Zira (bunium persicum) oʻsimligining apical meristema toʻqimasidan dnk ajratib olish texnologiyasi

CC BY f
247-249
42
15
Поделиться
Авалбоев, К., & Маматкулова, И. (2022). Zira (bunium persicum) oʻsimligining apical meristema toʻqimasidan dnk ajratib olish texnologiyasi. Современные инновационные исследования актуальные проблемы и развитие тенденции: решения и перспективы, 1(1), 247–249. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/zitdmrt/article/view/5245
Кувондик Авалбоев, O‘zbekiston Milliy universiteti “Biotexnologiya” Jizzax filiali

talabasi

Ирода Маматкулова, O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali Biotexnologiya kafedrasi

katta о ‘qituvchisi

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Hozirgi kunda o'simlik to qimalaridan nuklein kislotalarni ajratib olish dolzarb hisoblanadi. Shu bilan birga Zira turlarida ham, genetik tahlil qilishdan oldin xavfsiz bo lgan usul yordamida nuklein kislotalarni ajratib olish zarur. Undan keyin genetik tahlil qilinadi va zira o'sitnligi uchun genetik nom “Fructi buni” beriladi. Zira turlarining xushbo'ylik darajasi tarkibidagi antioksidantlar va boshqa ko'rsatgichlarining qaysi gen uchastkasida sodir bo lishi tadqiqotchi uchun o'ta qimmatli ma’lumot hisoblanadi.


background image

247

Xorazm tuproq iqlim sharoitida qadimiy bug‘doy nav namunalaridan

Qora - qiltiq navi

yetishtirilib, donining nonboplik xossalarini tadqiq qilish asosida olinadigan unning va nonning
sifat ko‘rsatkichlari aniqlanlab o‘rganildi.

Bug‘doy unining nonboplik xususiyatlari deganda, unning texnologik jarayonni to‘g‘ri

olib borganda yaxshi sifatli non hosil qilishi tushuniladi.[3]

Yaxshi pishgan bug‘doy noni, kerakli hajm, to‘g‘ri shaklga, yoriqlar va yirtilishlar

bo‘lmagan bir hilda bo‘yalgan qobiqqa, bir hilda tarqalgan, mayin g‘ovaklikdagi elastik
mag‘izga ega bo‘lishi kerak.

Non xushbo‘y va xushta‘m bo‘lishi kerak. Ma‘lum turdagi bug‘doy nonining mag‘izi

qanchalik ochiq rangda bo‘lsa, u shunchalik iste‘molchilar tomonidan qadirlanadi.

Bug‘doy unining u yoki bu sifatli non berish xususiyatiga unning nonboplik xossasi

deyiladi. Bug‘doy noni uchun unning sifati, hajmi, qobiqning rangi, mag‘izning xossalari -
elastikligi, g‘ovakligi, rangi, ta‘mi va hidi kabi ko‘rsatkichlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Bug‘doy uning nonboplik xossasi asosan uning gaz hosil qilish qobiliyati, ma‘lum bir strukturali-
mexanik xossali xamir hosil qilish qobiliyati - ―unning kuchi‖, rangi va xamirni tayyorlash
jarayonida qorayish xususiyatlari, zarrachalarning o‘lchamlari bilan baholanadi.

Tajribaviy non pishirish yo‘li bilan bug‘doy unining nonboplik xossasi aniqlanadi. Qora -

qiltiq bug‘doy navidan tortilgan unning nonboplik xossalarini taqqoslash uchun laboratoriya
sharoitida 1-navli bug‘doy unidan tortilgan undan ham non pishirildi.[2]

Birinchi variantga ko‘ra, tadqiq qilinayotgan bug‘doy unidan 500 g un, 2,5 g quruq achitqi,

7,5 g tuz qo‘shib xamir tayyorlanadi, ikkinchi variantda esa 1-navli undan (500 g) foydalanildi.
Xamir oparasiz usulda tayyorlanib, 170-180 minut davomida havoning 80-85% nisbiy namligida
va 32

S da termostatda bijg‘idi. Bijg‘ishning har bir soatida xamir mushtlandi. Yetilgan

xamirning og‘irligi o‘lchanib, 400 g xamir qolipga, 200 g xamir tagdonga qo‘yiladi. Bu xamir
bo‘laklari 50-60 minut davomida tindiriladi. Tayyor xamirlar 225

S haroratda pishirib olindi.

