10
VIZUAL DASTURLASH TILIDA LOYIHALASH BO‘LIMINI O‘QITISH
METODIKASI
Normurodova Sadoqat Xoliqulovna
Shahrisabz davlat pedagogika instituti Informatika va uni o‘qitish metodikasi kafedrasi
katta o‘qituvchisi.
E-mail: sadoqatnormurodova33@gmail.com
https://orcid.org/0009-0009-1604-7456
Nodirova Zarnigor Aliqul qizi
Asadova Shaxina Halim qizi
Pedagogika fakulteti “Matematika va informatika” yoʻnalishi talabalari
E-mail: nodirovazarnigor0@gmail.com
https://doi.org/10.5281/zenodo.14960789
Annotatsiya.
Umumta’lim maktab o‘quvchilariga dasturlashni o‘rgatish metodikasi
kattalar uchun mo‘ljallangan o‘qitish usullaridan sezilarli darajada farqlanadi. Ushbu maqola
Scratch vizual dasturlash muhitiga asoslangan bo‘lib, o‘quvchilar ushbu muhit orqali o‘yinga
asoslangan topshiriqlarni oson bajara oladilar. Shuningdek, maqolada bosqichma-bosqich
o‘qitish, interfaol va amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etish usullari tavsiya etiladi. O‘qitish
jarayonida uchraydigan muammolar va ularni hal qilish yo‘llari ham yoritilgan. Tadqiqot
natijalari vizual dasturlashni samarali o‘qitish uchun muhim ahamiyat kasb etadi.
Kalit so‘zlar:
vizual dasturlash, loyihalash, o‘qitish metodikasi, interfaol ta’lim, amaliy
mashg‘ulotlar, dasturlash asoslari, o‘quv jarayoni, gamifikatsiya, kod yozish, grafik interfeys,
dasturlash muhiti, blok, Scratch dasturi, o‘quvchi.
Аннотация:
Методика
обучения
программированию
учащихся
общеобразовательных школ значительно отличается от методов, предназначенных для
взрослых. Данная статья основана на визуальной среде программирования Scratch,
которая позволяет учащимся легко выполнять игровые задания. Также в статье
предлагаются методы пошагового обучения, организации интерактивных и
практических занятий. Рассматриваются проблемы, возникающие в процессе обучения,
и пути их решения. Результаты исследования имеют важное значение для
эффективного обучения визуальному программированию.
Ключевые слова:
визуальное программирование, проектирование, методика
обучения, интерактивное обучение, практические занятия, основы программирования,
учебный процесс, геймификация, написание кода, графический интерфейс, среда
программирования, блоки, программа Scratch, ученик.
Annotation:
The methodology of teaching programming to general education school
students differs significantly from the methods designed for adults. This article is based on the
Scratch visual programming environment, which allows students to easily complete game-
based tasks. The article also recommends step-by-step teaching methods, interactive and
practical lessons. It highlights challenges encountered in the teaching process and suggests
solutions. The research results are crucial for the effective teaching of visual programming.
Keywords:
visual programming, design, teaching methodology, interactive learning,
practical lessons, programming basics, learning process, gamification, coding, graphical
interface, programming environment, blocks, Scratch program, student.
Kirish.
Vizual dasturlash tillari boshlang‘ich va o‘rta darajadagi dasturchilar uchun qulay
va samarali vosita hisoblanadi. Ushbu muhit yordamida foydalanuvchilar kod yozish jarayonini
11
soddalashtirgan holda interfeys yaratish, algoritmik tafakkurni rivojlantirish va loyihalash
imkoniyatiga ega bo‘ladilar.
Dasturlashni o‘qitishda nazariy bilimlar bilan bir qatorda amaliy mashg‘ulotlarga ham
alohida e’tibor qaratish lozim. Vizual dasturlashda loyihalash bo‘limini samarali o‘qitish uchun
bosqichma-bosqich yondashuv, interfaol metodlar va amaliy topshiriqlarni keng joriy etish
zarur. Ushbu maqolada vizual dasturlash tillarida loyihalash bo‘limini o‘qitish metodikasi,
uning afzalliklari, duch kelinadigan muammolar va ularni hal etish yo‘llari tahlil qilinadi.
Scratch – bu bugungi kunda keng qo‘llanilayotgan vizual dasturlash muhiti bo‘lib, asosan
boshlang‘ich va o‘rta maktab o‘quvchilari uchun mo‘ljallangan. Ushbu dastur yordamida
foydalanuvchilar kichik dasturlar, animatsiyalar, interaktiv loyihalar va o‘yinlar yaratishlari
mumkin.
