337
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
УЧИНЧИ РЕНЕССАНС ТАЪЛИМ-ТАРБИЯ МОҲИЯТИ ВА ПЕДАГОГ
ЎҚИТУВЧИЛАР МАЪСУЛИЯТИ
Б.Б.Мирджалилова
Ижтимоий фанлар кафедраси ўқтувчиси
https://doi.org/10.5281/zenodo.14473387
Аннотация
Маълумки, жамиятдаги ҳар қандай янгиланиш жараёнлари ислоҳотлар моҳияти
билан узвий боғлиқ ҳолда рўй беради. Шу боис Давлат таълим стандартларининг
янгиланиши, ўқув-методик адабиётлар, дарсликлар, дастурлар, таълим соҳаларига оид
классификаторлар мазмун-моҳияти билан такомиллашиб янги-янги педагогик
концепцияларга туртки бермоқда. Бу каби янгиланишлар педагогик инно-
вацияларнинг таълим соҳалари ва узлуксиз таълим тизимига жадал кириб боришига
асос бўлмоқда.
Аннатация
Известно, что любые процессы обновления в обществе неразрывно связаны с
характером реформ. Поэтому актуализация государственных образовательных
стандартов, учебно-методической литературы, учебники, программы, классификаторы,
относящиеся к областям образования, совершенствуются по своему содержанию и
дают толчок новым педагогическим концепциям. Подобные инновации являются
основой быстрого проникновения педагогических инноваций в сферу образования и
систему непрерывного образования.
Annotation
It is known that any renewal processes in the society are inextricably linked with the
nature of the reforms. Therefore, the updating of state educational standards, educational and
methodical literature, textbooks, programs, classifiers related to educational fields are
improving with their content and giving impetus to new pedagogical concepts. Such
innovations are the basis for the rapid penetration of pedagogical innovations into the field of
education and the system of continuous education.
Замонавий педагогларнинг айни жараёнлар ичида фаол иш олиб бориши қатор
касбий сифатлари қатори инновацион фаолиятга тайёрлик даражасини талаб этмоқда.
Бундай фаолиятга лаёқатлилик даражаси таълим технологияси лойиҳаси ва унинг
марказидаги педагогик ғояда аниқ намоён бўлади. Таълим технологиясининг
яратувчиси ва ижрочиси – педагог назарий билим, амалий тажриба, илғор таълим
методлари ва усулларини қўллаш маҳоратини эгаллаган бўлса, таълим сифати билан
самарадорлиги кафолатланади.
Ҳар қандай инновацион таълим-тарбия муайян дидактик мақсадга йўналтирилиб
унинг асосида аниқ педагогик ғоя ётади. Педагогик технологиялар моҳиятини ўқувчи
шахсини хилма-хил жиҳатлардан ривожлантириш ғояси ташкил этгани учун хилма-хил
мавзулар бўйича таълим технологиялари асосида ҳам айни шу ғоя ҳаракат қилади.
Бироқ бу ғояни қандай шаклда, қайси усуллар ёрдамида ва қандай қилиб амалга
ошириш мумкин?, деган саволга ҳар сафар янги, оригинал жавоб топишга ҳаракат
қилинади. Ана шу «жавоб»дан инновацион педагогик технологияни ҳаракатга келти-
рувчи педагогик ғоя моҳияти тушунилади.
338
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
Ёш авлодга таълим-тарбия беришнинг мақсади, вазифалари, мазмуни, услубий
тавсиялари талаблари асосида фан, техника ва илғор технология ютуқларидан унумли
фойдаланиш бугунги таълим тизими олдида турган долзарб вазифалардан биридир.
Ёшларнинг билим олишларини юксак даражада таъминлаш учун таълим
муассасаларига яхши таёргарлик кўрган, ўз соҳасидаги билимларни эгаллаш билан
бирга замонавий инновацион техналогияларни яхши ўзлаштирган, интерфаол
усулларни биладиган ва улардан унумли фойдаланадиган ўқитувчилар керак. Негаки
бугун Ўзбекистоннинг таянчи ва суянчи бўлган ёшлар масаласи ва уларга замонавий
технологиялар, янгича ёндашувлар ва давр руҳи талаблари асосида билим бериш
давлат сиёсатининг устивор йўналишига айланган.
Ёшларнинг таълим олиши, касб-ҳунар эгаллаши учун кенг шароит яратилган. Шу
билан бирга, ёшларнинг бўш вақтларини мазмунли ўтказишни ташкил этиш долзарб
масала ҳисобланади. Ёшлар қанчалик маънавий баркамол бўлса, турли ёт иллатларга
қарши иммунитети ҳам шунчалик кучли бўлади. Демак, бугун ёшлар таълим-
тарбиясини узвий боғлаб олиб бориш давр тақозоси. Шу маънода таълим тизимига оид
ислоҳотларнинг амалиётида инновацион жараёнларнинг таълим-тарбия узвийлигига
боғланиши табиий жараёндир.
