156
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
YANGI O‘ZBEKISTONDA INSON KAPITALI VA INSON QADRIYATLARI
OʻRTASIDAGI MUNOSABATLARI VA ULARDAGI MUAMMOLAR
Asatov Asilbek Akbar oʻgʻli
Toshkent Farmasevtika instituti talabasi
e-mail: asadovasilbek06@gmail.com tell:+998992095908
https://doi.org/10.5281/zenodo.14435393
Annotatsiya:
Inson kapitali — bu insonning bilimlari, malakalari, salomatligi va
ijodkorlik qobiliyatlari majmui bo‘lib, ular iqtisodiy samaradorlikni oshirish va jamiyatning
farovonligini ta’minlashda muhim omil hisoblanadi. Ushbu tushuncha iqtisodiyotda "inson
resurslari" dan farq qiladi, chunki u faqat jismoniy mehnat emas, balki intellektual va
innovatsion imkoniyatlarni ham o‘z ichiga oladi.
Bilim va ta’lim: Insonning bilim darajasi va kasbiy tayyorgarligi uning iqtisodiy
imkoniyatlarini belgilaydi. Yuqori darajadagi ta’lim qimmatli inson kapitali yaratishda asosiy
o‘rin tutadi.
Ushbu maqolada inson kapitalining inson qadriyatlariga tasiri va intellektual salohiyatning
rivojlanishining iqtisodiy ijtimoiy taraflarining ichiga olgan.
Kalit so’zlar
: 1. Iqtisodiyot 2. Sogʻliqni saqlash 3. Inson qadriyatlari 4. Inson kapitali 5.
Rivojlanish 6.Odob axloq7.Ilm va intellektual salohiyat 8.Oila 9. Innovatsion gʻoyalar
Bugungi kunda mamlakatimizda jamiyatimiz hayoti tubdan oʻzgarmoqda.Vaholanki,
inson kapitali va inson qadriyatlari oʻrtasidagi munosabatlari ham yangi darajaga
chiqmoqda.Bu esa oʻz navbatida yangi intellektual salohiyat,gʻoyalar,imkoniyatlar
yaratmoqda.Buning natijasida iqtisodiyotni rivojlantirish kabi yoʻnalishlarni oʻz ichiga qamrab
oldi.
Bugungi kunda mamlakatimiz aholisining yarmidan koʻprogʻi yoshlardir va ularning katta
qismi oʻqish yoshdagi aholidir.O‘zbekistonda inson kapitalini oshirish rivojlantirishdagi
muammolarni hal qilish orqali nafaqat iqtisodiy o‘sishni taʼminlash, balki milliy maʼnaviyatni
mustahkamlash va jamiyat farovonligini oshirish mumkin.
Yoshlarda manaviy-axloqiy qadriyatlarni shakllantirish kelajakda mamlakatni inson
shaxsi va erkinligi hurmat qilinadigan yuqori darajadagi imkoniyatlarni taqdim etuvchi
jamiyat sifatida rivojlantirishda muhim ahamiyat kasb etadi. Bunday jamiyatda insonning
shani, qadr-qimmati uluglanadi, yuksak manaviy qadriyatlar, axloqiy meyorlar ustuvor
hisoblanadi.
Hozirda inson qadriyatlari va inson kapitali bir-biri bilan uzviy bog‘liq. Inson
qadriyatlari inson kapitalining asosini tashkil etadi, chunki maʼnaviy va axloqiy tamoyillar
jamiyatda insonning rivojlanishiga ta’sir qiladi
O‘zaro bog‘liqlikning mohiyati
Inson qadriyatlari: Maʼnaviyat, axloq, adolat, hurmat, halollik kabi tamoyillar. Ular
jamiyatda shaxsning axloqiy kamoloti va munosib hayot kechirishi uchun zamin yaratadi.
Inson kapitali: Taʼlim, salomatlik, kasbiy malaka, tajriba va ijodkorlik bilan bog‘liq
iqtisodiy tushuncha. U jamiyatning iqtisodiy va ijtimoiy rivojlanishida hal qiluvchi rol
o‘ynaydi.O‘zaro aloqasi: Axloqiy qadriyatlar taʼlim, kasb tanlash, mehnatga munosabat va
jamiyat uchun hissa qo‘shishdagi qarorlarni shakllantiradi. Shu bilan birga, inson kapitali
rivojlansagina, qadriyatlarni targ‘ib qilish va saqlash mumkin bo‘ladi.
