215
1. Stakanga suv soling va unga biror qalam yoki barmog‘ingizni solib kuzating.
Tajribani uch marta takrorlang. Nimani ko‘rdingiz? Daftaringizga yozing, tahlil qiling,
xulosa chiqaring.
2. Suv solingan idishga rang soling va nimani ko’rsangiz daftaringizga yozing.
3. Uyga borib tovuq patin olib uni ko‘zingizga tutib quyoshga qarang. Nimani
ko‘rdingiz? Daftaringizga yozing.
O‘quvchilarning mustaqil fikirlashlari uchun topshiriq:
Bir kun oldin o‘qib
kelishga berib yuborilgan yoki o‘tilgan mavzuga doir biror tovushsiz tajribani
ko‘rsatib, bu nima edi. Buni tushuntirib bering. Bu kashfiyotni birinchi bo‘lib kim
kashf etgan degan savollari bilan murojaat etish, o‘quvchilarning mustaqil fikrlash
qobilyatlarini rivojlantirishi mumkin.
Biz kursga kelgan o‘qituvchilarga ana shunday usullar asosida ta’lim berdik.
Ular bu yerda olgan bilimlari asosida o‘quvchilarning fizika faniga bo‘lgan
qiziqishlarini yanada oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. U.B.Jurayev, A.M.Umarov, X.R.Qo’yboqov Fizika. Akademik litseylar
uchun 2-qism, -T.: “Muharrir nashriyoti”-2020, 332 bet.
2. Мадумаров Т., Камолдинов М. Инновацион педагогик технология
асослари ва уни таълим-тарбия жараёнида қўллаш.Т.:”Tалқин”.2012.,144б.
3. Авлияқулов Х., Мусаева Н. Педагогик технология (дарслик). -Т., 2012.
TALABALARNING USLUBIY KOʻNIKMALARNI SHAKLLANTIRISHDA
AXBOROT TEXNOLOGIYALARINING OʻRNI
Pardayev Sherzod Mamasharipovich
O‘zbekiston Milliy universiteti Jizzax filiali
Annotatsiya:
Zamon taraqqiy etgan sari jamiyatda axborotga bo‘lgan talab va
ehtiyoj ham ortib bormoqda, ayniqsa, axborot texnologiyalarining kun sayin rivojlanib
borishi axborotlar hajmining ham ortib borishiga xizmat qilib kelmoqda. Bu kabi
axborotlar ichida ma’lum ma’noda himoyani, maxfiylikni va sir saqlanishini talab
etadiganlari ham bo‘ladi, negaki, bu toifadagi ma’lumotlarning oshkor bo‘lishi,
o‘g‘irlanishi yoki yo‘q qilinishi kabi holatlar tashkilot uchun katta talofotlarni,
moliyaviy yoki moddiy zararlarni olib kelishi mumkin. Bu kabi holatlarni oldini olish
uchun esa qanday soha bo‘lmasin albatta, axborot xavfsizligini, uning himoyasi va
muhofazasini amalga oshirishi lozim.
Kalit soʻzlar:
Informatika, texnologiya, tarmoq, Virtual reallik, kengaytirilgan
reallik, aralash reallik, kompyuter, klaster, Interfaol, diagramma, displey.
