Acumen:
International Journal of
Multidisciplinary Research
ISSN: 3060-4745
IF(Impact Factor)10.41 / 2024
Volume 2, Issue 1
182
Acumen: International Journal of Multidisciplinary Research
TA'LIM KLASTERI — TA'LIM JARAYONINI
RIVOJLANTIRISHNING NAZARIY-KONSEPTUAL ASOSI
Umarov Aziz Avazovich
Termiz davlat pedagogika instituti
p.f.f.d. PhD
Annotatsiya.
Ushbu maqolada falsafa fanining umumiy kelib chiqishi va falsafiy
ta’lim haqida soha olimlarining olib brogan ilmiy tadqiqot natijalaridan kelib chiqgan
holda xulosalar jamlanga. Ta’lim falsafasi tushunchasiga umumiy izoh berilib,
zamonaviy ta’lim jarayonida ushbu fan va sohaning konseptual ahamiyati tadqiqi
etilgan.
Kalit so’zlar:
ta’lim-tarbiya, yangi O’zbekiston, uchinchi rennesans falsafa
ta’limi, ta’lim falsafasi, borliq, innovatsiyalar, ijtimoiy hayot
KIRISH
Bugungi kunda ta'lim tizimining samaradorligini oshirish, mehnat bozori
ehtiyojlariga javob beruvchi kadrlar tayyorlash va innovatsion texnologiyalarni
o‘zlashtirish masalalari muhim ahamiyat kasb etmoqda. Bu maqsadlarga erishish
uchun ta'lim muassasalari o‘rtasida hamkorlikni kuchaytirish, ishlab chiqarish sektori
bilan integratsiyani ta'minlash zarurati yuzaga kelmoqda. Ta'lim klasteri — ta'lim, ilm-
fan va ishlab chiqarish o‘rtasidagi o‘zaro aloqalarni mustahkamlash va ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlanishning yangi strategiyasini yaratishga yordam beruvchi tizimdir.
Ta'lim klasteri, o‘zining innovatsion yondashuvlari orqali, ta'lim jarayonini yangi
bosqichga olib chiqishda muhim rol o‘ynaydi. Bu tizimda ta'lim muassasalari, ilmiy
markazlar, ishlab chiqarish korxonalari va mahalliy hokimiyatlar o‘zaro integratsiya
qilgan holda, kadrlar tayyorlashni va hududiy rivojlanishni qo‘llab-quvvatlaydi. Ta'lim
klasterining maqsadi — o‘quvchilarni zamonaviy bilimlar va amaliy ko‘nikmalar bilan
ta'minlash, shu orqali iqtisodiy va ijtimoiy sohalarda ilg‘or natijalarga erishishdir.
Ushbu maqolada ta'lim klasterining nazariy-konseptual asoslari, uning ta'lim
jarayonini rivojlantirishdagi o‘rni, shuningdek, klaster tizimining samarali ishlashi
uchun zarur bo‘lgan tarkibiy qismlar va asosiy vazifalar tahlil qilinadi. Shuningdek,
ta'lim klasterining ta'lim va iqtisodiyot integratsiyasidagi ahamiyati, innovatsion
texnologiyalarning qo‘llanilishi va hududiy rivojlanishga qo‘shgan hissasi ko‘rib
chiqiladi.
ADABIYOTLAR SHARHI VA METODOLOGIYA
Acumen:
International Journal of
Multidisciplinary Research
ISSN: 3060-4745
IF(Impact Factor)10.41 / 2024
Volume 2, Issue 1
183
Acumen: International Journal of Multidisciplinary Research
Hozirgi davr sivilizatsiyasi insoniyat tarixiy taraqqiyoti darajasini va ta’limiy
falsafa va klisterining kategoriyalarining ilmiy bilimlar rivojini aniqlash mezonlarini
qayta baholashni taqozo qilmoqda. Shu talabga asosan, Tomas P.Flint, Maykl K.Rey,
Ali Akbar Vilayati, Ardakani Rizo Dovari, Berns, Birindjkar Rida, Vundt V.,
Oldenberg G., Gold, Limen Oliver, A.Korben, Seyyid Xuseyn Nasr, M.Mutaxxari,
A.R.Ubudiyyat, Chittik Uilyam va boshqa shu kabi olimlarning asarlarida bu masalaga
alohida e’tibor qaratilgan
1
. Shuningdek, juda ko‘plab mintaqalarda ayni shu
yo‘nalishda ilmiy faoliyat olib boruvchi markazlar ham keng yo‘lga qo‘yilgan.
Jumladan, Angliyaning Birmingem shahrida Islom va O‘rta Sharq tadqiqotlari markazi
tashkil etilgan bo‘lib, ushbu markaz Islom dini falsafiy asoslarini o‘rganishga
ixtisoslashgan.
O‘zbekistonlik olimlarning tadqiqot ishlarida asl manbalar asosida Forobiy, Ibn
Rushd, Ibn Sino, Abu Homid G‘azzoliy singari sharq mutaffakkirlarining falsafiy
qarashlari ancha batafsil o‘rganilgan. O‘zbek faylasuflari va boshqa bir qator
tadqiqotchilar buyuk allomalarning falsafiy bilimlar taraqqiyoti tarixiga munosib hissa
qo‘shganliklarini asosli yoritib berganlar
2
. Bizning nazarimizda o‘tmish ajdodlar
qarashlarini shunchaki takrorlash bilan jamiyat hayotida, kishilar ongida sodir
bo‘layotgan evrilishlarga muvofiq keluvchi falsafiy ta’limni rivojlantirib bo‘lmaydi.
Buning uchun jahon fasafasidagi yangilanishlardan xabardor bo‘lish va mustaqil
fikrlash hamda ma’lum bir yondashuvga alohida e’tibor berish talab etiladi.
A. L. Kaziberdiev, S, Serebryakov, Azkul Karim, Alber Nasriy kabi
sharqshunoslar ushbu faylasuflarning risolalarini tarjima etish, har bir tushunchaga
alohida sharh berish ustida jiddiy ilmiy ishlar olib borib, ular asarlarining tarjima
lug‘atini ham tuzganlar. Ayni paytda, Sharq renessansi davri allomalarining ilmiy-
falsafiy merosini o‘rganish bag‘rikenglik g‘oяlari nuqtai-nazaridan яngi ilmiy dalillar
orqali
aniqlash
hamda
ko‘rsatib berishda, Z.Munavvarov, A.Hasanov,
M.Imomnazarov, Z.M.Husnidinov, R.M.Bahodirovlarning ilmiy tadqiqotlarini
ko‘rsatib o‘tish ham maqsadga muvofiqdir
3
. Lekin, hozirgacha O‘zbekiston, Rossiя,
G‘arb olimlari, faylasuflarining Sharq renessansi davri allomalarining ilmiyfalsafiy
1
Читтик
Уильям.(1995). В поисках скрытого смысла. Суфийский путь любви. Духовное учение Руми. Серия: Ex oriente
lux. Перевод с английского и арабского, составление и предисловие М.Т.Степанянц. Москва, НИЦ “Ладомир”,
544 с. (Chittik Wilhelm, K. (1995).
In search of hidden meaning. Sufi way of love. The spiritual teachings of Rumi.
Seriya: Ex oriente lux. Translation from English and Arabic, compilation and preface by M.T. Stepanyants. Moscow,
“Ladomir”, p.544.)
2
Болтаев, М.Н.(2002). Абу Али ибн Сина —
великий мыслитель, ученый энциклопедист средневекового Востока.
Москва
"
Сампо
", 400
с
. (Boltaev, M.N. (2002) Abu Ali ibn Sina - great thinker, an encyclopedist of the
srednevekovogo Vostoka. Moscow, Sampo, p.400)
3
Hasanov, A.(2001). Qadimgi Arabiston va ilk
islom. Johiliya asri // Tahrir hay’ati: H. Karomatov, N. Ibrohimov, Z. Husnidinov
va boshq./ Toshkent, Toshkent islom universiteti, 256 b.
Acumen:
International Journal of
Multidisciplinary Research
ISSN: 3060-4745
IF(Impact Factor)10.41 / 2024
Volume 2, Issue 1
184
Acumen: International Journal of Multidisciplinary Research
merosini o‘rganish bo‘yicha amalga oshirgan ishlarini яxlit bir holda maxsus tahlil
etmaganlar.
NATIJALAR
Ta'lim klasteri — o‘zaro bog‘liq ta’lim muassasalari, ishlab chiqarish korxonalari
va ilmiy markazlarning birlashuvi bo‘lib, yagona maqsadga erishish uchun xizmat
qiladi. Ushbu tizimning asosiy maqsadi — o‘quv jarayonini ishlab chiqarish talablariga
moslashtirish va innovatsion yechimlar yaratishdir.
Ta'lim klasterining asosiy vazifalari:
•
Ta'lim jarayonini mehnat bozori ehtiyojlariga moslashtirish;
•
Innovatsion texnologiyalarni joriy etish;
•
Talabalarning nazariy bilimlarini amaliy ko‘nikmalar bilan boyitish;
•
Hududiy iqtisodiy rivojlanishga hissa qo‘shish.
Ta'lim klasterining muvaffaqiyatli ishlashi uchun quyidagi tarkibiy qismlar
muhimdir:
•
Ta'lim muassasalari: Maktablar, kollejlar, universitetlar va malaka oshirish
markazlari.
•
Ishlab chiqarish korxonalari: Talabalarni amaliyot bilan ta'minlovchi hamkor
tashkilotlar.
•
Ilmiy markazlar: Tadqiqot ishlari va innovatsion g‘oyalarni amalga oshirish
bo‘yicha faoliyat yuritadi..
