JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
111
`
SUG‘ORILADIGAN OCH TUSLI BО‘Z TUPROQLAR SHAROITIDA
О‘G‘ITLARNING KUZGI BUG‘DOY HOSILDORLIGIGA TA’SIRI
Ubaydullayeva Dilfuza Ismoilovna
Toshkent kimyo texnologiya instituti, dotsent
Yokubjonova Xadicha Olimjon qizi
Toshkent kimyo texnologiya instituti, talaba
Ibragimov Xusan Dilmurod
o’g’li
Toshkent kimyo texnologiya instituti, talaba
Abdurasulova Maftuna Abdurashid qizi
Toshkent kimyo texnologiya instituti, talaba
Annotatsiya.
Qadimgi sug'oriladigan och bo'z tuproqlar sharoitida Polovchanka bug'doy navi
uchun organik o'g'it (go'ng) dan foydalanish fonida mineral o'g'itlarning maqbul normasini belgilash va
ularning o'sishi, rivojlanishi, hosildorligi va sifatiga ijobiy ta'sirini asoslash. o'rganilayotgan bug'doy
navining hosilidan.
Kalit sо‘zlar:
bug‘doy, don, sifat, oziqlantirish, Polovchanka navi, och tusli bо‘z tuproq, mineral
о‘g‘itlar, gо‘ng, gumus, harakatchan fosfor, nitratlar, almashinuvchan kaliy, oqsil, kleykovina, bug‘doy,
don, sifat, oziqlantirish, Polovchanka navi, och tusli bо‘z tuproq, mineral о‘g‘itlar, gо‘ng, gumus,
harakatchan fosfor, nitratlar, almashinuvchan kaliy, oqsil, kleykovina.
ВЛИЯНИЕ УДОБРЕНИЙ НА ПРОДУКSИЮ ОЗИМОЙ ПШЕНИSЫ В
РАЗНЫХ ПОЧВЕННЫХ УСЛОВИЯХ
Аннотация:
Установление оптимальной нормы минеральных удобрений на фоне
применения органического удобрения (навоз) для сорта пшеницы Половчанка в условиях
староорошаемых светлых сероземов и обоснование их положительного влияния на рост,
развитие, урожайност и качество урожая изученного сорта пшеницы.
Ключевые слова:
пшеница, зерно, качество, питание, половчанка нави, трехцветная ледяная
почва, минеральные удобрения, гонг, перегной, подвижный фосфор, нитраты, обменный калий,
кислород, клейковина, пшениsа, зерно, качество, питание, половчанка нави, трехцветный
ледяной грунт, минеральные удобрения, гонг, перегной, подвижный фосфор, нитраты,
переменный калий, кислород, клейковина.
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
112
`
THE INFLUENCE OF FERTILIZERS ON AUTUMN WHEAT
PRODUCTION UNDER DIFFERENT SOIL CONDITIONS
Annotation
.
The main aim of the research is to deal with the influence of the nutritions regime to
the technological indexes which show the quality of the grain Polovchanka, the sort of winter wheat, in
conditions of light grey earth soil in Kashkadarya Province.
Key words:
wheat, grain, quality, nutrition, Polovchanka navi, three-colored ice soil, mineral
fertilizers, gong, humus, mobile phosphorus, nitrates, exchangeable potassium, oxygen, gluten, wheat,
grain, quality, nutrition, Polovchanka navi, three colored ice soil, mineral fertilizers, gong, humus,
mobile phosphorus, nitrates, alternating potassium, oxygen, gluten.
KIRISH
О‘simlikshunoslik mahsulotlari salmog‘i va sifatini oshirish hozirgi davrning dolzarb muammosi
bо‘lib, ular orasida don mahsulotlari yetakchi о‘rinlardan birini egallaydi.[1]
Oxirgi yillarda seleksionerlar tomonidan kuzgi bug‘doyning yuqori hosildor navlari yetishtirildi.
Bu navlarni qishloq xо‘jaligi ishlab chiqarishiga muvaffaqiyatli joriy etish uchun ularni
respublikamizning turli tuproq-iqlim sharoitlarida sinab kо‘rib, har bir nav uchun mos agrokimyoviy
tadbirlar ishlab chiqish zarur.
Chunki, respublikamiz murakkab tabiiy-iqlimiy sharoitlarga ega bо‘lganligi sababli turli
mintaqalarda rivojlangan tuproqlar о‘z xossa va xususiyatlari bilan bir-biridan keskin farq qiladi va shu
tufayli har bir qishloq xо‘jaligi ekinini, jumladan g‘alla yetishtiriladigan har bir alohida sharoitda maqbul
agrotexnik va agrokimyoviy tadbirlarni о‘tkazishni talab qiladi.
Bugungi kunda g‘alla yetishtirish amaliyotida sodir bо‘layotgan muammolardan biri
mintaqalarning tuproq-iqlim sharoitlari va navlarning genetik xususiyatiga mos bо‘lgan о‘g‘itlash
tizimlarini yanada takomillashtirishdir.
Shu sababli ham turli mintaqalar sharoitida kuzgi bug‘doyning har bir navini yetishtirish
agrotexnologiyasini shu jumladan, don sifatini belgilovchi texnologik kо‘rsatkichlarini yaxshilashga
yо‘naltirilgan oziqlantirish tizimini ishlab chiqish dolzarb masala hisoblanadi
Turli tuproq-iqlim sharoitlarida bug‘doy doni hosilini oshirishga va uning sifatini yaxshilashga
bag‘ishlangan ishlar natijalari ilmiy adabiyotlarda keng yoritilganligiga (Petinov,
Sifatli don yetishtirish navlarning genetik xususiyatlari, tuproq unumdorligi, mintaqalarning
tuproq-iqlim sharoiti, sug‘orish va boshqa agrotexnologik jarayonlar bilan birga oziqlantirish rejimiga
kо‘proq bog‘liq bо‘ladi (Libix)
Sug‘oriladigan yerlarda kuzgi bug‘doy yetishtirilganda organik va ma’dan о‘g‘itlar bir-biriga
mutanosiblashtirilib qо‘llanilsa, tuproq unumdorligining tobora oshib borishi evaziga hosildorlik va
hosil sifatining ham oshib borishi ilmiy jihatdan asoslangan (Lazarev, Sug‘oriladigan yerlarda
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
113
`
yetishtirilayotgan kuzgi bug‘doy doni tarkibidagi oqsil kam bо‘lishining asosiy sababi о‘simliklar
о‘sishi va rivojlanishi davrida azot yetishmasligi va umuman mineral oziqlanish jarayonida oziqa
elementlari nisbatining buzilishidir. Natijada, don tarkibidagi oqsil miqdori kamayib ketadi, ushbu
muammo azotli о‘g‘itlar qо‘llash va tuproq oziqa muhitini о‘simlik talabiga moslashtirish yо‘li bilan
bartaraf etilishi mumkin.
Kuzgi bug‘doy doni tarkibidagi oqsil va boshqa sifatini belgilovchi texnologik kо‘rsatkichlarni
yaxshilashga yо‘naltirilgan oziqlantirish rejimining samaradorligi tashqi faktorlar ta’siri bilan ham
bog‘liq bо‘ladi (Filzer
Kо‘rsatilgan masalalar sug‘oriladigan och tusli bо‘z tuproqlar sharoitlarida, xususan Qashqadaryo
viloyati sharoitlarida juda kam о‘rganilgan.
Bu holatdagi asosiy vazifa azotli о‘g‘itlar qо‘llash meyorlari va muddatlarini о‘simlik navi
talabidan va aniq tuproq sharoitidan kelib chiqqan holda maqbul ravishda belgilash hamda mineral
о‘g‘itlarni organik о‘g‘itlar bilan tо‘g‘ri nisbatlarda qо‘llashdir.
