433
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Пашкова Г.И. Теория и практика самостоятельной работы по
орфографии с использованием компьютерных технологий (5 - 7-е классы) :
диссертация ... доктора педагогических наук. – Москва, 2003.– 351 с.
2. Гришаева А.П. Самостоятельная познавательная деятельность учащихся
в процессе обучения информатике
//
Автореферат
диссертации на соискание
ученой степени кандидата педагогических наук. – Новосибирск, 2000. – 15 с.
3. Жанзаков А.Б. Умумтаълим мактабларида география фанини ахборот
технологиялари воситасида ўқитиш механизмларини такомиллаштириш //
Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси. –
Самарқанд, 2021. – 143 б.
4. Коврова С.Е. Индивидуализация самостоятельной работы учащихся по
информатике на основе использования средств телекоммуникаций 13.00.02 -
теория и методика обучения и воспитания (информатике в общеобразовательной
школе) (по педагогическим наукам) // Автореферат
диссертации на соискание
ученой степени кандидата педагогических наук. – Москва, 2003. – 24 с.
5. Зарицкая Л.А. Дидактический минимум для магистрантов по
дисциплине «Деловой иностранный язык». Вестник Оренбургского
государственного университета. – 2016 № 10 (198). 19-23 c.
MATEMATIKA FANINI O‘QITISHDA PEDAGOGIK METOD VA
TEXNOLOGIYALARDAN FOYDALANGAN HOLDA O‘QUV
NATIJALARINI OSHIRISH
Tulakova Ziyodaxon Rivojidinovna,
Tolipov Nodirjon Isaqovich,
Madibragimova Iroda Muxamedovna,
Joʻrayeva Dilnavoz Umidjon qizi
Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Farg‘ona filiali
nodirjontolipov23098@gmail.com
Annotatsiya
: Ushbu tezisda matematika fanini o‘qitishda pedagogik metod va
texnologiyalardan foydalangan holda o‘quv natijalarini oshirish o‘quvchi va
talabalarning fanga bo‘lgan qiziqishlarini oshirish uchun qanday metodlarga e’tibor
qaratish kerakligi to‘g‘risida fikr yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Faol ta’lim, differentsial ko‘rsatma, Muammoli ta’lim (Problem-
Based Learning), onlayn ta’lim, texnologiya integratsiyasi, Gamifikatsiya (o‘yin
usullari), modellar.
Kirish:
Matematika-bu tanqidiy fikrlash, muammolarni hal qilish va mantiqiy
fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishda hal qiluvchi rol o‘ynaydigan asosiy fanlardan
biri hisoblanadi. Samarali o‘qitish usullari va texnologiyalari o‘quvchilarning
matematikaga qiziqishini, tushunishini va samaradorligini sezilarli darajada oshirishi
mumkin. Ushbu maqola matematika fanini o‘qitishning samarali o‘quv muhitini
434
yaratish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan bir necha usul va texnologiyalarni ko‘rib
chiqamiz.
1. Faol ta’lim:
Faol ta’lim usullari o‘quvchilarni o‘quv jarayonida faol ishtirok
etishga undaydi. Talabalar passiv ma’lumot olish o‘rniga muammolarni hal qilish,
muhokama qilish va hamkorlikdagi loyihalar bilan shug‘ullanishadi. Matematika
sinflarida bunga tengdoshlar bilan o‘qitish, guruhda ishlash, amaliy tajribalar yoki
simulyatsiyalar va real hayotdagi ilovalar orqali erishish mumkin. Faol ta’lim tanqidiy
fikrlash qobiliyatini rivojlantiradi va o‘quvchilarda matematik tushunchalarni
chuqurroq tushunishga yordam beradi.
2. Tabaqalashtirilgan ta’lim (Differentsial ko‘rsatma).
Bu materialni har bir
talabaning individual ehtiyojlariga moslashtirishni o‘z ichiga oladi. Masalan,
o‘qituvchi turli qiyinchilikdagi turli vazifalarni taklif qilishi yoki ma’lum
o‘quvchilarning bilimlarini kengaytirish uchun qo‘shimcha materiallardan
foydalanishi mumkin. Har bir talabaning o‘ziga xos ta’lim ehtiyojlari va qobiliyatlari
mavjud. Differentsial ta’lim – bu o‘quvchilarning individual talablarini qondirish
uchun o‘qitish strategiyalarini moslashtirish orqali bu farqlarni tan oladigan pedagogik
yondashuvdir. Matematika darslarida oʻqituvchilar har xil oʻquv materiallarini taqdim
etishlari, turli tasvirlardan (vizual, manipulyatsiyalar) foydalanishlari, guruhlashning
moslashuvchan variantlarini (kichik guruhlar yoki yakkama-yakka yordam) taklif
qilishlari va har bir talabaning muvaffaqiyatini taʼminlash uchun muqobil baholash
usullarini taqdim etishlari mumkin.
