Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
340
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
ОИЛА БАРҚАРОРЛИГИНИНГ ИЖТИМОИЙ -ПСИХОЛОГИК
ОМИЛЛАРИ
Н. И. Кушакова
ТДПУ «Амалий психология кафедраси ўқитувчиси
АННОТАЦИЯ
Развитие современной семьи - это не только роль отдельных лиц в семье,
но и социальные факторы, которые на нее влияют. Один из них - Интернет.
ABSTRACT
The development of the modern family is not only the role of the members of
the family, but also the social factors that affect it. One of these is the internet.
Биз яшаб ижод қилаѐтган ХХI - аср замонавий технoлогия асри
ҳисобланиб унда интернет орқали бутун жаҳонга юз тутишимиз ва замон билан
ҳамнафас яшашимиз мумкин. Лекин шахсларининг виртуал олам билан
боғланиб қолиши, ўз шахсий ҳаѐтини унитиши, оила аъзоларидан узоқлашиши
оқибатида юзага келадиган ижтимоий - психологик муаммолар базан бўлса-да
учраб туриши мазкур соҳада татқиқотлар олиб борадиган фан вакилларини
янги -янги изланишлар олиб боришга ундаб келмоқда.
Оила мустаҳкамлиги бақарорлиги ривожи учун оила аъзоларининг
барчаси жавобгар ҳисобланади, зеро мамлакатимизда оилани улуғлаш
нуфузини сақлаб туриш мазкур соҳада татқиқотлар олиб бораѐтган
мутахассисларнинг жамият олдидаги бурчимиз ҳисобланади.
Барча даврларда ҳам оила қўрғонининг пойдевори, унинг мустаҳкам
қалъаси, эр-хотинни маҳкам боғловчи ришта сифатида биринчи даражага
чиққан омил кўпчилик томонидан тан олинган ўзоро ишонч асоси деб қайд
этилган никоҳдир.
Замонавий оила ривожи нафақат оила таркибига кирувчи шахсларнинг
роли, балки унга тъсир кўрсатувчи ижтимоий омиллар ҳам мавжуд. Булардан
бири интернет ҳисобланади. Бу виртуал олам орқали инсонлар бошқа бир шахс
билан танишиб дўстона муносабат ўрнатиши оқибатида ўз оиласидан
узоқлашиши, оиласидан кечиши, совуқ муносабатлар шаклланиши ҳамда баьзи
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
341
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
холатларда интернет ўйинларига муккасидан кетиши оқибатида ажримларнинг
юзага келишини кўришимиз мумкин.
Ёш оила аъзоларидан бирини виртуал оламда янги дўст билан
танишишининг психологияси шуки кўринмаган ва мутлоқо аввал танимаган
шахс билан мулоқотга киришиши ҳар хил мавзуларда суҳбатлашиши, яширин
ҳолатдаги мулоқотнинг қизиқарли кечиши ҳамда бу муносабат қисқа ѐки узоқ
давом этиши мумкин. Мазкур муаммони жамиятимизнинг аксари ѐш оилалари
билан юз бермоқда десак хато бўлмайди.
ХХI – аср ѐш оилалар ўртасидаги ажримларнинг негизларидан бири ҳам
интернет, яъни масофали қўл телефон ҳисобланиб “телеграм инстаграм ва
фейсбук” орқали танишган ѐки олдиндан таниш бўлаган виртуал оламдаги
шахс билан мулоқатга киришиш ѐки муносабат ўрнатиш асосида
бўлаѐтганлигини қайд этиш лозим. Бу эса оиладаги муносабатларнинг
бузилиши эр-хотин фарзандлар ўртасида низоларнинг кўпайишига сабаб
бўлмоқда. Бунга сабаб шуки ѐш оилада шахслараро мулоқотнинг етишмаслиги
ѐки оилада шахслараро доимий коммуникатив мулоқотнинг етишмаслиги сабаб
бўлмоқда.
Оиланинг психологик муҳити ва иқлими аксарият ҳолатларда бевосита
шахслараро муносабатга боғлиқлиги ижтимоий тез- тез қайд этиб турилади. Ёш
оилалардаги мулоқот кейинги вақтларда интернет орқали амалга
ошираѐтганлиги бавосита ва бевосита гувоҳ бўлиб турганлигимиз оиладаги
муносабатларга салбий таъсири кўзга ташланмоқда.
Демак, оиладаги бевосита муносабатни техника ѐрдамида амалга ошириш
оддий ҳолатдек қаралмоқда, бу ҳолат эса ўз навбатида муносабатларнинг
бузилишига олиб келиб, оиланинг психологик иқлими ва муҳити бузилишига
сабабчи сифатида юзага чиқмоқда. Мазкур ҳолат ѐш оила аъзолари ўртасидаги
ишончни дарз кетишига ҳамда ўзаро ишончни йўқолишига олиб келмоқда.