O‘zbekistonda qadriyatlar asosan milliy vam anʼanalar bilan uyg‘unlashgan:
157
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
Oila, hurmat, o‘zaro yordam kabi qadriyatlar jamiyatni birlashtiruvchi kuch
hisoblanadi.
Taʼlim va maʼnaviyat inson shaxsini rivojlantirishning muhim omillari sifatida qaraladi.
Milliy qadriyatlarni saqlash va targ‘ib qilish davlat siyosatining muhim yo‘nalishi
hisoblanadi.Adolat va bag‘rikenglik kabi barcha xalqlar uchun mushtarak bo‘lgan tamoyillarni
ifodalaydi. Yoshlar dunyoqarashida bu ikki qadriyat turini uyg‘unlashtirish nafaqat milliy
o‘zlikni saqlash, balki global miqyosda rivojlanish uchun ham muhimdir.
Inson kapitalining holati
Taʼlim: Keyingi yillarda taʼlim sifatini oshirishga qaratilgan islohotlar amalga oshirilmoqda.
Oliy taʼlim qamrovi kengaymoqda.
Salomatlik: Sog‘liqni saqlash tizimini rivojlantirish va aholining sog‘lom turmush tarzini
taʼminlash bo‘yicha davlat dasturlari amalga oshirilmoqda.
Kasbiy malaka: Innovatsion texnologiyalarni joriy qilish va ishchi kuchining malakasini
oshirishga katta eʼtibor qaratilmoqda.Taʼlim va tarbiya: Taʼlim tizimi axloqiy va maʼnaviy
qadriyatlarni o‘rgatishda asosiy rol o‘ynaydi.
Milliy madaniyatni rivojlantirish: Mahalliy anʼanalar va qadriyatlarni targ‘ib qilish orqali
globalizmga qarshi muvozanat saqlash.
Oilaviy tarbiya: Oila muhitida bolalarga insonparvarlik, hurmat va adolat tushunchalarini
o‘rgatish muhim.
Ommaviy axborot vositalari: Media va internet orqali ijobiy qadriyatlarni targ‘ib qilish.
Tan olishimiz kerakki mustaqillikka erishganimizdan soʻng bir qator yoshlar haqida qonunlar
imzolandi va tatbiq etildi.Bularning natijasida iqtisodiy oʻsish,ilm-fan,madaniyatimiz
,rivojlandi.Lekin shuni inobatga olish kerakki bularning barchasi yetarli emas, imkoniyatlar
bundan bir necha barobar yuqori hisoblanadi.Bazi bir qonunlar ham ishlab chiqildi.
Masalan: bularga ,"Yoshlarga oid davlat siyosati to‘g‘risida"gi Qonun (2016-yil):
Yoshlarning ta'lim olishi, kasb-hunar egallashi va jamiyatda faol ishtirok etishini
rag‘batlantiradi.
"Ayollarning huquqlari va manfaatlarini ta'minlash to‘g‘risida"gi Qonun (2019-yil):
Ayollarning mehnat bozorida, ta'limda va ijtimoiy hayotda teng ishtirokini ta'minlashga
qaratilgan.
"Innovatsion faoliyat to‘g‘risida"gi Qonun (2018-yil):
Ilm-fan va texnologiyalarni iqtisodiyotga joriy qilish, yosh mutaxassislarni qo‘llab-quvvatlash
va innovatsion startaplarni rivojlantirishni rag‘batlantirishga xizmat qiladi.Hozirgi davrga
kelib axborot kommunikatsiya texnologiyalari shiddat bilan rivojlanib bormoqda.Shuningdek,
sharq davlatlari inson kapitalini rivojlantirish orqali iqtisodiy oʻsish,rivojlanish, aholining
yuqori turmush tarziga ega boʻldi. Qadriyat keng qamrovli soʻz sifatida falsafada namoyon
boʻladi. Kundalik hayotda , tabiat hodisalari, ijtimoiy voqeyalar, jamiyatdagi talablar, va
boshqalar qadriyat sifatida tushuniladi. Tabiat va madaniyat buyumlarining inson ehtiyojini
qondirishi va uning maqsadlariga xizmat qilishi takidlanganida,asosan ularning foydasi
,qimmati nazarda tutiladi.Haqiqatdan ham , buyumlarning iqtisodiy qimmati kishilar uchun
uchun katta ahamiyat kasb etmoqda.Oʻzbek tilida ‚Qadr' tushunchasi keng qamrovli
maʼnolariga ega hisoblanadi. Odamlar bitta jamiyatda,bir davrda va oʻxshash sharoitlarda
yashayotganliklariga qaramasdan, u yoki bu narsaning turlicha anglab olinadi, tushuniladi va
talqin qilinadi.Ana shunga koʻra hammada ham qadrlash tuygʻusi doimo bir xil
158
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
boʻlavermaydi,ijobiy va salbiy qarashlar ,turli xil jihatlar har qanday qadriyatning qarama-
qarshi tomonlarini tashkil qiladi.Kapitalizmning iste'mol madaniyatiga asoslangan tizimi
an’anaviy qadriyatlar, jumladan, mehr-oqibat, qo‘ni-qo‘shnichilik va oila mustahkamligini
zaiflashtirishi mumkin.