TADQIQOT USLUBIYATI
Dala tajribalari Qarshi tumanidagi “Xoji Xidir” fermer xо‘jaligi och tusli bо‘z tuproqlarida 2005-
2007 yillarda kuzgi bug‘doyning Polovchanka naviga organik о‘g‘it (gо‘ng) fonida mineral о‘g‘itlarning
turli meyorlari berilgan sharoitda о‘tkazildi.
Tajribalar B.A.Dospexovning “Metodika polevogo opita” va “Metodika Gosudarstvennogo
sortoispitaniya selskoxozyaystvennix kultur” uslubiy qо‘llanmalari asosida, tuproq va о‘simlik
namunalari tahlillari «Metodi agroximicheskix analizov pochv i rasteniy Sredney Azii» uslubnomasidan
foydalanilib о‘tkazildi. Tadqiqot ma’lumotlariga B.A.Dospexov bо‘yicha matematik ishlov berildi.[4]
1000 ta don vazni GOST-10842-76, shishasimonligi GOST-10987-76, kleykovina GOST-
13586-1-68, un chiqimi Kvadrumat-Yunior tegirmonchasida aniqlandi.
Tadqiqotlar natijalari jadvalga keltirildi.
TADQIQOT QISM
О‘g‘itlar ekinlarning issiqlik, yorug‘lik, namlik va boshqa energiya manbalarini samarali
о‘zlashtirilishini yaxshilash yо‘li bilan mahsuldorligi va hosildorligi oshishiga yordam beradi. Azotning
fotosintez jarayoniga ta’siri tо‘g‘ridan-tо‘g‘ri bо‘lib, aminokislotalar sintez bо‘lishini faollashtiradi.
Fosfor CO
2
gazini akseptori sifatida fotosintezning oraliq mahsuloti sifatida xizmat qiladi. Kaliy esa
fotosintez jarayoniga bilvosita ta’sir etib, fotosintez apparatining strukturasini о‘zgarishi va fermentlarni
faolligini oshiradi. О‘g‘itlarning kuzgi bug‘doyni mahsuldorligi va hosildorligiga ta’siri urug‘ining unib
chiqishidan boshlanib, donining toki pishib yetilishigacha davom etadi.
Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini ekishdan oldin qо‘llanilgan о‘g‘itlar orasida 30 t/ga
chiritilgan aralash gо‘ng qо‘llanilgan tajriba variantida urug‘ning dala unuvchanlilik darajasiga ijobiy
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
114
`
ta’siri sezilarli darajada bо‘lishini kо‘rsatib, о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan
2,1% yuqori bо‘lishi kuzatildi. Tajribaning 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ngni 90-110 kg/ga fosfor va
60-70 kg/ga kaliyli о‘g‘itlar bilan birgalikda ekishdan oldin qо‘llanilganidagi bug‘doy urug‘ining dala
unuvchanlilik darajasining 3,5-4,0% oshishi kuzatildi.
Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navida 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ng bilan mineral
о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlari bilan birgalikda qо‘llanilganida 1 m
2
maydonda
saqlanib qolgan о‘simliklar soni о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan qishlashidan
keyin 15,2-17,0 donaga, vegetasiya davri oxirigacha saqlanib qolgan о‘simliklar soni 14,9-16,6 donaga
yuqori bо‘ladi. Tajribaning gо‘ng bilan mineral о‘g‘itlar birgalikda qо‘llanilgan variantlarda
qishlashidan keyingi dala unuvchanligiga nisbatan saqlanib qolgan о‘simliklar sonining 85% gacha,
vegetasiya davri oxirigacha saqlanib qolganlari esa 60,8% ni tashkil etib, gо‘ng va mineral о‘g‘itlarni
birgalikda qо‘llanilishining о‘simliklarni saqlanuvchanlik darajasini oshirishi bilan durkun о‘sib va
rivojlanib, mо‘l va sifatli hosil yetishtirish uchun poydevor yaratadi.
Kuzgi bug‘doyning kechpishar Polovchanka navini yetishtirishda gо‘ng va mineral о‘g‘itlarning
yuqori meyorlari birgalikda qо‘llanilganda vegetasiya davrining sezilarli darajada qisqarishi tuplash-
naychalash fazalarida kuzatilib, о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan vegetasiya
davrining umumiy qisqarishi 8 kungacha bо‘lishi kuzatilib, ushbu navning kechpisharlilik xususiyatini
pasaytirib, yozda havo haroratini oshib ketishi natijasida sodir bо‘ladigan salbiy holatlarning ta’sirini
pasayishini ta’minlab, mо‘l va sifatli hosil yetishtirish uchun qulay sharoit yaratiladi.
О‘g‘itlar meyorlari va shakllarining kuzgi bug‘doyning hosildorligiga ta’sirini hosil strukturasiga
ta’siridan ham kuzatish mumkin. Biroq, hosil strukturasi navlar, mintaqalar sharoiti, qо‘llanilgan
agrotexnikaga bog‘liq ravishda о‘zgarib boradi. A.P.Fedoseyev tajribalari natijalari bо‘yicha NPK
meyorlarini bir hissadan uch hissagacha oshirib, kuzgi bug‘doy yetishtirilganida о‘simlikning umumiy
va mahsuldor tuplanishi oshib, boshoqdagi don soni va boshoq mahsuldorligining pasayishi kuzatilgan.
Shu sababli ham A.P.Fedoseyev bu sohadagi barcha tadqiqotlar natijalarini umumlashtirib, har bir
navning biologik, agrotexnik, tuproq, iqlim va boshqa sharoitlarini hisobga olib, bug‘doyning hosil
strukturasini 8 ta tipga bо‘lgan.
О‘tkazilgan tajribalarimiz natijalari bо‘yicha kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini hosil
strukturasining qо‘llanilgan gо‘ng va mineral о‘g‘itilar meyorlariga mos holda о‘zgarib borishi
kuzatilib, boshoq uzunligi о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan 2 sm gacha,
boshoqdagi boshoqchalar soni 5 donagacha, boshoqdagi don soni 10 donagacha, boshoqchalardagi don
soni 0,5 donagacha va bitta boshoqdagi don massasining 0,4 g gacha oshib borishi kuzatildi.Bug‘doy
hosildorligi ma’lum maydondagi hosil beruvchi poyalar soni bilan belgilanib, ushbu kо‘rsatkich
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
115
`
qо‘llanilgan gо‘ng va mineral о‘g‘itlar meyorlari va shakllariga bog‘liq ravishda, о‘g‘itlar
qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan oshib borishi kuzatildi.
Ayniqsa, 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ng mineral о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlari qо‘llanilganda umumiy va mahsuldor tuplanishining yaxshilanishi evaziga tuplanishining
0,46-0,50 donaga oshishi natijasida 1 m
2
maydonchadagi hosil beruvchi poyalar sonining 97,2-
102,0 donagacha oshishi kuzatildi.
Bug‘doyni oziqlantirish rejimiga bog‘liq ravishda don chiqimi oshib boradi. Tajribalarimiz
natijalari bо‘yicha ham somonga nisbatan don chiqimi qо‘llanilgan о‘g‘itlar meyorlariga bog‘liq
ravishda oshib borib, о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantida donga nisbatan somonning ustunlilik
darajasi 1,7 nisbatni tashkil etgani holda, gо‘ng bilan birga mineral о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va
N
210
P
110
K
70
meyorlari birgalikda qо‘llanilib, kuzgi bug‘doyning Polovchanka navi yetishtirilganidagi
donga nisbatan somonining ustunlilik darajasining 1,4 nisbatgacha pasayishi kuzatildi.
Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navining don hosildorligi о‘g‘itlarsiz yetishtirilganda 30,7 s/ga
tashkil etib, qо‘llanilgan о‘g‘itlar meyorlari oshgan sayin 19,7 s/ga dan 39,6 s/ga gacha oshib borishi
kuzatildi. Bunda, faqat 30 t/ga meyorida gо‘ng qо‘llanilganda nazoratga nisbatan qо‘shimcha hosil 19,7
s/ga ni tashkil etdi. Mineral о‘g‘itlar N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlarida qо‘llanilganda, tegishlicha,
25,1 va 26,7 s/ga qо‘shimcha hosil olindi. Eng yuqori hosildorlikga 30 t/ga gо‘ng + N
180
P
90
K
60
va 30
t/ga gо‘ng + N
210
P
110
K
70
qо‘llanilgan variantlarda erishildi (jadval).
Ayniqsa, 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ng mineral о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlari qо‘llanilganda qо‘shimcha don hosilining yuqori bо‘lishi ushbu navning oziqlantirish rejimi
tо‘g‘ri amalga oshirilganida hosildorlilikni oshirish imkoniyati yuqori ekanligini kо‘rsatadi.
Kuzgi bug‘doy navlarini oziqlantirish meyorini oshirish yо‘li bilan hosildorligini oshirishi bilan
birga don sifatini ham yaxshilanishiga erishish mumkin.
Tajribalarimiz natijalari bо‘yicha ham kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini oziqlantirish
meyorini tо‘g‘ri amalga oshirish yо‘li bilan donning fizik-texnologik va biokimyoviy-texnologik sifat
kо‘rsatkichlarini yaxshilash mumkinligi aniqlandi.
Donning 1000 tasining vazni, natura og‘irligi, shishasimonligi va un chiqimi oziqlantirish
meyoriga bog‘liq ravishda о‘zgarib borishi kuzatildi. Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini
yetishtirishda oziqlantirish meyori oshgan sayin о‘g‘it qо‘llanilmasdan nazorat variantida yetishtirilgan
donga nisbatan 1000 ta don massasining 2 grammdan 5 grammgacha, donning natura og‘irligi 7 g/l dan
17 g/l gacha, donning shishasimonligi 1,6% dan 3,4% gacha va un chiqimi 0,9% dan 2,2% gacha oshib
borishi aniqlandi. Ayniqsa, kuzgi bug‘doyning ushbu navini gо‘ng va mineral о‘g‘itlar bilan birgalikda
oziqlantirilgandagi don sifatining sezilarli darajada oshishi sug‘oriladigan yerlarda kuzgi bug‘doy
yetishtirishda ularning oziqlanish rejimiga bо‘lgan e’tiborni kuchaytirish lozimligini kо‘rsatadi.
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
116
`
Bug‘doyning don sifatini belgilovchi asosiy biokimyoviy kо‘rsatkich oqsil bо‘lib, uning dondagi
miqdori navning irsiy xususiyati, ekologik va agrotexnologik omillar bilan birga oziqlantirish meyori
bilan bog‘liq bо‘ladi.
Tajribalarimiz natijalaridan ma’lum bо‘lishicha, kuzgi bug‘doyning Polovchanka navi donidagi
oqsil miqdori oziqa elementlarini, ayniqsa azotli о‘g‘itlar meyorlariga bog‘liq ravishda oshib borib,
gо‘ng va mineral о‘g‘itlar birgalikda qо‘llanilganida yaqqolroq namoyon bо‘lishi kuzatildi. Biroq,
oqsilning dondagi miqdori oziqa elementlari ta’sirida 1,1% gachani tashkil etib, ushbu miqdordagi
oqsilni yetishtirilgan hosil salmog‘iga hisoblanganida har gektar yer hisobiga gо‘ng va mineral о‘g‘itlar
hisobiga yetishtirilganidagi oqsil miqdori о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat variantidagiga nisbatan 5,22
s/ga gacha yuqori bо‘lishi aniqlandi. Xuddi shunday о‘g‘itlar hisobiga olingan qо‘shimcha kleykovina
miqdori esa 11,58 s/ga gacha bо‘lishini kо‘rsatdi.
Sug‘oriladigan yerlarda kuzgi bug‘doy yetishtirilganda sug‘orishning ta’sirida tuproq eritmasi
konsentrasiyasining pasayishi oqibatida don sifati pasayib ketadi (Petinov, 1951, Mosolov, 1965).
Tadqiqotlarimiz natijalaridan ma’lum bо‘lishicha, kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini
oziqlantirish meyorlari oshgan sayin tuproqdagi NPK konsentrasiyasining oshishi natijasida bug‘doyga
NPK о‘zlashtirilish darajasining oshishi natijasida don sifatining yaxshilanishi kuzatildi. Shu sababli
ham NPK kuzgi bug‘doyning Polovchanka naviga о‘zlashtirilishi о‘rganilganda qо‘llanilgan о‘g‘itlar
meyorlariga mutanosib holda NPK о‘zlashtirilish darajasining oshib borishi aniqlandi.
Bug‘doy doni va somoniga NPK о‘zlashtirilishi aniqlanganida qо‘llanilgan о‘g‘itlar meyorlariga
bog‘liq ravishda kuzgi bug‘doyning Polovchanka navi doniga azot о‘zlashtirilishi 0,08% dan 0,59%
gacha, somoniga о‘zlashtirilishi 0,08% dan 0,28% gacha, fosforning о‘zlashtirilishi doniga 0,11% dan
0,38% gacha, somoniga о‘zlashtirilishi 0,06% dan 0,30% gacha, kaliy о‘zlashtirilishi doniga 0,03% dan
0,22% gacha, somoniga о‘zlashtirilishi 0,23% dan 0,48% gacha, о‘g‘itlar qо‘llanilmagan nazorat
variantidagiga nisbatan yuqori bо‘lishini kо‘rsatdi.
Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navini turli oziqlantirish rejimida yetishtirilganidagi iqtisodiy
samaradorlik gо‘ng mahalliy о‘g‘it bо‘lib, unga mablag‘ sarflanmaganligi sababli olingan sof foyda va
rentabellik darajasi yuqori bо‘lib, mineral о‘g‘itlarni sotib olish, tashish va qо‘llashga sarflangan
xarajatlarning yuqori bо‘lishi sababli, bug‘doy faqat 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ngning о‘zi bilangina
yetishtirilganidagi sof foyda 229336 sо‘m/ga, rentabellik esa 85,0% ni tashkil etgani holda, mineral
о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
meyorlari qо‘llanilgandagi sof foyda 154116 sо‘m/ga, rentabellik esa 38,7% ni
tashkil etishini kо‘rsatdi. Mineral о‘g‘itlar meyorlari N
210
P
110
K
70
qо‘llanilganda sof foyda N
180
P
90
K
60
me’yorlarda mineral о‘g‘itlar qо‘llanilgandagiga nisbatan sof foydaning 8347 sо‘m/ga, rentabellik esa
4,2% gacha pasayishi kuzatildi.
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
117
`
Lekin, 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ng, mineral о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlari
birgalikda qо‘llanilganda sof foyda, tegishlicha, 239869 va 274017 sо‘m/ga ni tashkil etib, rentabellik
esa 60,2 va 64,8% oshishi kuzatildi. Yoki mineral о‘g‘itlarning gо‘ng bilan birgalikda qо‘llanilishining
samaradorligini ikki hissagacha oshishini kо‘rsatdi.
Demak, kuzgi bug‘doyning Polovchanka navidan mо‘l, sifatli va arzon don yetishtirishda mineral
о‘g‘itlar gо‘ng bilan birga qо‘llanilishi iqtisodiy samarali tadbir bо‘ladi.
1-jadval
Kuzgi bug‘doyning Polovchanka navi donining biokimyoviy texnologik sifat kо‘rsatkichlarining
azot bilan oziqlantirish rejimiga bog‘liqligi (2005-2007 yillarda, о‘rtacha)
№
Tajriba variantlari
Sof modda hisobida
qо‘l- lanilgan azot,
kg/ga
Don
tarkibidagi
azot
Don
tarkibidagi
kleykovina
Ja-
mi
azot
Shundan:
%
Nazo-
rat
vari-
anti-ga
nis-
batan
farq
+,-
%
Nazo-
rat vari-
antiga
nisba-
tan farq
+,-
Ma’-
dan-li
о‘g‘it
Or-
ga-
nik
azot
1
О‘g‘itsiz-nazorat
-
-
-
11,2
-
24,8
-
2
30 t/ga gо‘ng (N
105
P
60
K
150
)
105
-
105
11,4
+0,2
26,0
+1,2
3
Ma’dan о‘g‘it (N
180
P
90
K
60
)
180
180
-
11,6
+0,4
26,5
+1,7
4
Ma’dan о‘g‘it (N
210
P
110
K
70
)
210
210
-
11,8
+0,6
26,7
+1,9
5
Gо‘ng 30 t/ga (N
105
P
60
K
150
)
Ma’dan о‘g‘it (N
180
P
90
K
60
)
285
180
105
12,3
+1,1
27,2
+2,4
6
Gо‘ng 30 t/ga (N
105
P
60
K
150
)
Ma’dan о‘g‘it (N
210
P
110
K
70
)
315
210
105
12,3
+1,1
27,3
+2,5
XULOSA
Qashqadaryo viloyatining sug‘oriladigan bо‘z-о‘tloqi tuproqlari sharoitida kuzgi bug‘doyning
Polovchanka navidan mо‘l va sifatli don hosili yetishtirishda 30 t/ga chiritilgan aralash gо‘ng, mineral
о‘g‘itlarning N
180
P
90
K
60
va N
210
P
110
K
70
meyorlari bilan birgalikda qо‘llanilishi yuqori samarali tadbir
bо‘lib, donchilikni yanada rivojlanishiga imkoniyatlar yaratiladi.
JOURNAL OF FOOD SCIENCE
VOLUME 2 APRIL 2023 ISSN: 2181-385X
118
`
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR ROYXATI / REFERENCES
1. О‘zbekiston Prezidentining 2017 yil 7 fevraldagi “О‘zbekiston Respublikasini yanada
rivojlantirish bо‘yicha xarakatlar strategiyasi tо‘g‘risida” gi PF 4947 – sonli Farmoni
2. Костычев П. А. О некоторых свойствах и составе перегноя. История плодородия почвы.
– М.; 1940. – 160 с.
3. Кузиев Р.К. Орошаемые почвы сероземного пояса Узбекистана, их экологическое
состояние и плодородие. Ташкент, 1994
4. Доспехов .Колос. Б.А.Методика полевого опыта.М. 1985.317с.
5. Гамаюнова В. В., Филипьев И. Д., Подручная Е. В. Удобрения под яровую пщениsу в
условиях орошения юга Украины.. // Зерновые культуры. – М., 1999. – №6. – С.21
6. Моисейчук В. А., Максименкова Т. А. Погода и состояние озимых зерновых культур в
осеннее-зимний период. – М.; Россельхозиздат. 1982. – 38 с.
7. Потапов Н. Г., Сумакова В. Е. Поглащение и превращении форм азота в метаболизме
пщениsы. // Физиология растений. 1966. №13/4. – С.32-38.
8. Sattorov J., Atoyev B. Kuzgi bug‘doy navlarining yerdan ustki qismi va don hosildorligiga
о‘g‘itlar miqdori na nisbatini ta’siri. / Yer resurslaridan samarali foydalanish muammolari. Ilmiy-amaliy
konferensiya materiallari. Toshkent. 2007. 140-145 b.