Tagdonli non 20-25 minut, qolipli non esa - 40-45 minut davomida pishdi. 1 sutka davomida
issiq nonlarning vazni o‘lchab olinib sovutildi.[4]

Olingan tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatadiki, mahalliy bug‘doy nav namunalaridan Qora -

qiltiq bug‘doy navining donidan tortilgan undan pishirilgan nonning sifat ko‘rsatkichlari 1-navli
bug‘doy unidan pishirilgan nonning sifatidan deyarli farq qilmaydi.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.

Atabaeva X.N., Xudayqulov J.B. ―O‘simlikshunoslik‖. ―Fan va texnologiyalar‖

nashriyoti, Toshkent: 2018.

2.

Василенко И. И., Комаров В. И.. Оценка качества зерна: Справочник/ Сост.: Ў-93.

М.: Агропромиздат, 1987. С -08.

3.

Лавронов Г.А. Пшеница в Узбекистане. Ташкент. 1969 г. 34 С.

4.

Normaxmatov R. Oziq-ovqat mahsulotlari ekspertizasi asoslari.Toshkent,

―Tafakkur‖, 2009.

5.

Qurbonniyozov R. Xorazm geografiyasi. Urganch ―Xorazm‖.1997, -115b.

ZIRA (BUNIUM PERSICUM) O

ʻ

SIMLIGINING APICAL MERISTEMA

TO

ʻ

QIMASIDAN DNK AJRATIB OLISH TEXNOLOGIYASI

Avalboyev Quvondiq Xudoyqul oʻgʻli

O‗zMU Jizzax filiali ―Biotexnologiya‖ yo‗nalishi talabasi

Mamatkulova Iroda Ergashevna

O‗zMU Jizzax filiali ―Biotexnologiya‖ kafedrasi katta o‗qituvchisi


background image

248

Annotatsiya: Hozirgi kunda o

simlik to

qimalaridan nuklein kislotalarni ajratib olish

dolzarb hisoblanadi. Shu bilan birga Zira turlarida ham, genetik tahlil qilishdan oldin xavfsiz
bo

ʻ

lgan usul yordamida nuklein kislotalarni ajratib olish zarur. Undan keyin genetik tahlil

qilinadi va zira o

simligi uchun genetik nom ―Fructi buni‖ beriladi. Zira turlarining

xushbo

ylik darajasi tarkibidagi antioksidantlar va boshqa ko

rsatgichlarining qaysi gen

uchastkasida sodir bo

ʻ

lishi tadqiqotchi uchun o

ta qimmatli ma‘lumot hisoblanadi.

Kalit soʻzlar: DNK, Fenol, sentrifugalash, meristema to

qimasi, Cho

kma, DNK li suvli

qavat.

ZIRA (Bunium persicum) — ziradoshlar oilasiga mansub koʻp yillik xushboʻy ziravor

oʻsimlik. Boʻyi 40—60 sm. Poyasining yarmidan yuqorisi shoxlangan. Ildizi tugunakli.[3-4]
Toʻpbarglari uzun bandli, poyadagilari bandsiz. Bargi ipsimon boʻlaklarga boʻlingan. Gullari oq,
mayda, har bir soyabonchada 20—30 tadan. Iyunda gullaydi, urugʻi iyulda pishadi.[1]
Samarqand, Qashqadaryo va Surxondaryo adirlarida, togʻ yon bagʻirlarida koʻp oʻsadi. Urugʻi
mayda, choʻziq, qoramtir-jigarrang, sirti taram-taram, juda xushboʻy. Tarkibida 2,75-3,0% efir
moyi bor. Oʻrta Osiyo xalqlari goʻsht tuzlashda, qazi va boshqa ovqatlar tayyorlashda qadimdan
keng foydalanib keladi[2]. Xalq tabobatida meʼda kasalliklarini davolashda va siydik haydovchi
dori sifatida ishlatiladi.