Scratch dasturida kod yozish jarayoni grafik bloklarni bir-biriga ulash orqali amalga
oshiriladi. Bu LEGO konstruktori kabi ishlaydi: turli rangdagi buyruqlar bloklari ketma-ket
joylashtiriladi va natijada dastur yaratiladi. Bu yondashuv dasturlashni boshlayotgan
o‘quvchilar uchun qulaylik yaratadi, chunki noto‘g‘ri kod yozish ehtimoli minimal darajada
kamayadi.
Scratch dasturining asosiy afzalliklari quyidagilardan iborat:
Bepul taqdim etilishi va internet orqali yuklab olish mumkinligi;
Interfaol va oson o‘rganiladigan muhitga ega ekani;
O‘quvchilarning algoritmik fikrlashini rivojlantirishga xizmat qilishi;
O‘yin va animatsiyalar orqali o‘qitish imkoniyatini yaratishi.
Vizual dasturlashni o‘qitish metodikasi.
Scratch dasturini o‘qitishda bosqichma-
bosqich yondashuv samarali hisoblanadi. Dasturlashga endigina qadam qo‘yayotgan
o‘quvchilar quyidagi ketma-ketlikda o‘qitilishi lozim:
1. Asosiy tushunchalar bilan tanishtirish:
Scratch interfeysi va uning tarkibiy
qismlarini o‘rganish; buyruqlar bloklari va ularning funksiyasini tushuntirish.
2. Oddiy dasturlar yaratish:
eprsonajni sahna bo‘ylab harakatlantirish; ovoz va
animatsiyalarni qo‘shish; shartli operatorlar va sikllarni qo‘llash.
3. Murakkab loyihalar ustida ishlash:
o‘yinlar va interaktiv dasturlar yaratish;
gamifikatsiya elementlaridan foydalanish; turli xil sensorlar va foydalanuvchi kiritishlarini
ishlatish.
Gamifikatsiya yondashuvi yordamida o‘quvchilar Scratch-da o‘yin yaratish orqali
dasturlash tamoyillarini o‘rganadilar. Masalan, ularga vaqt ichida ma’lum bir animatsiya
yaratish yoki muayyan algoritm asosida harakat qiladigan belgi loyihalash topshirig‘i berilishi
mumkin.
Xulosa.
O‘zbekiston umumta’lim maktablarida vizual dasturlash asoslarini bosqichma-
bosqich joriy etish muhim ahamiyat kasb etmoqda. Scratch kabi vositalar yordamida
dasturlashga bo‘lgan qiziqishni oshirish va o‘quvchilarni axborot texnologiyalariga jalb etish
mumkin. Vizual dasturlash o‘quvchilarning ijodiy fikrlashini rivojlantirish va algoritmik
tafakkurini shakllantirish uchun samarali metodlardan biridir. Shuning uchun vizual
dasturlashni o‘qitish metodikasini takomillashtirish va yangicha yondashuvlarni ishlab chiqish
dolzarb vazifa bo‘lib qolmoqda.
12
Foydalanilgan adabiyotlar/Используемая литература/References:
1.
Sh.X. Eshqobilov, “Vizual o‘quv materiallaridan foydalanib dasturlash tillarini o‘qitish
usullari” – https://conferences.uz/index.php/conferences/-issue/view/38
2.
Бокучава Т.П., Тур С.Н. "Методическое пособие по информатике для учителей 2-4
классов". - СПб: БХВ-Петербург, 2010. – 496 с.
3.
Буч Г. "Объектно-ориентированный анализ и проектирование с примерами
приложений". 3-е издание. - М.: ООО "И. Д. Вильямс", 2008.-720 с.
4.
Нормуродова, Садокат. "РАЗВИТИЕ ВООБРАЖЕНИЯ И НАВЫКОВ ТВОРЧЕСКОГО
МЫШЛЕНИЯ УЧАЩИХСЯ 1-ГО КЛАССА ПРИ ОБУЧЕНИИ АЛФАВИТУ С ПОМОЩЬЮ
ПРОГРАММЫ SCRATCH."
Предпринимательства и педагогика
3.3 (2024): 144-150.
5.
Normurodova, Sadoqat. "OʻQUVCHILARNI DARS MASHGʻULOTLARGA BOʻLGAN
QIZIQISHLARINI
SCRATCH
DASTURI
IMKONIYATLARI
ORQALI
RIVOJLANTIRISH."
Евразийский журнал академических исследований
3.2 Part 4 (2023): 44-
49.
6.
Normurodova, Sadoqat. "SCRATCH DASTURIDA YARATILGAN ELEKTRON QOʻLLANMA
ORQALI 1-SINF OʻQUVCHILARIGA “ALIFBE” NI OʻRGATISHNING AFZALLIKLARI."
Молодые
ученые
2.9 (2024): 140-143.
7.
F Qodirov. Aholiga tibbiy xizmatlar ko'rsatishning rivojlanishini iqtisodiy-matematik
modellashtirish. Scienceweb academic papers collection . 2023/1/1.
