105
TEXNOLOGIYALARI mavzusidagi Xalqaro ilmiy-texnik anjuman materiallari
13.10.2023. 90-94 bet.
23. Rustamov Maxammadi Jabborovich, Irgasheva Umida Abdimital kizi, and
Iskandarov Azizbek Ilxom o‘g‘li. “BIR JINSLI BO‘LMAGAN ISSIQLIK
TARQALISH TENGLAMASINI FURYE (O‘ZGARUVCHILARNI AJIRATISH)
USULI YORDAMIDA YECHISH”. RESEARCH AND EDUCATION, vol. 2, no. 2,
Feb. 2023, pp. 79-84, https://researchedu.org/index.php/re/article/view/1796.
24. Norqo’ziyev , Q. (2023). MOBIL ROBOTLAR UCHUN YO’LNI
REJALASHTIRISH ALGORITMI. Research and Implementation. извлечено от
https://fer-teach.uz/index.php/rai/article/view/746
25. Тангиров Х. Э., Алибоев С. Х. Методическая система организации
обучения математике в общеобразовательной школе с использованием
информационных технологий //Педагогические науки. – 2014. – №. 1. – С. 12-16.
TA’LIM JARAYONINI BOSHQARISHDA SUN’IY INTELLEKTDAN
FOYDALANISH
t.f.d. prof. Mamatov Narzullo Solidjonovich
“TIQXMMI” milliy tadqiqot universiteti
Ibroximov Sanjar Rustam oʻgʻli
Namangan davlat universiteti Informatika kafedrasi tayanch doktoranti
Annotatsiya:
Maqolada sun’iy intellektdan ta'limni boshqarishda foydalanish
afzalliklari ko’rib chiqilgan bo’lib, unda sun’iy intellektdan foydalanib talabalar
faolligi, ularni bilim va ko’nikmalarini oshirish, ta’lim olishni individuallashtirish,
iqtisodiy samaradorlikni oshirish va ta'lim boshqaruvini yaxshilash muammolari
yechimlari bayon etilgan.
Kalit soʻzlar:
sun'iy intellekt, ta'limni boshqarish, individual ta’lim.
Kirish
Sun'iy intellekt (SI) turli sohalarni, jumladan, ta'lim tizimini ham tezkor
rivojlantirishga olib kelmoqda. Hozirgi kunda SIdan ta'limni boshqarishda qisman
qo’llanib kelinmoqda. Jumladan, o'quv jarayoni, talabalar natijalarini yaxshilash va
ma'muriy vazifalarni tartibga solish kabilarda qo’llanilmoqda. SI - bu mashinali
o’qitish algoritmlari, neyron tarmoqlar va tabiiy tilni qayta ishlash yordamida inson
aqliy jarayonlarini simulyatsiyalovchi ilg'or texnologiya bo’lib, u turli sohalarni,
jumladan sog'liqni saqlash, moliya va ishlab chiqarish rfbi sohalarini rivojlantirishga
katta hissa qo’shib kelmoqda. So'nggi yillarda SI ta'lim sohasiga ham kirib bordi
xususan, ta'limni boshqarishda SI o'quv jarayoni, ta’lim sifati yaxshilash va ma'muriy
vazifalarni avtomatlashtirishga mukammal bo’lmasada yordam bermoqda[5].
Ta'limni boshqarishda sun'iy intellektning qo'llanilishi
Hech shubha yo'qki sun'iy intellekt albatta insoniyat uchun qulayliklar yaratadi
va hayotning ko'plab sohalarida qo'llanilishi mumkin. Bunda ta’lim boshqaruvi ham
106
bundan mustasno emas. Ko’plab olimlar va tadqiqotchilar SIni ta’limni boshqarish
sohasida qo'llanilishiga aniq usullarini ko'rsatishgan. Ta'lim boshqaruvi imkon qadar
SIdan ayrim muassasalarda kuzatilgan intellektual repetitorlik tizimlari yordamidan
foydalanadi. Intellektual repetitorlik tizimlari - bu talabalarga individual ta'lim berish
uchun SIdan foydalanadigan kompyuter dasturlaridir. Zhang va Li bu kabi tizimlar “har
bir talabaning individual ta’lim uslubiga moslasha oladi” deb hisoblashadi [1]. SIdan
foydalanganda o'qituvchilar vaqtini tejashligi va yanada izchil baholashi ta'minlanadi
va o’zlashtirishi past bo'lgan talabalarni aniqlash hamda maqsadli tadbirlarni amalga
oshirish uchun talabalar ma'lumotlarini tahlil qilishda ham undan foydalanish mumkin.
Shuningdek, SI individual o'rganish imkonini beradi. Individuallashtirilgan ta'lim
ko'plab ijobiy ta'sirlar ko'rsatadi, jumladan ta'limni yaxshilash natijalar va talabalar
faolligini oshirishi mumkin [2]. Umuman olganda, SIdan shaxsiylashtirilgan ta'lim
yo'llarini yaratishda ham foydalanish mumkin. Talabalar shaxsiy ehtiyojlari va
afzalliklaridan kelib chiqqan holda ularga sun'iy intellektga asoslangan chatbotlardan
foydalanishlari mumkin, savollariga javob berish va darsdan tashqari vaqtlarida ilmiy
jihatdan qo‘llab-quvvatlash turli xil maslahatlar berishi va fandagi ma’lumotlarga
to’yinishiga olib kelishi mumkin [3]. Quyida [4] ish muallifalari tomonidan ta’limga
oid quyidagi ma’lumotlar keltirilgan:
•
Individuallashtirilgan ta’lim.
SIni talabalarni kuchli, kuchsiz va o’qish
metodlarini tahlil qilish orqali yakka tartibda o'rganish tajribasini yaratishda qo’llash;
•
Baholash.
SI baholash jarayonini avtomatlashtirishi, vaqtni tejash va ob'ektiv
baholashni ta'minlaydi;
•
Talabalarni qo‘llab-quvvatlash:
SIga asoslangan chatbotlar talabalarga
uzluksiz yordam, ya’ni savollarga javob berishi va yo‘l-yo‘riq ko‘rsatadi;
•
Baxolar analitikasi.
SI talabalar ma'lumotlarini tahlil qilib, ularni
ko'nikmalarini bashoratlash, ko’rsatkichi past bo’lgan talabalarni aniqlash va ularni
ta’lim olishini davom etishi uchun tavsiyalar beradi;
•
O‘quv dasturlarini loyihalash.
SI asosida o‘quv dasturlarini loyihalashtirish
uchun talabalar faoliyati va fikr-mulohazalari haqidagi ma’lumotlarni tahlil qilish
orqali optimal o’quv dasturlani tuzish mumkin;
•
O‘qituvchilarni qo‘llab-quvvatlash.
SI o‘qituvchilarga baholash, darsni
rejalashtirish va fikr-mulohazalarni taqdim etish kabi vazifalarni bajarishda yordam
beradi.
Xulosa
SI
quvvatiga
ega
vositalar
o'qituvchilarga
o'rganish
tajribasini
individuallashtirish, talabalarning faolligini yaxshilash va real vaqt rejimida fikr-
mulohazalarni taqdim etishga yordam beradi. Bundan tashqari, u ta'lim muassasalariga
ma'muriy vazifalarni soddalashtirish, baholash va baholashni avtomatlashtirish hamda
resurslarni taqsimlashni optimallashtirishda yordam berishi mumkin. Ta'limni
boshqarishda SIni qo'llash ta'lim sifati va samaradorligini oshirishda samarali vosita,
biroq SI texnologiyasiga ehtiyotkorlik bilan yondashish va uning mumkin bo'lgan
cheklovlarini bilish shart.
107
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati:
1.
Zhang, J., & Li, S. (2021). An overview of intelligent tutoring systems.
Journal of Educational Technology Development and Exchange, 14(1), 99-110.
2.
Chen, X., Li, L., Li, X., & Li, J. (2021). A review of personalized learning
based on artificial intelligence. International Journal of Emerging Technologies in
Learning, 16(4), 35-47.
3.
Liu, Y., Zhao, S., Li, J., & Zhang, B. (2020). Intelligent chatbots in education:
A review of recent advances. Educational Technology Research and Development,
68(1), 87-104.
4.
Singh, V., & Singh, A. (2021). Role of artificial intelligence in educational
management. Journal of Education and Practice, 12(12), 78- 85.
5.
Igbokwe, Innocent. (2023). Application of Artificial Intelligence (AI) in
Educational Management. International Journal of Scientific and Research
Publications (IJSRP). 13. 300. 10.29322/IJSRP.13.03.2023.p13536.
ARTIFICIAL INTELLIGENCE IN EDUCATION: PAVING THE WAY FOR
A MORE EFFECTIVE LEARNING EXPERIENCE
(DSc), prof. Mamatov Narzullo Solidjonovich
“TIIAME” National Research University
Ibrokhimov Sanjar Rustam ugli
Namangan state university
Abstract:
Artificial Intelligence in Education (AIED) is rapidly evolving,
offering innovative possibilities to transform the way we approach learning and
teaching. While AIED initially focused on automating traditional educational practices,
its potential extends far beyond that. This review paper explores how AIED can offer
more than mere automation and why it is crucial to consider its role in supporting
collaborative learning, student forum monitoring, continuous assessment, AI learning
companions, AI teaching assistants, and as a research tool to enhance the learning
sciences. By examining these facets, we aim to shed light on the exciting opportunities
that AIED can bring to education while acknowledging the complex challenges and
ethical considerations involved.
Keywords:
Artificial Intelligence in Education (AIED), Innovative possibilities,
Transforming learning and teaching, Automation in education, Collaborative learning.
Introduction
The field of Artificial Intelligence in Education (AIED) has seen significant
growth and development in recent years. Initially, AIED aimed to automate existing
educational practices, but it has the potential to offer much more. In this review paper,
we explore how AIED can revolutionize education by going beyond automation and
fostering a more effective and inclusive learning experience. We delve into several key
areas where AIED can make a substantial impact, including collaborative learning,