Madaniy merosni saqlash va an’anaviy qadriyatlarni targ‘ib qilish orqali kapitalizmning
iste'molchi madaniyatiga qarshi muvozanatni ta’minlash kerak.
Salomatlik: Sog‘lom inson yuqori samaradorlik bilan ishlay oladi va iqtisodiyotga hissa
qo‘shadi. Salomatlikni ta’minlash inson kapitalini rivojlantirishning muhim qismi hisoblanadi.
Taʼlim sifatini oshirish:
Qishloq joylarda maktablar va oliy taʼlim muassasalarini rivojlantirish.
Taʼlim tizimiga zamonaviy texnologiyalar va xalqaro standartlarni joriy etish.
O‘qituvchilarning malakasini oshirish va ular uchun rag‘batlantiruvchi tizimlarni
yaratish.Profilaktika va sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish uchun ijtimoiy dasturlarni
kengaytirish.
Muammolar:
Yirik shaharlarga talabning ortishi natijasida turli xil resurs kamayishi shu bilan bir qatorda
muammolar kelib chiqmoqda deyiladi.
Ogʻir kasalliklarning yuqori darajasi: Diabet, yurak-qon tomir kasalliklari va boshqa surunkali
kasalliklar keng tarqalgan.
Bu esa insonlarga turli faoliyatlarni cheklash imkonini beradi.
Yoshlar oʻrtasidagi tadbirkorlik faoliyatini yaxshi shakllanmaganligi va yoshlar oʻrtasida bu
sohalarga qiziqishning yoʻqligi
Texnik va kasb-hunar taʼlimining eʼtiborsizligi: Kasb-hunar maktablarining soni va sifatini
oshirish zarur.
Aholi oʻrtasida teng imkoniyatlarni taʼminlashga yoʻnaltirilgan ijtimoiy dasturlar koʻpincha
resurs yetishmovchiligi yoki notoʻgʻri boshqaruv sababli muvaffaqiyatsiz amalga oshiriladi.
Xulosa
Yangi O‘zbekistonda yangi Oʻzbekistonda inson qadriyatlari va insonning kapitali hal
qilish uchun, taʼlim va sogʻliqni saqlash sohalarini isloh qilinmoqda, zamonaviy
texnologiyalarni joriy etish va ijtimoiy tenglikni taʼminlash joriy etilmoqda.Ushbu
muammolarni hal qilish uchun ta'lim va sogʻliqni saqlash tizimlarini isloh qilinmoqda,
innovatsiyalarni qoʻllab-quvvatlash va ijtimoiy tengsizlikni kamaytirishga katta etibor
berilmoqda. Shuningdek, inson kapitaliga investitsiyalarni oshirish va barqaror rivojlanishni
taʼminlash ustuvor yoʻnalish etib belgilandi..
Foydalingan adabiyotlar ro’yxati
1.
Ibrohimovich A. H. MODERN FACTORS FOR RAISING STUDENT-YOUTH INNOVATIVE
THINKING IN THE HIGHER EDUCATION //American Journal of Pedagogical and Educational
Research. – 2023. – Т. 15. – С. 202-206.
2.
Абдурахмонов
Х.
И.
ҲОЗИРГИ
ДАВРДА
ЁШЛАРНИНГ
ИННОВАЦИОН
ПОТЕНЦИАЛИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ МОДЕЛЛАРИ //Tafakkur manzili. – 2023. – Т. 4. – С.
23-29.
3.
Abdurahmonov H. I. CHARACTERISTICS OF FORMATION OF INNOVATIVE THINKING IN
SOCIETY //Scientific Bulletin of Namangan State University. – 2020. – Т. 2. – №. 7. – С. 161-
167.
159
«UCHINCHI RENESSANS: TIBBIY VA FARMATSEVTIK TA’LIM
ISLOHOTLARI JARAYONIDA GUMANITAR FANLARNING VAZIFASI VA
ISTIQBOLLARI» MAVZUSIDA RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ANJUMANI
www.in-academy.uz
4.
Ibroximovich A. K. INNOVATIVE THINKING AND ITS FORMS AND TYPES OF
MANIFESTATIONS. European Scholar Journal, 3 (5), 38-41 [Электронный ресурс].
5.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING JAMIYAT TARAQQIYOTIDAGI O’RNI,
FOYDALI VA ZARARLI JIHATLARI //PEDAGOGIKA, PSIXOLOGIYA VA IJTIMOIY
TADQIQOTLAR| JOURNAL OF PEDAGOGY, PSYCHOLOGY AND SOCIAL RESEARCH. – 2024. – Т.
3. – №. 2. – С. 7-13.
6.
Anvarovich P. A. et al. SUN’IY INTELEKKTNING KUNDALIK HAYOTIMIZGA TA’SIRI, BIZ
UCHUN BU HODISA IJOBOYMI? //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY
JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №. 2. – С. 9-13.
7.
Ibroximovich A. X. et al. “O ‘ZBEKISTON-2030” STRATEGIYASINING AMALIYOTDA JORIY
QILINISHI //BOSHQARUV VA ETIKA QOIDALARI ONLAYN ILMIY JURNALI. – 2024. – Т. 4. – №.
1. – С. 58-64.
8.
Kenjaboy o‘g O. R. et al. SOHIBQIRON AMIR TEMUR HARBIY BOSHQARUV TIZIMI
TARIXSHUNOSLIGI //SO ‘NGI ILMIY TADQIQOTLAR NAZARIYASI. – 2024. – Т. 7. – №. 2. – С.
131-136
9.
Boltayeva, B. (2023). DEVELOPMENT OF COMPETENCIES FOR SELF-STUDY OF
STUDENTS IN A CREDIT-MODULAR SYSTEM AS A PEDAGOGICAL PROBLEM. Science and
innovation, 2(B8), 39-42.
10. Boltaboyeva, B. (2023). KREDIT-MODUL TIZIMIDA TALABALARNI MUSTAQIL BILISH
FAOLIYATINI RIVOJLANTIRISH. Евразийский журнал права, финансов и прикладных
наук, 3(3), 40-42.
11. Болтаева, Б. Х., & Абдукодиров, П. А. (2022). ОБРАЗОВАНИЕ КАК ФАКТОР
РАЗВИТИЯ ОБЩЕСТВА. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, 5(2).
12. Болтаева, Б. Х., Султонова, Л. Б., & Юсупова, Н. О. ВЕБ-КВЕСТ КАК СРЕДСТВО
РАЗВИТИЯ НАВЫКОВ ИНФОРМАЦИОННОЙ ДЕЯТЕЛЬНОСТИ НА УРОКАХ ТЕХНОЛОГИИ
WEB QUEST IS A DEVELOPMENT OF INFORMATIONAL SOURCE IN TECHNOLOGY. BBC 94 Z
40, 152.
13. Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2022). HAMKORLIK PEDAGOGIKASI ASOSIDAGI
INTERFAOL METODLARNING SAMARADORLIGI. ЖУРНАЛ СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ,
5(2).
14. Хусанова, К., Султанова, Л., Хусанбаева, Ю. и Абдурахимова, Д. (2020). «Средний
возраст» как лучшее время человеческой жизни. Международный журнал
психосоциальной реабилитации , 24 (2), 332-337.
15. Хашимова, Г. Ф., & Султанова, Л. Б. (2021). СОВЕРШЕНСТВОВАНИЕ СОЦИАЛЬНОЙ
СФЕРЫ В РАМКАХ ПОВЫШЕНИЯ КАЧЕСТВА ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ. ЖУРНАЛ
СОЦИАЛЬНЫХ ИССЛЕДОВАНИЙ, (SI-1).
16. Болтаева, Б. Х., Султанова Л. Б. ПРИМЕНЕНИЕ МЕТОДА ПРОБЛЕМНОГО ОБУЧЕНИЯ
В ВЫСШЕМ УЧЕБНОМ ЗАВЕДЕНИИ. Збиор артыкулов наукович рецензованич. , 186.