Кенг кўламли ислоҳотларнинг муҳим бўғини бўлган инновациялар бугун ҳар бир
соҳада бўлгани каби таълим тизимида ҳам ўзининг афзалликларини намойиш
қилмоқда. Инновация амалиёт ва назариянинг муҳим қисми бўлиб, ижтимоий-
маданий объект сифатларини яхшилашга йўналтирилган ижтимоий субъектларнинг
ҳаракат тизимидир.
Маълумки, инновация – маълум бир фаолият майдонидаги ёки ишлаб
чиқаришдаги технология, шакл ва методлар, муаммони ечиш учун янгича ёндашув ёки
янги технологик жараённи қўллаш, аввалгисидан анча муваффақиятга эришишига
олиб келиши маълум бўлган охирги натижадир. Таълим тизимида шаклланган
инновация долзарб, муҳим аҳамиятга эга янгича ёндашувдир. У ташаббуслар ва
янгиликлар асосида туғилиб, таълим мазмунини ривожлантириш учун истиқболли
бўлади. Шу боис у таълим тизими ривожига доимо ижобий таъсир кўрсатади.
Ўқитувчи-педагог ўз фаолиятини ижодий ташкил этган ҳолда ҳар сафар янги
изланишлар, янгича ёндашувлар асосида дарс машғулоти шакли ва мазмунини ҳам
янгилашга интилади, ўз қарашларини тажриба-синов тарзида амалиётга татбиқ этади.
Эришилган натижалар таҳлилига кўра яна изланишга, таълим-тарбия жараёнига
янгиликлар киритишга ҳаракат қилади, камчиликларини топади, тўлдиради,
мукаммаллаштиради. Кўп ҳолларда мавжуд методик қарашлар, назарий қоидалар
ўқитувчиларни қониқтирмаслиги мумкин. Зотан, инновацион педагогик жараён
ўқитувчи фаолиятининг доимий ўсиб-улғайиб, такомиллашиб, янгиликлар билан
бойиб боришини тақозо этади. Янги билимларни мунтазам ўзлаштириб,
такомиллаштириб бориш педагог шахси, касбий маҳоратига нисбатан замонавий
талабларга жавоб берадиган, яратувчилик қобилиятига эга бўлиш нафақат таълим-
тарбия жараёни, балки жамиятнинг талаби ва эҳтиёжи ҳамдир.
Ёш авлод тарбиясида педагогнинг инновацион тайёргарлик даражаси унинг
касбий малакасининг энг муҳим кўрсаткичларидан бири ҳисобланади. Педагог
фаолиятида инновацион таълим-тарбия ижодий изланишлар, таълим шакли ва
339
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
мазмунини такомиллаштириш йўлидаги илғор ғояларни яратиш, янгиликлар кашф
этиш салоҳиятини намоён қилишни назарда тутади. Инновацион таълим-тарбия
воситасида ўқувчи-ёшларда ҳам яратувчилик, ижодкорлик, мустақил фикрлаш,
мақсадларига ўз изланишлари, онгли ижодий муносабат орқали эришиш лаёқатини
шакллантириш соҳадаги энг муҳим вазифалардан биридир.
Жамиятимизнинг ҳар жиҳатдан соғлом, баркамол ёшларни шакллантиришга
бўлган талаб ва эҳтиёжи туфайли бугунги таълим-тарбия мақсадлари инновацион
технологиянинг яхлитлик, ўқув-тарбиявий жараённи лойиҳалаш, натижаларни
олдиндан кафолатлаш, таълим-тарбия қисмларининг кетма-кетлиги, тасхишлаши,
узвийлиги, алоқадорлиги, ўқув материаллари ўзлаштирилишининг индивидуал
даражаси ўқув-билув босқичларига мувофиқ изчил суръатда ўсиб боришини
таъминлашга қаратилган бўлади. Инновацион технология тамойиллари умумдидактик
тамойиллар (онглилик, фаоллик, кўргазмалилик, назариянинг амалиёт билан
боғлиқлиги, таълим-тарбиянинг узвийлиги ҳамда узлуксизлиги, тушунарлилиги,
билимлар пухталиги ва ҳ.к) билан уйғунликда амал қилади.
