(6
Part
2),
73–76.
извлечено
от
academy.uz/index.php/ejsspc/article/view/34717
4.
Axrorova , M. . (2025). THE ROLE OF SCAFFOLDING IN TEACHING WRITING TO EFL
LEARNERS. Журнал академических исследований нового Узбекистана, 2(4), 164–169.
извлечено от https://in-academy.uz/index.php/yoitj/article/view/49751
5.
Axrorova , M. . (2025). THE EFFECTIVENESS OF PODCASTS IN DEVELOPING EFL
68
LISTENING SKILLS. Наука и технология в современном мире, 4(7), 13–20. извлечено от
https://in-academy.uz/index.php/zdift/article/view/48708
6.
Axrorova , M. (2025). THE ROLE OF ROLE-PLAY IN ENHANCING EFL WRITING
DEVELOPMENT. Общественные науки в современном мире: теоретические и
практические
исследования,
4(7),
39–46.
извлечено
от
academy.uz/index.php/zdif/article/view/48706
7.
Axrorova , M. . (2025). THE USE OF GRAPHIC ORGANIZERS IN TEACHING EFL READING
SKILLS.
Наука
и
инновация,
3(10),
48–55.
извлечено
от
academy.uz/index.php/si/article/view/48702
8.
Yo‘ldashova , M. . (2025). STRESS VA UNI BOSHQARISH USULLARI. Журнал
академических исследований нового Узбекистана, 2(4), 170–174. извлечено от
https://in-academy.uz/index.php/yoitj/article/view/49753
9.
Yo‘ldashova
,
M.
2025.
MOTIVATSIYA
VA
MOTIVLARNI
O‘RGANISH
METODLARI.
Педагогика и психология в современном мире: теоретические и
практические исследования
. 4, 7 (апр. 2025), 30–36.
10.
Yo‘ldashova , M. . (2025). OILA PSIXOLOGIYASI.
Молодые ученые
,
3
(10), 50–55.
извлечено от https://in-academy.uz/index.php/yo/article/view/48692
11.
Yo‘ldashova , M. (2025). QOBILIYATLARNI O‘RGANISH METODLARI.
Наука и
инновация
,
3
(10),
56–61.
извлечено
от
academy.uz/index.php/si/article/view/48703
12.
Iskandarova , R. . (2025). XOTIRA HAQIDA UMUMIY TUSHUNCHA. Педагогика и
психология в современном мире: теоретические и практические исследования, 4(7),
37–44. извлечено от https://in-academy.uz/index.php/zdpp/article/view/48684
13.
Iskandarova , R. . (2025). PSIXOLOGIYADA BILISH JARAYONLARI. Молодые ученые,
3(10), 56–62. извлечено от https://in-academy.uz/index.php/yo/article/view/48693
14.
Iskandarova , R. . (2025). ONG VA ONGSIZLIK HAQIDA TUSHUNCHA. Наука и
инновация,
3(10),
62–67.
извлечено
от
academy.uz/index.php/si/article/view/48704
15.
Jahongirmirzo, A., O’G’Li, O. O. B., & Ro’Ziboyevich, C. I. (2022). BO ‘LAJAK HARBIY
XIZMATCHILARDA PSIXOLOGIK TAYYORGARLIKNING O ‘ZIGA XOS JIHATLARI. Science and
innovation, 1(B3), 817-820
16.
Eshnaev N. J. Specific aspects of scientific research of spiritual and moral problems //
Academic research in educational sciences. - 2021. - Т. 2. - №. Special Issue 1.
17.
Эшнаев Н.Ж. Суицид ва унинг ижтимоий-психологик омиллари. Муғаллим ҳәм
үзликсиз билимлендириў ISSN: 2181-7138 №2/1 2021 й
18.
Нортожи Жумаевич Эшнаев. (2021). Маънавий-ахлоқий муаммоларни илмий
тадқиқ этишнинг ўзига хос жиҳатлари. ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL
SCIENCES. Vol.2, no. 2. b. 364-369.
19.
Eshnaev N . Zh ., Maratov T . Ғ ., Mirzarakhimova G . Uzbek milli movie sanati wa
madaniyatida psychoprophylaxis hizmat tisimini zhory etish masalalari //Oriental Art and
Culture. – 2020. – no. III. - S. _ 156-165.
20.
Eshnayev N. J. (2024). THE INFLUENCE OF THE DISCRIMINATORY APPROACH ON THE
69
MOBILE AND FLEXIBLE CHARACTERISTICS OF LEARNERS AND THE FACT THAT IT IS A
FACTOR OF LOW LEARNING.
Web of Teachers: Inderscience Research
,
2
(6), 216–220.
Retrieved from http://webofjournals.com/index.php/1/article/view/1555
21.
Eshnaev N.J. Problemi kachestva i effektivnosti I perspektivi professionalnogo
obrazovaniya prakticheskogo psixologa G’G’ Nauchniy obozrevatel.Nauchno-analiticheskiy
jurnal, 2021.№ 11(131),-S. 22-25.
22.
Nоrtоji Jumаеvich Eshnаеv. (2021). Mа’nаviy-ахlоqiy muаmmоlаrni ilmiy tаdqiq
etishning oʻzigа хоs jihаtlаri. ACADEMIC research in educational sciences. vol.2, no. 2. p. 364-
369.
23.
Rakhmanova, D. (2023). PSYCHOLOGICAL MECHANISMS OF OPTIMIZING
STUDENTS'INTELLECTUAL AND COMMUNICATIVE SKILLS IN PROFESSIONALTRAINING.
Science and innovation, 2(B5), 254-257.
24.
Rakhmanova, D. U. (2024). INTRODUCTION OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE
INTOPSYCHOLOGY. Web of Teachers: Inderscience Research, 2(9), 116-121.
25.
Rakhmanova,D.(2023).PSYCHOLOGICAL
DETERMINANTS
OF
STUDENTS'
INTELLECTUAL ACTIVITY OPTIMIZATION. Scienceandinnovation, 2(B11), 478-483
26.
Raxmanova, D. U. (2021). BOSHLANG’ICH SINFLARDA MATEMATIKA DARSLARIDA
O’QUVCHILARNING BARCHA TOIFALARI BILAN ISHLASH METODIKASI. Academic research in
educational sciences, 2(CSPI conference 2), 574-579.
27.
Rakhmanova, D. (2023). The role of neurography in art therapy. Science andinnovation,
2(B3), 73-76.
