ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
64
MARKETING TADQIQOTLARINI AMALGA OSHIRISHNING
EVOLYUTSIYASI VA ZAMONAVIY TENDENSIYALARI
Bobojonov Hasan Karimovich
Buxoro arxitektura va qurilish texnikumi direktori
https://doi.org/10.5281/zenodo.14649516
Marketing tadqiqotlari biznes muvaffaqiyatining asosiy omillaridan biridir.
Ularning rivojlanishi texnologik taraqqiyot, iste'molchilarning ehtiyojlari
o‘zgarishi va globalizatsiya jarayonlariga bog‘liq bo‘lib, bugungi kunda yangi
tendensiyalar va innovatsion usullarni joriy qilishni talab qilmoqda.
Boshlang‘ich davr
: Marketing tadqiqotlari XX asr boshida shakllanib,
birinchi bosqichda oddiy statistik ma’lumotlarni yig‘ish va tahlil qilishga
asoslangan. Marketing tadqiqotlarining boshlang‘ich davri o‘zining oddiy va ko‘p
jihatdan intuitiv yondashuvlari bilan ajralib turdi. Bu davrda marketing
tadqiqotlari ko‘pincha bozorning umumiy holatini o‘rganishga qaratilgan bo‘lib,
iste'molchilarni tushunish va marketing qarorlarini qabul qilishda asosiy vosita
sifatida ishlatilgan. Bu boshlang‘ich davr marketing tadqiqotlarining keyinchalik
rivojlanishi uchun mustahkam poydevor yaratdi.
Ijtimoiy-psixologik
yondashuv
:
1950-yillarda
iste'molchilar
xatti-
harakatlarini o‘rganish uchun sotsiologiya va psixologiya usullari joriy qilindi.
Ijtimoiy-psixologik yondashuv
— bu insonlarning xatti-harakatlarini,
qarorlarini, fikrlarini va hissiyotlarini ijtimoiy va psixologik omillar orqali
tushunishga yo‘naltirilgan yondashuvdir. U, asosan, ijtimoiy va psixologik
jarayonlarning insonlarning shaxsiy va jamiyatdagi rollari, munosabatlari va
faoliyatlariga qanday ta'sir qilishini o‘rganadi. Ijtimoiy-psixologik yondashuv
ijtimoiy guruhlar, psixologik xususiyatlar, ijtimoiy ta'sir va kommunikatsiyalarni
chuqurroq tahlil qilishga imkon beradi.
Texnologiyalar rivoji:
1980-yillarda kompyuter texnologiyalarining
rivojlanishi marketing tadqiqotlarini ancha tezlashtirdi va avtomatlashtirdi.
Texnologiyalar rivoji insoniyatni yangi bosqichlarga olib bormoqda, ularning
ta'siri nafaqat iqtisodiyotga, balki ijtimoiy hayot, madaniyat, ekologiya va
jamiyatning har bir sohasiga ham keng yoyilmoqda. Yangi texnologiyalar
insoniyatga ko‘plab imkoniyatlar yaratib, hayot sifatini yaxshilashga yordam
beradi, ammo ular bilan bog‘liq xavf-xatarlar va axloqiy masalalar ham mavjud.
Shuning uchun texnologiyalar rivojlanishida nafaqat innovatsiyalar, balki
ularning to‘g‘ri va etik qo‘llanilishini ham ta'minlash zarur.
Raqamli inqilob
: XXI asrda internet va ijtimoiy tarmoqlar orqali real vaqt
rejimida ma'lumot yig‘ish imkoniyatlari paydo bo‘ldi.
Raqamli inqilob
(yoki
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
65
raqamli transformatsiya
) — bu texnologiyaning, ayniqsa, raqamli
texnologiyalar va internetning tezkor rivojlanishi natijasida yuzaga kelgan
ijtimoiy, iqtisodiy va texnologik o‘zgarishlar jarayonidir. Bu inqilob nafaqat
yangi texnologiyalarni yaratishni, balki mavjud biznes jarayonlari, ijtimoiy
tizimlar, ta'lim, sog‘liqni saqlash, kommunikatsiya, ishlab chiqarish va kundalik
hayotning har bir jabhasida kengaytirilgan raqamli vositalarni qo‘llashni ham o‘z
ichiga oladi.
Raqamli inqilob o‘zining tezkor rivojlanishi, yangi imkoniyatlarni yaratishi
va muammolarni hal qilishda innovatsion yondashuvlarni taklif etishi bilan
ajralib turadi. Bunda ma'lumotlar almashishning samaradorligi va tezligi,
avtomatlashtirish, sun'iy intellekt va big data (katta ma'lumotlar) kabi
texnologiyalar muhim o‘rin tutadi.
Big Data (Katta ma'lumotlar):
Katta hajmdagi ma'lumotlarni yig‘ish va tahlil
qilish zamonaviy marketing tadqiqotlarining asosiy yo‘nalishiga aylandi.
Sun’iy intellekt va algoritmlar: Sun’iy intellekt orqali ma’lumotlarni chuqur
tahlil qilish, iste'molchilar xulq-atvorini prognoz qilish va segmentatsiya
samaradorligini oshirish imkonini bermoqda.
Big Data
(Katta ma'lumotlar) —
bu juda katta hajmdagi, turli formatdagi va tezda o‘zgaradigan ma'lumotlar
to‘plamlarini anglatadi. Bu ma'lumotlar o‘zining hajmi, tezligi, xilma-xilligi va
qiymati bilan ajralib turadi. Big Data texnologiyalari, ma'lumotlarni to‘plash,
saqlash, tahlil qilish va ishlashga yordam beradi, bu esa tashkilotlarga yangi
bilimlarni olish, qarorlar qabul qilish va raqobat ustunligini yaratishga imkon
beradi.
Ijtimoiy tarmoqlar monitoringi
: Iste’molchilar fikr-mulohazalari va xatti-
harakatlari ijtimoiy tarmoqlar orqali real vaqt rejimida kuzatilmoqda. Ijtimoiy
tarmoqlar monitoringi, zamonaviy biznes va tashkilotlar uchun zarur bo‘lgan
vosita hisoblanadi. Bu, bir tomondan, mijozlar bilan aloqani yaxshilash va
marketing strategiyalarini takomillashtirishga yordam berar ekan, boshqa
tomondan, brendni boshqarish va xavfsizlikni ta'minlashda ham muhim rol
o‘ynaydi. Monitoring vositalari orqali ijtimoiy tarmoqlarda mavjud bo‘lgan
ma'lumotlardan to‘liq foydalanish, tashkilotlarga samarali qarorlar qabul qilish
imkoniyatini yaratadi.
Mobil marketing
: Mobil ilovalar va qurilmalar orqali marketing
tadqiqotlarini o‘tkazish tez va interaktiv usulga aylandi.
Mobil marketing
— bu
mobil qurilmalar, ya'ni smartfonlar, planshetlar va boshqa mobil platformalar
orqali amalga oshiriladigan marketing faoliyatidir. Mobil marketing,
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
66
foydalanuvchilarga mobil ilovalar, veb-saytlar, SMS xabarlar, mobil reklamalar
va boshqa shakllarda marketing maqsadlarida xizmat ko‘rsatishga qaratilgan.
Mobil marketingning asosiy maqsadi — mobil qurilmalar orqali
foydalanuvchilarga individual, shaxsiylashtirilgan va samarali reklama va
marketing xabarlarini yetkazishdir. Bugungi kunda, mobil qurilmalar
hayotimizning ajralmas qismiga aylanganligi sababli, mobil marketing
kompaniyalar uchun muhim marketing kanali hisoblanadi.
Etika va shaffoflik
: Tadqiqotlarda ma'lumotlarning maxfiyligini ta'minlash
va iste'molchilarning roziligini olish muhim ahamiyat kasb etmoqda.
Etika va
shaffoflik
— bu har qanday biznes yoki tashkilot faoliyatida muhim tamoyillar
bo‘lib, ular jamoatchilik va mijozlar bilan o‘zaro munosabatlarni halol, ishonchli
va adolatli olib borishni ta'minlaydi. Ushbu tamoyillar, ayniqsa, marketing,
biznes yuritish, siyosat va ijtimoiy masalalarda zarur bo‘lib, tashkilotlarning
muvaffaqiyatli va uzoq muddatli faoliyatini ta'minlashda muhim ahamiyatga ega.
Marketing tadqiqotlari dinamik rivojlanayotgan soha bo‘lib, innovatsiyalar
va texnologiyalarga asoslangan holda o‘zgarib bormoqda. Zamonaviy
tendensiyalarni o‘zlashtirish va ulardan samarali foydalanish biznes
muvaffaqiyati uchun zarurdir. Shu bilan birga, shaffoflik va iste'molchi
huquqlarini himoya qilish kelajakda marketing tadqiqotlarining muhim
jihatlaridan biri bo‘lib qoladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Umida M. O ‘zbekistonda oliy ta’lim tizimini rivojlantirishning marketing
strategiyasi va uning amal qilish mexanizmi. – 2023.
2.
Sharifovich B. Z. FOREIGN EXPERIENCE IN THE USE OF MARKETING
COMMUNICATIONS IN BUSINESS ACTIVITIES //IMRAS. – 2024. – Т. 7. – №. 6. –
С. 487-492.
3.
Sharifovich B. Z. CHARACTERISTICS OF ADVANCED TECHNOLOGIES IN
TEACHING MANAGEMENT SCIENCES //IQTISODIYOT VA ZAMONAVIY
TEXNOLOGIYA JURNALI| JOURNAL OF ECONOMY AND MODERN TECHNOLOGY.
– 2023. – Т. 2. – №. 8. – С. 24-31.
4.
Khamidov O. et al. Trajectory of economic development of the Republic of
Uzbekistan in the process of digitization //E3S Web of Conferences. – EDP
Sciences, 2023. – Т. 431. – С. 07049.
5.
Ganiyevna K. N., Sharifovich B. Z. ENGLISH EXPRESSION OF ECONOMIC
CONCEPTS SUCH AS STRATEGY, MISSION, ORGANIZATIONAL POTENTIAL,
SMART //E-Conference Globe. – 2021. – С. 24-27.
6.
Sharifovich B. Z. CHARACTERISTICS OF ADVANCED TECHNOLOGIES IN
TEACHING MANAGEMENT SCIENCES //IQTISODIYOT VA ZAMONAVIY
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
67
TEXNOLOGIYA JURNALI| JOURNAL OF ECONOMY AND MODERN TECHNOLOGY.
– 2023. – Т. 2. – №. 8. – С. 24-31.