Глобаллашув даврида таълим ва тарбия масаласида фақат педагоглар саъй-
ҳаракатининг ўзи етарли эмас. Бу жабҳада ота-она, маҳалла, турли давлат ва нодавлат
ташкилотларининг ҳамкорлиги яхши самара беради. Аммо, масаланинг бошқа бир
жиҳати ҳам борки, унга алоҳида эътибор бермоқ лозим. Гап ота- оналарнинг ўзлари
глобаллашувнинг салбий таъсирларидан огоҳми ёки йўқми деган масала хусусида
бормоқда. Айрим оилаларда ота- оналарнинг ўзлари глобаллашувнинг «фарзанди»
бўлган «оммавий маданият»нинг таъсирига аллақачон тушиб улгуришган.
Яна бир муҳим масала: таълим муассасаларида ёшлар узоғи билан саккиз соат
давомида таълим-тарбия олишади ёки турли тўгараклар, маънавий-маърифий
тадбирларда иштирок этишади. Болаларимизнинг қолган ўн олти соат вақтлари уйда,
кўча-куйда, жамоат жойларида, интернет кафе, турли кўнгилочар жойларда ҳамда
оилада ўтади. Муаммо шундаки, ёшларнинг мактаб таълимидан кейинги беш-олти
соатлик вақтлари тўғри ташкил этилиши лозим. Давлатимиз томонидан айниқса
кейинги йилларда болаларимизнинг жисмонан соғлом ва маънан етук, яъни комил
инсон бўлиб ўсишлари учун барча шарт-шароитлар яратилган.
XXI аср тезкор ахборот ва янгиланиш асри сифатида барча соҳалар каби таълим
тараққиётининг барча босқичларига инновацион технологияларнинг жадал кириб
келганлиги билан изоҳланади. Шунинг учун бугунги педагогдан ўз касбий малакасини
муттасил такомиллаштириб бориши, инновацион технологияларни таълим жараёнида
қўллай олиш орқали ёшларни замонавий билимларни чуқур ўзлаштириш, уларни
лаёқатли бўлишига эришишини даврни ўзи тақозо этмоқда. Бинобарин,
мамлакатимизда таълим тизимида амалга оширилаётган кенг кўламли ислоҳотлар
туфайли навқирон авлоднинг замонавий билим олиши, касб-ҳунар эгаллаши учун
беқиёс имко ниятлар яратилган. Жамиятимизнинг эҳтиёжларидан келиб чиқиб
юртимиз ўғил-қизларини баркамол инсонлар этиб тарбиялашга хизмат қилаётган
бундай эзгу саъй-ҳаракатлар доирасида ёшларнинг чуқурлаштирилган тартибда ва
инновацион технологиялар асосида билим олишларига алоҳида эътибор
қаратилмоқда.
340
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
Жаҳон ҳамжамиятида ўзининг суверен мақомига эга ҳар қандай давлат
ёшларининг билим даражаси, дунёқараши, ўй-фикри, маънавий қиёфасига қараб ўша
давлатнинг, жамиятнинг нафақат яқин келажаги, балки узоқ муддатли тараққиётини
аниқ тасаввур этиш мумкин. Шу маънода, юртимизнинг ҳар томонлама тараққий
этиши, юксалишида илм-фаннинг роли беқиёс даражада каттадир.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Каримов И.А. Она юртимиз бахту иқболи ва буюк келажаги йўлида хизмат қилиш
– энг олий саодатдир. – Т.: «Ўзбекистон», 2015.
2.
Абдурахмонов, Х. И. (2020). Развитие общества и инновационное мышление.
In
Фундаментальные и прикладные научные исследования: актуальные вопросы,
достижения и инновации
(pp. 100-102).
3.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2022). HAMKORLIK PEDAGOGIKASI ASOSIDAGI
INTERFAOL
METODLARNING
SAMARADORLIGI.
ЖУРНАЛ
СОЦИАЛЬНЫХ
ИССЛЕДОВАНИЙ
,
5
(2).
4.
Boltayeva, B. (2023). DEVELOPMENT OF COMPETENCIES FOR SELF-STUDY OF
STUDENTS IN A CREDIT-MODULAR SYSTEM AS A PEDAGOGICAL PROBLEM. Science and
innovation, 2(B8), 39-42.
5.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2021). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ
СФЕРЫ В РАМКАХ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ.
ЖУРНАЛ
СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
, (SI-1).
6.
Abduraximova, D. (2023). FUQAROLIK JAMIYATINI SHAKLLANTIRISHDA HUQUQ
TIZIMINING O’RNI VA AHAMIYATI.
Евразийский журнал академических исследований
,
3
(3),
159-162.
7.
Болтаева, Б. Х., & Абдукодиров, П. А. (2022). ОБРАЗОВАНИЕ КАК ФАКТОР
РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА.
ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ
,
5
(2).
8.
Kenjaboy o‘g, O. D. R. (2023). AMIR TEMUR VA TEMURIYLAR DAVRI HARBIY SAN’ATI
TARIXINING HOZIRGI KUN MILLIY ARMIYAMIZDA TADBIQ ETILISHI.
INNOVATION IN THE
MODERN EDUCATION SYSTEM
,
3
(34), 183-189.
9.
Positive and Negative Aspects of the Impact of Technogenic Civilization on Human
Knowledge Azamatjon Abdujaliov Kozimjonovich Pulat Abdikadirov Anvarovich
10.
Ibrohimovich A. H. MODERN FACTORS FOR RAISING STUDENT-YOUTH INNOVATIVE
THINKING IN THE HIGHER EDUCATION //American Journal of Pedagogical and Educational
Research. – 2023. – Т. 15. – С. 202-206.
11.
Абдурахмонов
Х.
И.
ҲОЗИРГИ
ДАВРДА
ЁШЛАРНИНГ
ИННОВАЦИОН
ПОТЕНЦИАЛИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МОДЕЛЛАРИ //Tafakkur manzili. – 2023. – Т. 4. – С.
23-29.
12.
Abdurahmonov H. I. CHARACTERISTICS OF FORMATION OF INNOVATIVE THINKING IN
SOCIETY //Scientific Bulletin of Namangan State University. – 2020. – Т. 2. – №. 7. – С. 161-
167.
13.
Ibroximovich A. K. INNOVATIVE THINKING AND ITS FORMS AND TYPES OF
MANIFESTATIONS. European Scholar Journal, 3 (5), 38-41 [Электронный ресурс].
14.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING JAMIYAT TARAQQIYOTIDAGI O’RNI,
FOYDALI VA ZARARLI JIHATLARI //PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY
341
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
TADQIQOTLAR| JOURNAL OF PEDAGOGY, PSYCHOLOGY AND SOCIAL RESEARCH. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 7-13.
15.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING KUNDALIK HAYOTIMIZGA TA’SIRI, BIZ
UCHUN BU HODISA IJOBOYMI? //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY
JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №. 2. – С. 9-13.
16.
Ibroximovich A. X. et al. “O ‘ZBEKISTON-2030” STRATEGIYASINING AMALIYOTDA JORIY
QILINISHI //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №.
1. – С. 58-64.
17.
Kenjaboy o‘g O. R. et al. SOHIBQIRON AMIR TEMUR HARBIY BOSHQARUV TIZIMI
TARIXSHUNOSLIGI //SO ‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI. – 2024. – Т. 7. – №. 2. – С.
131-136
18.
Boltayeva, B. (2023). DEVELOPMENT OF COMPETENCIES FOR SELF-STUDY OF
STUDENTS IN A CREDIT-MODULAR SYSTEM AS A PEDAGOGICAL PROBLEM. Science and
innovation, 2(B8), 39-42.
19.
Boltaboyeva, B. (2023). KREDIT-MODUL TIZIMIDA TALABALARNI MUSTAQIL BILISH
FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISH. Евразийский журнал права, финансов и прикладных
наук, 3(3), 40-42.
20.
Болтаева, Б. Х., & Абдукодиров, П. А. (2022). ОБРАЗОВАНИЕ КАК ФАКТОР
РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, 5(2).
21.
Болтаева, Б. Х., Султонова, Л. Б., & Юсупова, Н. О. ВЕБ-КВЕСТ КАК СРЕДСТВО
РАЗВИТИЯ НАВЫКОВ ИНФОРМАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НА УРОКАХ ТЕХНОЛОГИИ
WEB QUEST IS A DEVELOPMENT OF INFORMATIONAL SOURCE IN TECHNOLOGY. BBC 94 Z
40, 152.
22.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2022). HAMKORLIK PEDAGOGIKASI ASOSIDAGI
INTERFAOL METODLARNING SAMARADORLIGI. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ,
5(2).
23.
Хусанова, К., Султанова, Л., Хусанбаева, Ю. и Абдурахимова, Д. (2020). «Средний
возраст» как лучшее время человеческой жизни. Международный журнал
психосоциальной реабилитации , 24 (2), 332-337.
24.
Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2021). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ
СФЕРЫ В РАМКАХ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ. ЖУРНАЛ
СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SI-1).
25.
Болтаева, Б. Х., Султанова Л. Б. ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ПРОБЛЕМНОГО ОБУЧЕНИЯ
В ВЫСШЕМ УЧЕБНОМ ЗАВЕДЕНИИ. Збиор артыкулов наукович рецензованич. , 186.