Hozirgi kunda o

simlik to

qimalaridan nuklein kislotalarni ajratib olish dolzarb

hisoblanadi. Shu bilan birga Zira turlarida ham, genetik tahlil qilishdan oldin xavfsiz bo

ʻ

lgan

usul yordamida nuklein kislotalarni ajratib olish zarur.

Suyuq azotda fiksatsiya qilingan 100g ziraning meristema to

qimasini hovonchaga bir

xilda mayin kukun bo

lguncha maydalab, uning ustiga tarkibida 1ml fenol bo‗lgan 100 ml

eritma qo

shiladi va yana bil xil massa hosil bo‗lguncha 100ml fenol bilan chayqatiladi.

Tayyor bo

ʻ

lgan aralashma 0 gradus da 20 min 6000ayl/min (10000) tezlikda sentrifugalanadi.

Bu vaqt davomida sentrifuga probirkasida 3 ta qatlam hosil bo

ladi, probirka tubida fenol

,uning o

rtasida oqsil va maydalangan o

simlik to

qimalari ,yuqori qismi esa DNK bor suvli

qavat hosil bo

ladi.O

rta qavat eritmalar yordamida ekstraksiya qilinadi. Eritmadagi DNK

ma‘lum miqdordagi ekstraktga 96 % li spirt quyilganda cho

kma hosil bo

ʻ

lishiga qarab

aniqlanadi.Bu operatsiya suv qavatida DNK qolmaguncha davom ettiriladi[3].

Oqsilsizlantirish uchun esa.Ekstraktga teng miqdorda xloroform-fenol (1:1) aralashma

quyib 20 min chayqatiladi, so

ngra yuqoridagi sharoitda sentrifugalanadi. Sentrifugatning

suvli qavatini ajratib olib, unga ikki hajm 96% li etanol q o

shib DNK cho

ktiriladi.

Cho

kmada fenolni yo

qotish uchun 5-7 marta 70% li etanol bilan yuviladi. Cho

kma 0,15 ml

NaCl da eritilgach, quyidagi usullar ning birida oqsilsizlantiriladi:

1.Papain (800mkg/ml)+), 005 EDTA (pH=6,5) bilan 37 gradusda 2 soat davomida

inkubatsiya qilinadi;

2. Tribsin ( 1mkg/mol) bilan (ph =7,2) 37 gradusda 1 soat davomida inkubatsiya

qilinadi.

Nuklein kislotani ajratib olish uchun sentrifugalash va inkubatsiya qilish

metodlaridan foydalaniladi.

Zira turlarida ham, genetik tahlil qilishdan oldin xavfsiz bo

ʻ

lgan usul yordamida

nuklein kislotalarni ajratib olish zarur. Undan keyin genetik tahlil qilinadi va zira o

simligi

uchun genetik nom ―Fructi buni‖ beriladi. Zira turlarining xushbo

ylik darajasi tarkibidagi

antioksidantlar va boshqa ko

rsatgichlarining qaysi gen uchastkasida sodir bo

ʻ

lishi

tadqiqotchi uchun o

ta qimmatli ma‘lumot hisoblanadi.

Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:

1.

Abduraimov O.C., Maxmudov A.B., Mamatqulova I.E., Erdonov Sh.―Turkiston tog

tizmasida tarqalgan Elwendia Boiss (Apiaceae) turkumi turlari‖.

http://mamaun.uz/uz/page/56;

2.

Abduraimov O.C., Narxadjayeva A., Maxmudov A.B., Mamatqulova I.E ―O

zbekiston

florasidagi madaniy o

simliklar yovvoyi ajdodlarining ozuqabob turlari‖;


background image

249

3.

Уралов А.И., Печеницын В.П.

Зависимость семенной продуктивности

луковичных видов Allium L. от количества листьев на генеративном побеге

. Доклады

АН РУз. 2015. 74-77 с.

4.

https://fayllar.org/osimlik-toqimalaridan-dnk-ni-ajratib-olish.html;

5.

https://xalq-tabobati.uz/uy/2362/tabobat-dorixonasi/zira-ha%D2%9Bi.