3. Muammoli ta’lim (Problem-Based Learning
): PBL so‘rovga asoslangan
yondashuv bo‘lib, matematik muammolarni o‘quv jarayonining markaziga qo‘yadi.
Talabalarga hayotiy yoki mavhum masalalar taqdim etiladi, ular yechim topish uchun
matematik tushunchalarni qo‘llashni talab qiladi. Muammoli ta’lim talabalar o‘rtasida
hamkorlik va ijodkorlikni rag‘batlantirish bilan birga tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini
rivojlantiradi.
4. Onlayn ta’lim:
O‘zgartirilgan dars modeli an’anaviy o‘qitish usullarini video
ma’ruzalar yoki onlayn resurslar orqali darsdan tashqarida yetkazib berish orqali
o‘zgartirishni o‘z ichiga oladi. Keyin darsdagi vaqt muammoli muhokamalar yoki
o‘qituvchi rahbarligi bilan guruhda ishlash kabi faol o‘quv faoliyati uchun ishlatiladi.
Bu yondashuv o‘quvchilarga o‘z tezligida o‘rganish, istalgan vaqtda manbalardan
foydalanish va tengdoshlari bilan mazmunli matematik munozaralarda qatnashish
imkonini beradi.
5. Texnologiya integratsiyasi:
Matematika fanini o‘qitishda axborot-
kommunikatsiya texnologiyalaridan foydalanishni ham alohida ta’kidlash joiz.
Bugungi kunda materialni vizualizatsiya qilish, interfaol darslar va treninglar
o‘tkazishga yordam beradigan ko‘plab ilovalar, dasturlar va onlayn resurslar mavjud.
Texnologik taraqqiyot matematikani o‘qitishda katta inqilobni yuzaga keltirdi.
Interfaol doskalar, o‘quv dasturlari, grafik kalkulyatorlar va onlayn platformalar
matematik tushunchalarni dinamik va vizual tasvirlash imkoniyatini beradi.
O‘qituvchilar ushbu vositalardan interfaol darslar, simulyatsiyalar va mavhum
tushunchalarni o‘quvchilar uchun tushunarliroq qiladigan virtual manipulyatorlarni
yoki matematik modellarni yaratish uchun foydalanishlari mumkin.
435
6. Gamifikatsiya (o‘yin usullari):
Gamifikatsiya o‘quvchilarning motivatsiyasi
va faolligini oshirish uchun o‘yin elementlarini o‘quv jarayoniga kiritishni o‘z ichiga
oladi. Matematik ta’limda o‘yinni matematikaga asoslangan o‘yinlar yoki
muammolarni hal qilishni qiziqarli tajribaga aylantiradigan raqamli platformalardan
foydalanish orqali amalga oshirish mumkin. Masalan, siz matematik topshiriqlarni
bajarishingiz yoki ularni hal qilish uchun matematik qobiliyatlardan foydalanishni
talab qiladigan jumboqlarni yaratishingiz mumkin. Bunday yondashuv o‘quvchilarga
materialni yaxshiroq eslab qolishlariga va ularning mantiqiy tafakkurini
rivojlantirishga yordam beradi. Ushbu yondashuv matematik ko‘nikmalar va
tushunchalarni mustahkamlash bilan birga matematikaga ijobiy munosabatni
rivojlantiradi.
Xulosa:
Matematika fanini o‘qitishda qiziqarli va samarali o‘quv muhitini
yaratishda pedagogik uslub va texnologiyalar muhim o‘rin tutadi. Faol ta’lim
yondashuvlari, tabaqalashtirilgan ta’lim, muammoli o‘rganish, o‘zgaruvchan darslar,
texnologiya integratsiyasi va o‘yinlashtirish bu o‘quvchilarning matematikadagi
tushunchasi va samaradorligini oshirish uchun ishlatilishi mumkin bo‘lgan
strategiyalarning bir nechta misolidir. Ushbu yondashuvlarni qo‘llagan holda,
o‘qituvchilar o‘quvchilarning hayotida matematikaning go‘zalligi va foydaliligini
chuqurroq anglashda tanqidiy fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishlari mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Do'stov, S. (2022). maktablarda matematika fanini o'qitishda zamonaviy
innovatsion texnologiyalardan foydalanish. ijtimoiy fanlarda innovasiya onlayn ilmiy
jurnali, 2(5), 121-123.
2. Madina, U. (2023). Matematika fanini o’qitishda zamonaviy metodlarning
ahamiyati. pedagogik islohotlar va ularning yechimlari, 2(2), 171-176.
3. Parpiyeva, D. (2023). Matematika fanini o’qitishda inovatsion metodlardan
foydalanish. Инновационные исследования в современном мире: теория и
практика, 2(17), 143-148.
4. Nomoz, X., & Do’stov, S. (2022). Matematika Fanini O'qitishda Innovatsion
Ta’lim Texnologiyalarining O’rni. Gospodarka i Innowacje., 20, 64-67.
5. Yakubovna, A. Z. (2022). Matematika fanini o'qitish metodlarida yangi
innovatsion g'oyalar. pedagogs jurnali, 10(1), 32-35.
6. Tolipov, N., Xudoynazarov, Q., & Munavarjonov, S. (2023). ОБ ОДНОЙ
НЕКОРРЕКТНОЙ ЗАДАЧЕ ДЛЯ БИГАРМОНИЧЕСКОГО УРАВНЕНИЯ В
ПОЛУШАРЕ. Research and implementation.
7. Tolipov, N., Isaxonov, X., & Zunnunov, M. (2023). SHAR
TASHQARISIDAGI
SOHA
UCHUN
GARMONIK
DAVOM
ETTIRISH
MASALASI. Research and implementation.
8. Isaqovich, T. N. (2023). Chorak doira tashqarisida bigarmonik tenglama
uchun nokorrekt qo ‘yilgan masala. Talqin va tadqiqotlar ilmiy-uslubiy jurnali, 1(18),
73-83.
9. Xalilov, D., Nasriddinov, O., & Isomiddinova, O. (2023). Maple dasturida
differensial tenglamalarni sonli yechimini eyler usulidan foydalanib topish. Research
and implementation.
436
10. Maniyozov, O., Bozorqulov, A., & Isomiddinova, O. (2023). Ta’lim
jarayonida birinchi tartibli chiziqli oddiy differensial tenglamalarning yechimini maple
dasturida topish. Farg ‘ona davlat universiteti ilmiy jurnali, (1), 190-202.
11.
Botirova, N., & Alimjanova, M. (2022). TALABALARNING OQUV-
BILISH FAOLIYATLARINI TASHKIL ETISH.
Евразийский журнал социальных
наук, философии и культуры
,
2
(12), 65-72.
12.
Botirova, N. (2023). DEVELOPMENT OF EDUCATIONAL-COGNITIVE
COMPETENCE ON THE BASIS OF PERSONALITY-ORIENTED EDUCATION
OF FUTURE PRIMARY CLASS TEACHERS.
Modern Science and Research
,
2
(6),
563-567
13. Jo’rаеvа, D. (2022). Buziladigan оddiy diffеrеntsiаl tеnglаmа uchun birinchi
chеgаrаviy mаsаlа. o'zbekistonda fanlararo innovatsiyalar va ilmiy tadqiqotlar jurnali,
2(13), 456-461.
SHAXS ESTETIK FAOLLIGINI SHAKLLANTIRISHDA INFORMATSION
TEXNOLOGIYALAR VOSITA SIFATIDA
(Phd), dots. Aliqulov Quvvat Haqnazarovich
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Annotatsiya:
Ushbu maqolada tadqiqotning maqsadi shaxs estetik faolligining
shakllanishda informatsion texnologiyalarni shaxsni tarbiyalab yangicha tafkkur
asosida innovatsion va transformatsion jihatlarining o’ziga xosligi va uning hozirgi
islohotlar davridagi ahamiyatini ochib berishga harakat qilingan
.
Kalit soʻzlar:
Axborot texnologiyalari, estetik faoliyat, visual va ovoz effektlari,
yuqori sifatli kontent, Samartfonlar, qaramlik, tanqidiy fikrlash, o`z-o`zini ifoda etish.
Axborot texnologiyalari shaxsning estetik faoliyatini shakllantirishda muhim
ahamiyat kasb etadi. Ular bizga san’at, musiqa, fotosuratlar, videolar, visual va ovoz
effektlarini yaratish va tarqatish, shuningdek, ijobiy ishimizni boshqa odamlar bilan
muloiqot qilish va baham ko`rish imkonini beradi.
Shaxsning estetik faoliyatini shakllantirishda axborot texnologiyalaridan
foydalanishdagi asosiy muammolardan biri bu yuqori sifatli kontentning mavjudligidir.
Internetda estetik didning rivojlanishiga salbiy ta`sir ko`rsatishi mumkin bo`lgan juda
ko`p ma`lumotlar va past sifatli materiallar mavjud. Shuning uchun, yuqori sifatli
tarkibni qanday tanlashni o`rgansh muhimdir.
Yana bir muammo- axborot texnologiyalariga qaramlik. Samartfonlar,
kompyuter va boshqa qurilmalardan tez-tez foydalanish real hayotdan uzilib qolishga,
odamlar bilan muloqotning cheklab cheklanishiga va anaologiya san`at turlariga
qiziqishning yo`qolishiga olib keladi. Shu bois, axborot texnologiyalaridan oqilona
foydalanishni o`rganish, virtual va real dunyoda o`tkazilgan vaqtni muvozanatlash
zarur.