Аксарият ҳолатларда оила аъзоларидан бирининг ўзини дўсти ѐки
яқинлари билан амалга оширган масофавий ѐзма ѐки оғзаки мулоқати асосида
оилада рашк, ишончсизлик ҳамда лоқайдлик ҳолатлари ҳам юзага келишини
кўришимиз мумкин. Мазкур ҳолат таъсирида стресс, депрессия каби салбий
психологик таъсирга эга бўлган омиллар оилавий муносабатларга салбий
таъсир этиб оиладан безиш ҳолатлари юзага келмоқда.
Ижтимоий психологик тадқиқотларнинг таъкидлашига кўра ѐшларнинг
биргаликдаги ҳаѐт давомида турмуш ўртоғи ѐнида қанчалик кўп интернет ва
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
342
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
алоқа воситаларидан фойдаланилса, оиладаги ўзаро ишонч шунча сусайиб
кетади.
Юқоридаги ҳолатлардан келиб чиққан ҳолда оиланинг мустақкамлигини
ва барқарорлигини таъминлаш учун имкон даражасида ўзаро мулоқотни йўлга
қуйиш виртуал оламдан камроқ фойдаланиш мақсадга мувофиқдир.
Этнопсихологик хусусиятдан келиб чиқиб, таъкидлашимиз лозимки,
ўзбек оилаларда алоқа воситалардан қанчалик кам фойдаланилса, оила
аъзолари ўртасидаги муносабат ҳам ижобий бўлиши табиий ҳол ҳисобланади.
Шу сабабли ҳам ѐшларни оилага тайѐрлашда бевосита мулоқотнинг этно
психологик хусусиятларига урғу бериш мақсадга мувофиқдир. Ёш авлоднинг
техника воситаларидан фойдаланиши замон талаби ҳисобланади. Аммо ана шу
замонавий техникалардан фойдаланиш оиланинг муносабатларига путур
етказмаслиги лозим. Ёш оилаларнинг яна бир хусусияти ўзининг психологик
муҳитини ўзига мослаб шакллантириши бўлса ана шу оиланинг психологик
муҳити ва психологик мўътадиллиги ҳар икки ѐшнинг бир -бирини тушиниши
ҳамда ѐнбосишиши натижасида юзага келади ва оила тажрибали оилалар
сафидан ўрин эгаллайдилар. Қуйдаги чизмада мазкур холат ўз аксини топади .
REFERENCES
1.
Khasanova, A. R., & Ismailova, N. I. Mutual coordination of sensorimotor activity
for physical development of children with autism spectrum disorders.
2.
Ismailova, N., & Grahova, S. Mythological stories about house-spirit: Themes,
structure, psychological particularities.
3.
Ismailova, N., Panfilov, A., Ljdokova, G., & Farhatovich, K. Gender aspects of
confounding factors in the preparation of powerlifters.
4.
Ismailova, N., & Grahova, S. Bylichkas in folklore for children: Psychology of
being.
5.
Gaifullina, N., Ismailova, N., Makarova, O., Panfilov, A., & Ljdokova, G.
Individual psychological singularities of persons with disabling diseases.
6.
Ismailova, N., Tsagarelli, Y., & Shumikhin, S. (2017). Computerised system to
rate junior athletes' psycho-emotional stability in team and individual sport
disciplines.
SCOPUS00403601-2017-8-SID85039420339
.
7.
Ismailova, N., Ljdokova, G., Panfilov, A., Gaifullina, N., & Makarova, O. (2015).
Individual psychological singularities of persons with disabling diseases.
SCOPUS-
2015-7-1-SID84922724007
.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
343
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
8.
Tashkent, D. S., Abduazizova, V., & Komilova, G. (2021). Health-Saving
Problems of Children and Adolescents in Emergency Situations.
Biomedical Journal
of Scientific & Technical Research
,
38
(4), 30634-30636.
9.
Камилова, Н. Г., & Соипова, М. Л. (2020). Правовые и социокультурные
основы интеграции в общество детей с ОВЗ в Узбекистане. In
Инклюзивное
образование и психолого-педагогическое сопровождение лиц с ОВЗ и инвалидов:
от раннего возраста до профессиональной подготовки. Региональные
практики и модели
(pp. 96-103).
10.
Шарипова, Д. Д., & Камилова, Н. Г. (2020). Развитие действенной
мотивации к здоровому образу жизни у неорганизованной молодежи как
эффективный путь становления личности. In
Современная реальность в
социально-психологическом контексте-2020
(pp. 71-74).
11.
Комилова, Н. Г., & Шарипова, Д. Д. (2018). Повышение эффективности
формирования идеологического иммунитета у молодѐжи.
Наука и образование
сегодня
, (4 (27)), 58-59.
12.
Камилова, Н. Г., & Парпиева, Ш. А. (2018). Деформации ценностно-
смысловой системы как фактор дезадаптации личности подростка.
In
Образование как фактор развития интеллектуально-нравственного
потенциала личности и современного общества
(pp. 196-201).
13.
Камилова, Н. Г., & Инагамова, Л. У. (2016). Психологические особенности
конфликтности во взаимоотношениях студенческой молодежи. In
Личность в
современном мире
(pp. 109-113).
14.
Khayitov, O. E. (2022). Leading Factors in the Psyche of Adolescent Girls
Gymnasts.
International
Journal
of
Multicultural
and
Multireligious
Understanding
,
9
(1), 610-615.
15.
Khayitov, O. E. (2022). Socio-Psychological Views of Eastern Thinkers and
Scholars on Management.
International Journal of Social Science Research and
Review
,
5
(1), 184-189.
16.
Хайитов, О. Э. (2020). Моделирование психологической компетентности
руководителя: концептуальный эмпирический анализ.
Academic research in
educational sciences
, (3), 526-540.
17.
Ҳайитов, О. Э. (2020). Раҳбарда психологик компетентликни
ривожлантиришнинг комплекс модели.
Academic Research in Educational
Sciences
,
1
(2), 120-136.
18.
ҲАЙИТОВ, О. (2019). Психологик компетентликни шакллантиришга
замонавий ѐндашув (назарий жиҳат).
Фан-Cпортга
, (1), 59-64.
Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)
«Психологические особенности развития современной
личности в годы устойчивого социально-
экономического развития общества»
“Жамиятнинг барқарор ижтимоий-иқтисодий
ривожланиш йилларида замонавий шахс
ривожланишининг психологик хусусиятлари”
Материалы международной конференции.
Ташкент. 24 ноября 2021г
344
Халқаро анжуман тўплами.
Тошкент 24 ноябрь 2021й.
19.
Хайитов, О. Э. (2019). Научное обоснование формирования социального
статуса молодежи в контексте акмеологических взглядов.
Вопросы педагогики
,
(11-1), 261-264.
20.
Каримова, В. М., & Ҳайитов ОЭ, О. Г. Иқтисодий психология ва
психологик иқтисод тўғрисида.
Иқтисодиѐт ва таълим
,
2007
(4), 145-150.
21.
Hayitov, O. E., & Eshboev, A. O. (2019). Sports marketing in Uzbekistan:
problems and prospects.
Economics
, (5), 43.
22.
HAYITOV, O. E. (2021). CHARACTERISTIC OF STRUCTURAL
COMPONENTS
OF
PSYCHOLOGICAL
COMPETENCY
OF
A
LEADER.
International Journal of Philosophical Studies and Social Sciences
,
1
(1),
119-131.
23.
Ҳайитов,
О.
Э.
(2021).
РАҲБАР
ПСИХОЛОГИК
КОМПЕТЕНТЛИГИНИНГ
ТАРКИБИЙ
КОМПОНЕНТИ:
УСТУВОР
ПСИХОЛОГИК
СИФАТЛАРДАН
ИЖТИМОИЙ
ЙЎНАЛГАНЛИК
САРИ.
Academic research in educational sciences
,
2
(6), 1212-1226.
24.
Эшбоевич, Ҳ. О. (2020). ОЛИЙ ТАЪЛИМ МУАССАСАСИ ЎРТА БЎҒИН
РАҲБАРИ
ПСИХОЛОГИК
КОМПЕТЕНТЛИГИНИ
ОПТИМАЛЛАШТИРИШНИНГ
КОМПЛЕКС
МОДЕЛИ.
Современное
образование (Узбекистан)
, (9 (94)), 38-47.
25.
Исаева, У., & Джалилова, С. (2018). The usage of new pedagogical
technologies in lessons.
Молодой ученый
, (5), 169-171.
26.
Халикова, Ш. Т.
(2021).
РОЛЬ
ЭМОЦИОНАЛЬНО-ВОЛЕВЫХ
ОСОБЕННОСТЕЙ
ЧЕЛОВЕКА
В
ЭКСТРЕМАЛЬНЫХ
СИТУАЦИЯХ.
Проблемы науки
,
9
(68), 62-64.
27.
Халикова, Ш. Т., & Саматова, З. К. (2021). ВЛИЯНИЕ КАЧЕСТВ
ЛИЧНОСТИ
НА
ФОРМИРОВАНИЕ
ПЕДАГОГИЧЕСКОЙ
ТОЛЕРАНТНОСТИ.
“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA
UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, TAKLIFLAR VA YECHIMLAR”
, 503-
505.