ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
111
AQSH TA'LIM TIZIMINING PEDAGOGIKA FANI RIVOJIGA
AHAMIYATI
Axmedova Mushtariybonu Mahmudjonovna
Boshlang‘ich ta’lim yo‘nalishi 2-kurs talabasi,
Pedagogika fakulteti
Toshkent amaliy fanlar universiteti
https://doi.org/10.5281/zenodo.15552105
Annotatsiya
: Mazkur maqolada Amerika Qo‘shma Shtatlari ta’lim
tizimining pedagogika fani rivojiga qo‘shgan hissasi tahlil qilinadi. AQSHda olib
borilayotgan innovatsion ta’lim metodlari, shaxsga yo‘naltirilgan yondashuv,
zamonaviy texnologiyalarning ta’limga integratsiyasi va o‘qituvchilarning
professional rivojlanishi orqali pedagogika sohasiga qanday ta’sir
ko‘rsatilayotgani yoritiladi. Muallif AQSH tajribasining O‘zbekiston ta’lim
tizimida qo‘llanish imkoniyatlarini ham ko‘rib chiqadi.
Kalit so‘zlar
: AQSH ta’lim tizimi, pedagogika, ta’lim texnologiyalari, shaxsga
yo‘naltirilgan yondashuv, innovatsiya, inklyuziv ta’lim, o‘qituvchilar malakasini
oshirish.
Аннотация
: В статье анализируется вклад системы образования США
в развитие педагогической науки. Будет освещено, как инновационные
методы обучения, личностно-ориентированный подход, интеграция
современных технологий в образование и профессиональное развитие
учителей в Соединенных Штатах влияют на сферу педагогики. Автор
также рассматривает возможности применения опыта США в системе
образования Узбекистана.
Ключевые
слова
:
система
образования
США,
педагогика,
образовательные технологии, личностно-ориентированный подход,
инновации, инклюзивное образование, профессиональное развитие
учителей.
Abstract
: This article analyzes the contribution of the United States
education system to the development of pedagogical science. It highlights the
impact on the field of pedagogy through innovative teaching methods, a person-
centered approach, the integration of modern technologies into education, and
the professional development of teachers in the United States. The author also
considers the possibilities of applying the US experience in the education system
of Uzbekistan.
Keywords:
US education system, pedagogy, educational technologies, a
person-centered approach, innovation, inclusive education, teacher training.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
112
Bugungi globallashuv davrida ta’lim tizimining taraqqiyoti har bir
mamlakatning ijtimoiy-iqtisodiy yuksalishida muhim o‘rin tutmoqda. Xususan,
Amerika Qo‘shma Shtatlari (AQSH) ta’lim tizimi o‘zining innovatsion
yondashuvlari, ilmiy tadqiqotlarga asoslangan metodikasi va pedagogik tajribasi
bilan jahon miqyosida katta e’tirofga sazovor bo‘lgan. Ushbu maqolada AQSH
ta’lim tizimining pedagogika fani rivojiga qo‘shgan hissasi haqida fikr yuritiladi.
1. Ilmiy tadqiqotlar va amaliyot uyg‘unligi: AQSHda pedagogika fani
mustaqil va chuqur o‘rganiladigan soha sifatida shakllangan bo‘lib, ko‘plab
universitetlarda alohida tadqiqot markazlari mavjud. Masalan, Harvard,
Stanford, MIT, Columbia universitetlarida ta’lim metodologiyasi, o‘qitish
psixologiyasi va didaktika bo‘yicha ilg‘or izlanishlar olib boriladi. Bu
markazlarda olib borilayotgan ilmiy ishlar global pedagogik amaliyotga ta’sir
ko‘rsatadi va yangi pedagogik nazariyalarni yuzaga keltiradi.
2. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim konsepsiyasi: Amerika ta’lim tizimi
o‘quvchining individual qobiliyati, qiziqishi va ehtiyojiga mos holda ta’lim
berishni asosiy maqsad deb biladi. Bu yondashuv pedagogika fanida
konstruktivizm, differensial ta’lim, talaba markazli yondashuv kabi
konsepsiyalarni rivojlantirishga sabab bo‘ldi. Shuningdek, AQSHda maxsus
ehtiyojli bolalar uchun moslashtirilgan ta’lim dasturlarining ishlab chiqilishi
pedagogikada inklyuziv ta’lim tamoyillarining shakllanishiga turtki bo‘ldi.
3. Ta’lim texnologiyalarining pedagogikaga integratsiyasi: AQSH ta’lim
tizimida raqamli texnologiyalar, masofaviy ta’lim, sun’iy intellekt va big data
kabi innovatsiyalar keng qo‘llaniladi. Bu esa o‘qitish metodikasini zamon
talablari asosida yangilashga xizmat qiladi. Masalan, virtual laboratoriyalar,
onlayn platformalar (Coursera, edX) va interaktiv o‘qitish dasturlari pedagogika
fanida yangi tadqiqot yo‘nalishlarini shakllantirdi.
4. Malaka oshirish va professional rivojlanish tizimi: AQSH ta’lim tizimida
o‘qituvchilarning uzluksiz rivojlanishi, malaka oshirish dasturlarining muntazam
o‘tkazilishi pedagogik salohiyatni yuksaltirishga xizmat qiladi. Bu tizim boshqa
mamlakatlar, jumladan O‘zbekiston uchun ham o‘rnak bo‘la oladi.
Quyidagi diagrammada AQSH ta’lim tizimining pedagogika faniga ta’sir
etuvchi asosiy omillar ko‘rsatilgan.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
113
Diagramma AQSH ta’lim tizimining pedagogikaga bo‘lgan ta’sirini uch
asosiy omil – ilmiy tadqiqotlar, innovatsion texnologiyalar va shaxsga
yo‘naltirilgan yondashuv orqali ifodalaydi. Har bir yo‘nalish o‘z navbatida yangi
konsepsiya va metodlarning shakllanishiga olib keladi.
Jadval 1.AQSH va O‘zbekiston ta’lim tizimlarining taqqosiy tahlili
Ko‘rsatkichlar
AQSH
O‘zbekiston
Ta’limga yondashuv
Shaxsga yo‘naltirilgan,
differensial
An’anaviy va tizimli
Pedagogik tadqiqotlar
Mustaqil
markazlar,
grantlar asosida
Asosan
oliygohlar
doirasida
Texnologik ta’minot
Keng va ilg‘or (AI, VR,
onlayn platformalar)
Asta-sekin
rivojlanmoqda
O‘qituvchilar malaka
oshirish tizimi
Doimiy,
sertifikat
asosida
Yillik kurslar orqali
Maxsus
ehtiyojli
o‘quvchilar
bilan
ishlash
Inklyuziv ta’lim keng
rivojlangan
Rivojlanib bormoqda
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
114
Moliyalashtirish
Federal
va
shtat
darajasida
kuchli
qo‘llab-quvvatlanadi
Asosan davlat byudjeti
hisobidan
Yuqoridagi 1 jadval AQSH va O‘zbekiston ta’lim tizimlarining asosiy tarkibiy
qismlarini qiyosiy tahlil qilishga xizmat qiladi. AQSH ta’lim tizimi shaxsga
yo‘naltirilgan
yondashuvi,
mustaqil
pedagogik
tadqiqotlar,
ilg‘or
texnologiyalarni keng joriy etilishi va o‘qituvchilarning uzluksiz malaka oshirish
tizimi bilan ajralib turadi. Bu omillar pedagogika fanining yanada chuqur
rivojlanishiga turtki beradi. Jumladan, AQSHda ta’lim jarayonida interaktiv
platformalar, sun’iy intellekt va virtual reallik texnologiyalari faol qo‘llaniladi. Bu
esa o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshiradi va pedagogik metodlarning
ilmiy asoslanganligini ta’minlaydi.
O‘zbekistonda esa ta’lim tizimi an’anaviy shakllardan asta-sekin zamonaviy
formatga o‘tmoqda. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim tamoyillari, inklyuziv
yondashuv va zamonaviy texnologiyalar joriy qilinmoqda, biroq bu jarayon hali
to‘liq shakllanmagan. Masalan, o‘qituvchilarning malakasini oshirish tizimi hali
ham asosan rejalashtirilgan yillik kurslarga asoslangan bo‘lib, sertifikatlashtirish
va amaliy innovatsiyalarga kamroq urg‘u beriladi.
Shuningdek, AQSHda pedagogik tadqiqotlar grantlar asosida, mustaqil ilmiy
markazlar va universitetlar tomonidan olib boriladi. Bu esa nazariya va amaliyot
o‘rtasidagi uzviylikni ta’minlaydi. O‘zbekistonda esa ilmiy izlanishlar ko‘proq
oliygohlar doirasida olib boriladi, bu esa pedagogik yondashuvlarning
yangilanish darajasini cheklashi mumkin.
Umuman olganda, 1 jadvaldan ko‘rinib turibdiki, AQSH ta’lim tizimi
zamonaviy pedagogika fanining shakllanishi va rivojlanishida kuchli omil bo‘lib
xizmat qiladi. O‘zbekiston uchun bu tajriba juda muhim bo‘lib, uni milliy
kontekstga moslashtirish orqali ta’lim sifatini oshirish va pedagogik fanni
yanada rivojlantirish mumkin.
Xulosa
. AQSH ta’lim tizimi pedagogika fanining rivojlanishida beqiyos o‘rin
tutadi. Uning ilg‘or tajribasi, innovatsion yondashuvlari va ilmiy asoslangan
metodikasi boshqa davlatlar uchun namuna bo‘lib xizmat qilmoqda. Shu bois,
O‘zbekiston ta’lim tizimini takomillashtirishda AQSH tajribasini o‘rganish va
moslashtirish katta samara beradi.
Adabiyotlar ro‘yxati:
1. Darling-Hammond, L. (2006). Powerful Teacher Education: Lessons from
Exemplary Programs. Jossey-Bass.
ACADEMIC RESEARCH IN MODERN SCIENCE
International scientific-online conference
115
2. Dewey, J. (1938). Experience and Education. New York: Macmillan.
3. Slavin, R. E. (2002). Educational Psychology: Theory and Practice. Allyn &
Bacon.
4. U.S. Department of Education. (2020). Education in the United States: A Brief
Overview. www.ed.gov
5. OECD. (2023). Education Policy Outlook: United States. OECD Publishing.
6. Назарова, З. (2020). “Amerika ta’lim tizimining o‘ziga xos jihatlari”.
O‘zbekiston pedagogik jurnali, №4.
7. Тошматова, Д. (2021). “Pedagogik innovatsiyalar va AQSH tajribasi”. Ta’lim
va taraqqiyot, №2.