ПРОПАННИ КАТАЛИТИК АРОМАТЛАШДА Zn-Zr / ЮКЦ

ТАРКИБЛИ

КАТАЛИЗАТОРНИНГ ҚЎЛЛАНИЛИШИ

Бобомуратова Санобар Юнусовна

Жиззах политехника институти ―Кимѐ‖кафедраси в.б. доценти, PhD,

Матчанова Мухаббат Ботировна

Жиззах политехника институти ―Кимѐ‖кафедраси в.б.доценти,

Холмўминова Дилором Анваровна

Жиззах политехника институти ―Кимѐ‖кафедраси катта ўқитувчиси

Аннотация:

Ушбу ишда рух ва цирконийли цеолитларни, унинг кислотали ва

каталитик хоссалари пропанни ароматик углеводородга айлантиришдаги дастлабки
юқори ҳароратли қайта ишлаш тадқиқотларининг натижалари келтирилган.

Тажрибалар натижасида юқори ҳароратда ишлов берилган Zn-Zr / ЮКЦ

катализаторида 650 °C да пропаннинг конверсияланиш даражаси 97 % бўлганда,
ароматик углеводородлар миқдори максимал қийматга (54,2 %) етиши аниқланган.

Калит сўзлар:

Ароматик углеводородлар,

катлитик ароматлаш, реакция

маҳсулотлари, ҳажмий тезлик, пропан.

Табиий ва нефть йўлдош газларини каталитик ва кислотали хоссаларга эга бўлган

цеолитлардан фойдаланиб суюқ маҳсулотларига айланиши мумкин.

Цеолитни кимѐвий ва

термик модификациялаш йўли билан ароматик углеводород ҳосил бўлиш селективлигини
ошириш мумкин. Кимѐвий модификациялашда цеолитга металл ионлари киритилади,
термик модификациялашда эса, декатионланган ва металл сақловчи юқори кремнийли
цеолитларни ҳаво, водород ѐки сув буғлари билан юқори ҳароратда қайта ишлов
берилади.

Пропаннинг каталитик ароматланиш жараѐнида катализаторга ишлов бериш

ҳароратнинг Zn-Zr/ЮКЦ таркибли катализаторнинг фаоллиги ва селективлигига
таьсирини ўрганиш натижасида олинган натижалар 1-жадвалда келтирилган.

1-жадвал

Юқори ҳароратли шароитда ишлов берилган Zn-Zr / ЮКЦ даги жараѐнларнинг

кўрсаткичлари,

0

C

Т,

0

C

Х, %

А, %

Маҳсулот бўйича селективлик, % масс
Н

2

СН

4

Ал

ка

нл

ар

C

2

-

C

5

Ал

ке

нл

ар

C

2

-

C

4

Аренлар

450

27

4,5

8,1

32,3

36,8

7,7

16,8

500

67

33,7

5,6

26,9

12,9

3,6

53,0

550

88

47,6

4,4

24,9

12,9

4,2

54,8

650

94

50,2

4,6

25,6

13,8

5,8

52.4

450

34

5,4

6,8

37,8

34,8

5,9

16,3

500

76

40,9

4,1

25,9

13,8

3,8

53,9

Библиографические ссылки

Abduraimov О.C., Maxmudov А.В., Mamatqulova I.E., Erdonov Sh.“Turkiston tog" tizmasida tarqalgau Elwendia Boiss (Apiaceae) turkumi turlari”. http://mamaun.uz/uz/page/56;

Abduraimov O.C., Narxadjayeva A., Maxmudov A.B., Mamatqulova I.E “O zbekiston florasidagi madaniy o'simliklar yovvoyi ajdodlariuing ozuqabob turlari”;

Уралов А.И., Печеницын В.П. Зависимость семенной продуктивности луковичных видов Allium L. от количества листьев на генеративном побеге. Доклады АНРУз. 2015.74-77 с.

https://fayllar.org/osimlik-toqimalaridan-dnk-ni-ajratib-olish.html;

https://xalq-tabobati.uz/uy/2362/tabobat-dorixonasi/zira-ha%D2%9Bi.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов