`
29
AHOLI BANDLIGINI OSHIRISH SAMARADORLIGINI BAHOLASH USULLARI
Sapabayeva Mehriniso Umidbekovna
Osiyo Xalqaro Universiteti Magistratura Talabasi
https://doi.org/10.5281/zenodo.14605074
Aholi bandligini oshirish iqtisodiy taraqqiyotning eng muhim omillaridan biridir. Bandlik
darajasini oshirish orqali nafaqat aholining ijtimoiy holati yaxshilanadi, balki iqtisodiy faollik
ham kuchayadi. Shu sababli, bandlik siyosati samaradorligini baholash muhim masala
hisoblanadi. Mazkur tezisda aholi bandligini oshirish samaradorligini baholash usullari tahlil
qilinadi va ularning ahamiyati yoritiladi.
Tadqiqot material va usullari:
Aholi bandligini oshirish samaradorligini baholash turli usullar orqali amalga oshiriladi.
Ushbu usullarni quyidagi guruhlarga ajratish mumkin:
1. Statistik usullar
Ushbu yondashuvda asosiy e’tibor bandlikning ko‘rsatkichlariga qaratiladi:
Band aholi soni va umumiy aholi sonining nisbatini tahlil qilish (bandlik koeffitsienti).
Ishsizlik darajasining dinamikasini o‘rganish.
Sanoat va xizmat ko‘rsatish sohasida yangi ish o‘rinlarining yaratilish sur’atlarini tahlil
qilish.
Statistik usullar bandlikka oid aniq raqamlarni tahlil qilish va qiyoslash imkonini beradi.
Masalan, Davlat statistika qo‘mitasi tomonidan chop etiladigan ma’lumotlar ushbu yo‘nalishda
muhim ahamiyat kasb etadi.
2. Iqtisodiy samaradorlik usullari
Ushbu usul orqali aholi bandligini oshirish uchun ajratilgan mablag‘larning qanchalik
samarali ishlatilganligi aniqlanadi. Asosiy ko‘rsatkichlar:
Investitsiyalarning iqtisodiy samaradorligi (yaratilgan ish o‘rinlari soni va investitsiya
hajmining nisbati).
Ish haqi daromadining o‘sishi va uning aholining farovonligiga ta’siri.
Ushbu usulda iqtisodiy siyosatning uzoq muddatli natijalari baholanadi.
3. Ijtimoiy baholash usullari
Bandlik siyosatining samaradorligi nafaqat iqtisodiy, balki ijtimoiy ta’sirlar orqali ham
o‘lchanadi:
Yangi ish o‘rinlari tufayli kambag‘allik darajasining pasayishi.
Yoshlar va ayollar uchun ish topish imkoniyatlarining kengayishi.
Mehnat sharoitlarining yaxshilanishi va kasb malakasini oshirish imkoniyatlari.
4. Ekspert usullari
Mutaxassislarning fikrlari va tahlillari asosida bandlikka oid dasturlar samaradorligini
baholash. Bu usul sifat omillari va kelgusidagi xavf-xatarlarni aniqlashda muhimdir.
Xulosa
Aholi bandligini oshirish samaradorligini baholash tizimli yondashuvni talab etadi.
Statistik, iqtisodiy va ijtimoiy usullarni uyg‘un qo‘llash orqali bandlikka oid chora-tadbirlarning
real samaradorligi aniqlanadi. Shuningdek, ekspertlarning fikrlarini hisobga olish va xalqaro
tajribadan foydalanish bu borada natijalarni yanada yaxshilash imkonini beradi. Samarali
`
30
baholash usullari bandlikka oid yangi strategiyalarni ishlab chiqishda muhim ahamiyat kasb
etadi.
References:
1.
Bozorov M., Bekmurodov A.
"Aholi bandligini ta'minlashning innovatsion yondashuvlari"
.
Toshkent: O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi nashriyoti, 2021.
2.
Nurmatova G.
"O‘zbekiston sharoitida aholi bandligini oshirish siyosatining ijtimoiy-
iqtisodiy ahamiyati"
. Toshkent Davlat Iqtisodiyot Universiteti ilmiy jurnali, 2022.
3.
Rashidov N.
"Aholi bandligini boshqarishda davlat va xususiy sektor hamkorligi"
.
Иқтисодиёт фанлари журнали, 2020.
4.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni
"Bandlikni ta'minlash va mehnat bozorini
rivojlantirish strategiyasi"
. Toshkent, 2022.
5.
O‘zbekiston Respublikasi Bandlik va Mehnat Munosabatlari Vazirligi hisobotlari (2020-
2023).
6.
O‘zbekiston Respublikasi Davlat Statistika Qo‘mitasi rasmiy sayti:
