ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
60
TABIIY POLIFENOL SAQLAGAN EKSTRAKT TAHLILI
Muhammadov Shohruh Samandar o’g’li
Ergashov Dilshod Asatulla o’g’li
Ro’ziyev Jamshid Otabekovich
Е-mail: jamikroziyev@mail.ru Тел:99-743-17-27
https://doi.org/10.5281/zenodo.14190146
Kirish.
Bugunki kunda mahalliy o'simlik xomasyosi asosidagi oziq-ovqat
sanoatini rivojlantirish eng dolzarb muammolardan biridir. Bu yurak kasalliklari,
saraton va boshqa shu kabi surunkali kasalliklarning oldini olishda yordam
beradigan ko'plab antioksidant xususiyatlarga ega bioaktiv tabiiy polifenol
birikmalar, resveratrol kabi komponentlarning mavjudligi bilan bog'liq . Tut
mevasi ( Morus alba ) saratonga qarshi, antioksidant va yallig'lanishga qarshi
biologik faollikka ega va uning tanasi va ildizi inson jigarining haddan tashqari
qizib ketishini, astma alomatlarini kamaytirishga va diuretik faollikni oshirishga
yordam beradi. Tut bargi an'anaviy tibbiyotda qandli diabetni davolash,
chanqoqlikni kamaytirish, yo’talga qarshi vosita sifatida qo’llaniladi. Tut barglari
ekstrakti antibakterial va antioksidant xususiyatlarga ega.
Ultratovush ekstraksiyasi usuli (UEU) turli materiallardan resveratrol
polifenol birikmalarni olish uchun keng qo'llaniladigan usullardan biri. Bu usul
qattiq materialning hujayra devorini buzadi, matritsaga kirishni osonlashtiradi,
massa o'tkazuvchanligini oshirib, ekstraktsiya tezligini tezlashtiradi. UEUlar turli
tabiiy matritsalardan muhim birikmalarni olish uchun tobora ommalashib
bormoqda.
UEU o'simlik materialidan bioaktiv birikmalarni ajratish uchun samarali
ekstraksiya usuli bo'lsa-da, lekin harorat, ekstraktsiya vaqti va erituvchi
konsentratsiyasi kabi parametrlarning ayrim komponentlarni ekstraksiyasiga
ta'siri hali aniqlanmagan.
Mikrokapsulyatsiya oziq-ovqat ichimliklardagi bioaktiv komponentlarning
barqarorligini yaxshilashning foydali usuli hisoblanadi. Oziq-ovqat sanoatida
foydalanish uchun bir nechta mikrokapsulyatsiya texnologiyalari ishlab chiqilgan
va funksional oziq-ovqat mahsulotlarini ishlab chiqish olimlar oldidagi dolzarb
muammolardan biri hisoblanadi.
So'nggi o'n yil ichida butun dunyo bo'ylab turli manbalardan bioaktiv
birikmalarni purkash usuli bilan quritish orqali mikrokapsulyatsiya qilish
bo'yicha ko'plab ilmiy ishlar olib borildi.
Tut bargidan namunalar tayyorlash uchun (2 oylik) tut barglari yig'ilib,
yuviladi va quritiladi. Quritilgan tut barglari elakdan o'tkazilib, alyuminiy jilvir
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
61
qog’ozga vakuum qilib o'raladi va UEU tajribalarida foydalanish uchun -20° C
haroratda muzlatgichda saqlanadi.
Eksperiment qism.
Ultratovush ekstraksiya (UEU) usuli bilan ekstrakt olish
uchun tut barglaridan 3 g namuna olib 120 ml erituvchi bilan 250 ml stakanga
aralashtiriladi. Keyin UEU asbobi (UP400S Ultrasonic protsessor, Hielsher,
Germaniya) yordamida amalga oshirildi . Jarayon davomida haroratni nazorat
qilish uchun muzli suv hammomdan foydalanish kerak. Ekstraksiyadan so'ng,
namunalar xona haroratida 15 daqiqa davomida sentrifuga qilinadi va filtr qog'ozi
orqali filtrlanadi, so'ngra vakuum ostida 40 ° C da bug'lantiriladi. Keyin namuna
distillangan suv bilan aralashtirilib, ekstraksiya qilindi va namuna ajratib olindi.
Antioksidant xususiyatlarini aniqlash uchun tut barglari ekstraktini
tayyorlash. 1 g quritilgan tut bargi 10 ml distillangan suvda eritildi, 3 daqiqa
davomida chayqatilib, aralashtirildi va suv hammomiga (30 ° C, 30 min)
joylashtirildi, so’ngra 20 daqiqa davomida sentrifuga qilindi. Keyin aniqlash
uchun olib qo’yildi.
Fenol birikmalarning umumiy miqdorini aniqlash uchun 10 ml hajmli
o'lchov kolbasiga 7 ml distillangan suv va 500 mkl olib qo’yilgan reaktivdan
qo'shildi va xona haroratida 5 daqiqaga qoldiriladi. Shundan so'ng, to'yingan
natriy karbonat eritmasi (1,5 ml) qo'shiladi va hajmi 10 mlgacha distillangan suv
bilan suyultiriladi va xona haroratida qorong'i joyda 2 soat davomida saqlanadi.
Gall kislota standarti (0-0,5 mg / ml) odatdagidek tayyorlanadi. Keyin tut barglari
ekstrakti va gall kislotasining yutilishi spektrofotometr (GENE-SYSTM 20 Visible,
Thermo Fisher Scientific, AQSh) yordamida 765 nm da o'lchanadi. Jami polifenol
birikmalar gallik kislota standart egri tenglamasi (y = 0,0012x + 0,0054, R 2 = 0,99
) yordamida mg gallik kislota ekvivalenti/100 g DM (mg GAE/100 g DM) sifatida
ifodalanadi.
Xulosa
qilib aytadigan bo’lsak ultratovush ekstraksiya (UEU) usuli bilan
ekstrakt olish samarali va zararsiz usullardan biri deb baholasak bo’ladi.
Фойдаланилган адабиётлар рўйхати:
1.
Muhiddinovna B. Z. Functions and forms of chemical experiment
//European science review. – 2020. – №. 1-2. – С. 48-50.
2.
Бердиева З. М. ЮҚОРИ ТАРКИБЛИ ТРАНС-РЕСВЕРАТРОЛ САҚЛАГАН
ҚОРА ТУТ ТАБИИЙ ХОМАШЁ СИФАТИДА //PEDAGOGS jurnali. – 2022. – Т. 22.
– №. 2. – С. 8-12.
3.
Бердиева З. М., Мирзаева Ш. У. Экстракция масла цветков джиды
сверхкритической углекислотой //Интеграция современных научных
исследований в развитие общества. – 2016. – С. 181-183.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
62
4.
Мухаммадиева З. Б., Бердиева З. М. Пищевая безопасность СО2-
экстрактов из растительного сырья //Universum: химия и биология. – 2020.
– №. 4 (70). – С. 8-12.
5.
Мухамадиев Б. Т., Садикова М. И. Применение электромагнитного
поля низкой частоты (эмп нч) в производстве растительных ингредиентов
//Universum: химия и биология. – 2020. – №. 11-2 (77). – С. 34-36.
6.
Бердиева З. М., Ниязов Л. Н. Use of information and communication
technologies in teaching the subject of chemistry in higher education institutions
//Ученый XXI века. – 2016. – №. 5-2 (18). – С. 26-29.
7.
Бердиева З. М. Способы обучения учащихся решению химических
задач //Достижения науки и образования. – 2020. – №. 6 (60). – С. 4-8.
