`
154
TIBBIY VA BIOLOGIK FIZIKA FANIGA PEDAGOGIK TEXNOLOGIYALARNI
JORIY QILISHNING AMALIY ASOSLARI
Boymurotov Faxriddin Tog‘aymuradovich
ALFRAGANUS UNIVERSITY Tibbiyot fakulteti
farmatsevtika va kimyo kafedrasi dotsenti
ORCID: 0000-0003-1703-4605
https://doi.org/10.5281/zenodo.14700129
Mamlakatimizning fan-texnika sohasida rivojlanayotgan bosqichida axborotlarning
keskin ko‘payib borayotganligi va ulardan o‘qitish jarayonida etarlicha foydalanish uchun
vaqtning chegaralanganligi hamda o‘quvchi yoshlarni etuk barkamol shaxs sifatida
tayyorlashdek vazifasini o‘z oldiga maqsad qilgan ta’lim tizimiga ilg‘or pedagogik
texnologiyalarni joriy qilishning vaqti keldi. Hozirgi kunga qadar ta’lim muassalarida an’anaviy
tarzda ta’lim berishning davom etishi va ta’lim berishda pedagogik texnologiya elementlaridan
foydalanmaslik oqibatida talabalar ma’ruzaning passiv eshituvchisiga aylanib qolayotganligi
achinarli holdir. O‘qituvchi darslarni to‘g‘ri tashkil eta olmasligi, dars jarayonida talaba va
o‘qituvchi hamkorligining ta’minlanmayotganligi, ilg‘or pedagogik texnologiya elementlaridan
iborat turli metod va usullarni to‘liq va o‘z o‘rnida qo‘llay olmasligi, o‘rganiladigan yangi
mavzuni darslikdagi ma’lumotlar bilan cheklanib qolishlik oqibatida ta’lim tizimi oldidagi
maqsad va vazifalar etarlicha amalga oshirilmayapti, degan fikrga kelindi.
Demak, dars an’anaviy tarzda olib borilganda talabalarning mustaqil fikrlashi uchun
imkoniyat etarli emasligi o‘qituvchi darslikda berilgan materialni ma’ruza tarzida talabaga
etkazishi va tabalalardan dars davomida olgan yangi bilimlarni qanchalik darajada
o‘zlashtirganini aniqlashning qiyin kechishi natijada dars samarali yoki samarasiz
o‘tkazilganligini bilish imkoniyati bo‘lmay qolyapti. YA’ni, talaba o‘qituvchining ma’ruzasini
zerikarli tarzda eshitadi yoki eshitmay boshqa hayolar og‘ushida bo‘ladi. Buning oqibatida
darsning maqsadi amalga oshmay, vaqt bekorga sarflanadi.
Fizika fanini o‘qitishda noan’anaviy ta’lim shakl va usullaridan foydalanish ijobiy natija
beradi. U yoki bu usulni tanlashda talabalarni har tomonlama erkin fikrlashga, ijodiy faol
ishtirokchiga aylanishiga hamda xilma-xil metodlarni qo‘llagan holda masalan, bahs-munozara
darslar, ijodiy izlanishga, mustaqil ishlashga yo‘naltirilishi kerak. Talabalar qo‘yilgan masalaga
bir tomonlama yondoshmasdan o‘z qarashlarini, fikrlarini erkin bayon etish imkoniyatiga ega
bo‘ladilar. Bir xil shaklda tashkil etilgan darslar, bir xil usulda muammolarni hal etish talabani
zeriktiradi, natijada talaba passiv eshituvchiga aylanadi hamda darsning maqsadi amalga
oshmasligiga olib keladi. SHuning uchun darsda ilg‘or pedagogik va axborot texnologiyalardan
uyg‘unlashgan holda foydalanib bilim berish muhim ahamiyat kasb etadi. Misol tariqasida
mavzularning murakkablik darajasiga qarab ularni o‘qitish metodikasi quyidagicha beriladi:
1.Mazmuniga ko‘ra murakkab mavzu: Qattiq jismlarning aylanma harakat kinetik energiyasi. 2.
Mazmuniga ko‘ra o‘rtacha murakkablikdagi mavzu: Ilgarilanma harakatning kinetik energiyasi.
3. Mazmuni murakkab bo‘lmagan mavzu: Jismlarning o‘zaro ta’sir energiyasi. Ushbu
mavzularni
d
ars jarayonida namoyon bo‘luvchi holatlari hamda shakl, metod va vositalar
aniqlanadi.
Demak, ta’lim jarayoni oldindan loyihalansa, ta’lim maqsadi aniq qo‘yilsa, talabalarni
hamjihatlik bilan qaror qabul qilishi, vazifalarni to‘g‘ri bo‘lib berish, ko‘rgazmali qurollardan
`
155
foydalanish, o‘quv materialini aniq, ishonarli va ilmiy tarzda etkazish, talabaning bilimini
haqqoniy baholash pedagogik texnologiya elementlaridan unumli va o‘z o‘rnida foydalana olish
samarali natijalarni beradi.
Ilg‘or pedagogik texnologiyalarni fizika ta’limi jarayonida qo‘llash mazkur jarayon
sub’ektlari-o‘qituvchi va talabalarning roli almashinuvini ta’minlashdek xususiyatiga ko‘ra ham
muhim ahamiyat kasb etmoqda. An’anaviy ta’limning etakchi g‘oyaviy yo‘nalishiga muvofiq
o‘qituvchi dars davomida etakchilik rolini bajarib kelgan hamda o‘zining buyruqlari asosida
talaba faoliyatini nazorat qilib va baholab kelgan bo‘lsa, pedagogik texnologiya nazariyasi
g‘oyaviy yo‘nalishiga ko‘ra uning ta’lim jarayonidagi roli talabalarga yo‘l-yo‘riq ko‘rsatish, zarur
o‘rinlarda maslahatlar berish, o‘quv topshiriqlarini taklif etish va umumiy jarayonga bilvosita
rahbarlik qilishdan iboratdir. Ta’lim jarayonini tashkil etishga yangicha yondashuv talabaning
mutloq ustunlikdagi faolligini yuzaga kelishiga xizmat qiladi. Endilikda u asosan mustaqil ta’lim
olish, u tomonidan o‘rganilishi tavsiya etilayotgan mavzu va unda ilgari surilgan g‘oya xususida
mustaqil fikr yuritish, mavzu echimi negizida ifoda etilgan masalaning qo‘yilishi borasidagi
mulohazalarini tengdoshlari bilan o‘rtoqlashish imkoniyatiga ega bo‘lmoqda.
References:
1.
Tolipov O‘.Q., Usmonboeva M. Pedagogik texnologiyalarning tadbiqiy asoslari. T., Fan.
2006. 261b.
2.
Nazirov E. N.Qurbonov M. Turli muxitlarda elektr tokiga oid namoyish tajribalarini
muammoli ko‘rsatish. – T.: Universitet, 1999. – 27 b.
3.
Qurbonov M.,Begmatova D. Fizika praktikum ishlarini miqdoriy baholashning didaktik
asoslari. T.,Universitet. 2008 .
4.
G‘aybullaev N.R., YOdgorov R., Mamatqulova R. Pedagogika. T.:Universitet. 2005 - 176 b.