4
Olib borilgan tadqiqotlar va izlanishlar natijasi shuni ko’rsatdiki, moslashuvchan
va sifatli siyosatni qurishda jamiyat madaniyati nazariyasi bilan bog'liq bo'lgan ta’lim
falsafasi zarur. Ta'limni boshqarishning bunday falsafasining asosiy pozitsiyalaridan
biri pedagogik tayyorgarlikdagi madaniy muvofiqlik tamoyilidir. Ushbu an'ananing
kelib chiqishini rus tafakkuri tarixida kuzatish mumkin va kerak, bu erda K.D.
Ushinskiy,
N.F.Bunakov,
A.N.Korf.
Olim-pedagoglar
tashkiliy-pedagogik
sharoitlarda insonparvarlik komponentiga katta e’tibor berib, o`qituvchiga ta’lim
jarayonining markaziy shaxsi sifatida ahamiyat berganlar. Ular birinchi bo'lib ta'limni
bir xil boshqaruvga muhtoj bo'lgan yaxlit tizim sifatida qabul qilishgan. S.I. Gessen
ta'lim maqsadlarini jamiyat tuzilishi bilan bog'laydi.
5
XULOSA VA MUHOKAMALAR
Ta'lim klasterining nazariy asoslari quyidagi konsepsiyalarga tayanadi:
4
Ganiyeva, Muborak YANGI O‘ZBEKISTON TARAQQIYOTIDA TA’LIM FALSAFASI // ORIENSS. 2022. №Special Issue 23. URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/yangi-o-zbekiston-taraqqiyotida-ta-lim-
falsafasi (дата обращения: 16.03.2023).
5
Лелеко
В
.
В
.
Пространство
повседневности
как
предмет
кул
'
турологического
анализа
:
автореф
.
дис
.
д
-
ра
кул
'
турологии
.
СПб
., 2002. 35
с
.
Acumen:
International Journal of
Multidisciplinary Research
ISSN: 3060-4745
IF(Impact Factor)10.41 / 2024
Volume 2, Issue 1
185
Acumen: International Journal of Multidisciplinary Research
•
Kooperatsiya nazariyasi
: Ta'lim muassasalari va ishlab chiqarish korxonalari
o‘rtasidagi hamkorlikning optimal mexanizmini yaratish.
•
Innovatsion rivojlanish modeli
: Yangi texnologiyalarni joriy etish orqali ta'lim
sifatini oshirish.
•
Hududiy klasterlash modeli
: Iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan bir-biriga bog‘liq
hududlarda klaster tizimini shakllantirish.
Ta'lim klasteri zamonaviy ta'lim jarayonining muhim qismidir. U mehnat bozori
talablariga javob beruvchi kadrlar tayyorlashni ta'minlash, ta'lim tizimini innovatsion
texnologiyalar bilan boyitish va hududiy iqtisodiyotni rivojlantirishga xizmat qiladi.
Kelajakda ta'lim klasterlarini kengaytirish uchun:
1.
Ta'lim va ishlab chiqarish o‘rtasida mustahkam aloqalar yaratish;
2.
Klasterlar faoliyatini moliyaviy qo‘llab-quvvatlash mexanizmlarini ishlab
chiqish;
3.
Klaster modeliga asoslangan ta'lim dasturlarini keng joriy etish zarur.
ADABIYOTLAR RO’YXATI
1.
Sh.M Mirziyoev, “Milliy taraqqiyot yo‘limizni qatiyat bilan davom ettirib
yangi bosqichga ko‘taramiz”. 1-jild. Toshkent, O‘zbekiston 2017, 592 b.
2.
“Yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishga oid qo`shimcha
choratadbirlar to`g`risida”gi davlat dasturi. 2014
3.
Мухтаров,
Уткиржон
Муталибжанович
ЯНГИ
ЎЗБЕКИСТОН
ТАРАҚҚИЁТИДА ШАРҚ РЕНЕССАНСИ ДАВРИ АЛЛОМАЛАРИНИНГ
ИЛМИЙ-ФАЛСАФИЙ МЕРОСИНИНГ ЎРНИ // ORIENSS. 2022. №Special Issue
23.
URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/yangi-zbekiston-tara-iyotida-shar-
renessansi-davri-allomalarining-ilmiy-falsafiy-merosining-rni
(дата
обращения:
16.03.2023).
4.
Abduraximovna, K. G. Z. (2023). FEATURES OF TRANSLATION OF NEW
TERMINOLOGICAL
VOCABULARY.
International
journal
of
scientific
researchers (IJSR) INDEXING
,
3
(2).
5.
Ganiyeva, Muborak YANGI O‘ZBEKISTON TARAQQIYOTIDA TA’LIM
FALSAFASI
//
ORIENSS.
2022.
№Special
Issue
23.
URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/yangi-o-zbekiston-taraqqiyotida-ta-lim-falsafasi
(дата обращения: 16.03.2023).
6.
Abduraximovna, K. G. Z. (2023). FEATURES OF TRANSLATION OF NEW
TERMINOLOGICAL
VOCABULARY.
International
journal
of
scientific
researchers (IJSR) INDEXING
,
3
(2).
