20
TEXNOLOGIYA FANI O‘QITUVCHILARNING RAQAMLI KOMPETENTLIGINI
RIVOJLANTIRISHGDA INNOVATSION VOSITALARINING O‘RNI
Nurmamotov Romazan Abdirashid o‘g‘li
Qarshi davlat universiteti
Texnologik ta’lim kafedrasi tadqiqotchisi
ORCID 0009-00090-5772-2040
UDK 371.4:00
https://doi.org/10.5281/zenodo.14748118
Annotatsiya:
Maqolada raqamli texnologiyalarning o‘qitish jarayoniga ta'siri va ularning
o‘qituvchilarning raqamli kompetentliklarini oshirishdagi roli tahlil qilinadi. Innovatsion
vositalar, jumladan, o‘quv jarayonini samarali tashkil etish uchun zarur bo‘lgan 3D modellash,
simulyatsiyalar va interaktiv platformalar kabi texnologiyalar haqida batafsil ma'lumot beriladi.
Shuningdek, o‘qituvchilarning raqamli texnologiyalarni qo‘llashdagi malakasini oshirishning
ahamiyati, pedagogik innovatsiyalarni amalga oshirishda raqamli vositalardan foydalanishning
afzalliklari va bu jarayonda yuzaga keladigan muammolar ko‘rib chiqiladi. Maqola, shuningdek,
texnologiya fani o‘qituvchilarining pedagogik metodologiyasini rivojlantirish va zamonaviy
pedagogik vositalarni integratsiya qilish orqali ta'lim sifatini oshirishga qaratilgan tavsiyalarni
taqdim etadi.
Kalit so‘z va tushunchalar:
Texnologiya o‘qituvchining, kompetentligi, raqamli
kompetentlik, innovatsion vositalar, pedagogik innovatsiyalar, 3D modellashtirish, simulyatsiya,
interaktiv platformalar, o‘qitish jarayoni, raqqamli texnologiyalar, raqamli ta'lim resurslari.
Kirish
Hozirgi zamonda raqamli texnologiyalar jahon ta'lim tizimining rivojlanishida muhim rol
o‘ynaydi. Ayniqsa, texnologiya fani o‘qituvchilari uchun zamonaviy raqamli vositalar nafaqat
o‘quvchilarga yangi bilimlarni o‘rgatishda, balki o‘qituvchilarning o‘z raqamli kompetentliklarini
rivojlantirishda ham samarali yordam beradi. Texnologiya fani o‘qituvchilari ta'limda innovatsion
vositalardan foydalanishni o‘z faoliyatining asosiy qismiga aylantirishi kerak. Ushbu maqolada
texnologiya fani o‘qituvchilarning raqamli kompetentligini rivojlantirishga qaratilgan innovatsion
vositalar va metodlar haqida so‘z yuritamiz.
Texnologiya fani o‘qituvchilari zamonaviy ta'lim tizimida muhim rol o‘ynaydilar, chunki ular
nafaqat o‘quvchilarga texnologiyalarning asosiy tamoyillarini o‘rgatish, balki o‘zlarining raqamli
kompetentliklarini ham doimiy ravishda rivojlantirishi kerak. O‘qituvchining raqamli
kompetentligi yuqori bo‘lishi, nafaqat ta'lim jarayonining samaradorligini oshiradi, balki
o‘quvchilarga innovatsion va interaktiv usullarni qo‘llash orqali ularning bilim va ko‘nikmalarini
rivojlantirish imkoniyatini yaratadi.
Texnologiya fani o‘qituvchisi uchun raqamli kompetentlikni rivojlantirishning muhim
aspektlari quyidagilarni o‘z ichiga oladi:
1. Texnologik vositalarni samarali qo‘llash
Texnologiya fani o‘qituvchilari uchun birinchi o‘rinda o‘quvchilarga texnologiyalarni
o‘rgatishdan oldin, o‘zlari turli raqamli vositalardan samarali foydalanish ko‘nikmalariga ega
bo‘lishlari zarur. Bu ularning o‘qitish metodlarini yangilash, darslarda interaktiv va kreativ
usullarni qo‘llash, shuningdek, o‘quvchilarga texnologiyalar yordamida ko‘proq amaliyot qilish
imkonini beradi.
21
1.1. Raqamli platformalar va dasturlardan foydalanish
Onlayn ta'lim platformalari:
Zoom, Google Classroom, Microsoft Teams kabi platformalar
yordamida masofaviy ta'limni tashkil qilish. Bu vositalar o‘qituvchilarga o‘quvchilarning
individual va guruh ishlarini kuzatish, testlar va baholashlarni onlayn o‘tkazish imkonini beradi.
Interaktiv vositalar:
Kahoot! Quizizz, Padlet kabi interaktiv dasturlar o‘qituvchilarga
darslarni qiziqarli va samarali tashkil etishga yordam beradi. Bu platformalar yordamida
o‘qituvchilar dars materiallarini o‘quvchilar bilan real vaqtda baham ko‘rishlari, viktorinalar
o‘tkazishlari mumkin.
Kreativ vositalar:
Canva, Tinkercad, Google Slides kabi vositalar orqali o‘quvchilarni dizayn
qilish, 3D modellar yaratish, infografikalar ishlab chiqish kabi kreativ ishlarga jalb qilish mumkin.
1.2. Simulyatsiyalar va 3D modellar
Simulyatsiyalar va 3D modellar haqida qo'shimcha ma'lumot berish uchun quyidagi
mavzularda izoh berishim mumkin:
Simulyatsiya turlari:
Fizikaviy simulyatsiyalar:
Tabiiy hodisalar, mexanik, termodinamik va boshqa fizik
jarayonlarning kompyuter yordamida takrorlanishi.
Matematika va statistik simulyatsiyalar:
Maxsus model va tenglamalarni hisoblash orqali
turli tizimlarning xatti-harakatlarini aniqlash.
Biologik va ekologik simulyatsiyalar:
Tabiatdagi tizimlarning (masalan, ekosistemalar,
populyatsiyalar) modellari va ular orasidagi o'zaro ta'sirlar.
Ijtimoiy simulyatsiyalar:
Ijtimoiy tizimlar (masalan, iqtisodiyot, siyosat, odamlar
o'rtasidagi munosabatlar) bilan bog'liq jarayonlar.
3D modellash:
Geometrik modellar:
3D ob'ektlarning shakllarini yaratish uchun matematik ifodalar.
Animatsiya:
3D modellarga harakat va o'zgarishlar qo'shish, ya'ni virtual dunyoda
ob'ektlarni va xarakterlarni harakatga keltirish.
Fizikaviy modellash:
Materiallar, yorug'lik, suyuqlik va havo kabi omillarni simulyatsiya
qilish.
Rendering:
3D modelni vizual ko'rinishga keltirish. Bu jarayonda yorug'lik va soyalar,
materiallar (masalan, metall, shisha) tasvirlanadi.
Simulyatsiya va 3D modellarni yaratish uchun vositalar:
Blender:
3D modellashtirish, animatsiya va rendering uchun bepul va ochiq kodli dastur.
Autodesk Maya yoki 3ds Max:
Kasbiy darajadagi 3D modellashtirish va animatsiya
vositalari.
Unreal Engine va Unity:
O'yinlar yaratish va interaktiv 3D tajribalarni yaratishda
ishlatiladi, shuningdek, simulyatsiyalar uchun ham samarali.
MATLAB, Simulink:
Engineering va ilmiy sohalarda fizikaviy va matematik simulyatsiyalar
uchun ishlatiladi.
Agar aniq bir sohada (masalan, aerodinamika, o'yin dizayni yoki tibbiyot) simulyatsiyalar
yoki 3D modellar bilan bog'liq ma'lumot kerak bo'lsa, qo'shimcha so'rovlar bilan yordam bera
olishim mumkin.
Xulosa
Raqamli pedagogik kompetensiya –o’qituvchilarning auditoriyadagi ta’limi va o’qitish
jarayonini yaxshilash maqsadida raqamli vositalar va texnologiyalarni samarali ishlatish
22
qobilyatini anglatadi. Kasbiy komunikatsiya o’qituvchiga raqamli huhitda o’zgarib borayotgan
ko’nikma va ish usullariga mos ravishda ta’lim tarbiyasini yaratishga yordam beradi.
Raqamlivositalar ta’limda katta o’zgarishlarga olib kelmoqda, ta’limda raqamli
transformatsiya yangi o’qitish va o’rgatish amaliyotiga integratsiya qilishni, talaba va o’qituvchi
uchun umumiy ta’lim tajribasini yaxshilashga, raqamli vositalar va samarali foydalanish, ta’lim
mazmunini yaratish yetkazish va boshqarish jarayonini yengillashtirishi, osonlashtirishi va
jadallashtirishi uchun xizmat qiladi.
References:
1.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining Farmoni. “Raqamli O‘zbekiston — 2030”
strategiyasini tasdiqlash va uni samarali amalga oshirish chora-tadbirlari to‘g‘risida. Toshkent
sh.,2020-yil 5-oktabr, PF-6079-son
2.
Бороненко Т.А,Кайсина А.В Развитие профессионалыных компетенций учителя в
эпоху цифрофизации оброзовония Перспективы и приоритеты педогогигеского
оброзовония.Казань 2020.
3.
Rodriguez M,Gisbert Cervera M,Volidation of a tool for self-evaluating teacher digital
competence //Educecion XXI.2021 vol.24.№1.P.353.Doi:htt://.
4.
Turdiyev E.J Texnologiya fanini o’qitishda innovatsion ta’lim vositalari. Monografiya. Qarshi
Intellikt 2023.