Yurtimizda Istiqlol quyoshi nur socha boshlagan dastlabki kunlardanoq
mamlakatimiz ta’lim tizimiga alohida e’tibor qaratilib, uni tubdan qayta isloh qilishga
oid muhim ishlar amalga oshirildi. Shu maqsadda O‘zbekiston Respublikasi «Kadrlar
tayyorlash milliy dasturi» qabul qilindi. Milliy dasturda belgilangan vazifalarni
216
bajarishda zamonaviy axborot texnologiyalaridan foydalanish muhim o‘rin
tutadi.Hozirgi kunda fan va texnika, texnologiyaning rivojlangan davrida,
oliygohlardagi ta’lim sohalarini modernizasiyalash va yuqori malakali mutaxassislarni
sifatli tayyorlash masalalari yechishda axborot texnologiya-laridan foydalanish eng
katta ahamiyatga ega. Hozirgi kunlarda ilm va fanlarning tezkor rivojlanishida
axborotlarni juda tez yig’ilishi va yangilanishlari odamlarda bilim olishga bo’lgan
qiziqishlari yanada ortadi. Ushbu ishning asosi bo’lib, talabalarda tadqiqot
ko’nikmalarini zamonaviy axborot texnologiyalari asosida shakllantirish
hisoblanadi[1,2]. Zamonaviy axborot texnologiyalari talabalarning quyidagi sifat
ko’rsatkichlarini rivojlantirishlarda juda katta xizmat qiladi:
- ilmiy-tizimli;
- konsturli-obrazli;
- algoritmli tafakkurlashlar;
- tafakkurlash jarayonlarini ajrata olish;
- sezish va anglashlarini rivojlantirish;
- axborot-kommunikasiyali tadqiqot imkoniyatlarini shakllantirish.
Bunday sifatli ko’rsatkichlarni shakllantirishlar oliygohlarning barcha o’quv va
ilmiy jarayonlariga qaratilgan bo’lishi kerak. Shuning uchun oliygohlardagi o’quv
metodikasi quyidagi tashkiliy ishlarga qaratiladi, ya’ni talabalarni mustaqil bilim va
ko’nikmalarini oshirish, o’qituvchining tavsiyasiga asosan original fikrlashlarni
shakllantirishni amalga oshirish. Yangi malaka modeli bo’lajak bitiruvchilarga
quyidagi talablarni qo’yadi:
- mustaqil bilimlarni o’zlashtirish va malakasini oshirish;
- olingan bilimlarini innavosion texnologiyalarga qaratish va mustaqil aniq
masalalarni yechish;
- ijtimoiy va professionallik jarayonlardagi faolligi va boshqalar.
Keltirilgan talablar talabalarning tadqiqot jarayonlardagi o’rnini aniqlashga
imkoniyatlar yaratadi. Hozirgi kunlardagi yangicha yondashuvlar faoliyatlarni
faollashtirishlarda juda katta ahamiyatga ega. Tadqiqot madaniyati o’z navbatida o’quv
va tadqiqot jarayonlarida muhim vositalar bo’lib xizmat qiladi. Talabalarning ta’lim
jarayonidagi mustaqil fikrlashlari ularning shaxsiy rivojlanishlarida namayon bo’ladi.
Tadqiqot ko’nikmalari o’z navbatida umum ta’lim sohasiga ham tegishli bo’ladi,
chunki ular barcha fanlarni o’rganishlarda keng fikrlashlarga ega bo’ladilar.
Talabalarning tadqiqotchilik faoliyatlari o’z navbatida talabalarning individual
ishlarining shakli bo’lib shakllanadi. Bo’lajak mutaxassislarni tayyorlashdagi eng
asosiy tashkiliy qismlari quyidagilardan iborat:
- aqliy fikrlashlarini faollashtirish va bilimlarni mustaqil olish, professional
ko’nikmalarni shakllantirish, bo’lajak mutaxassisni professional komponentlarini
shakllantirishlarni ta’minlash;
- shaxsiy tafakkurlarini va ijodiy yondashuvlarini rivojlantirish;
- ilmiy-tadqiqot ishlarga jalb qilish(yondashish)lar.
Tadqiqot ishlarni bajarish jarayonida talabalar fikrlashlarni, topshiriqlarni tahlil
qilishni, shartlarni inobatga olishni, masalalarni qo’yishni, paydo bo’ladigan
muammolarni yechishlarni bilishlari kerak. Bundan esa jarayon asta-sekin ijodiy
ishlarga aylanadi.
217
Talabalar tadqiqot ishlarini bajarish jarayonlarida quyidagi bosqichlardan
o’tishlari zarur:
- tadqiqot ishlarini aniqlashlar;
- muammoli masalalarga aniqliklarni kiritish;
- o’zini-o’zi tanlangan yo’nalish sohalari bo’yicha tadqiqot ishlariga
tayyorgarligini baholash;
- masalalarni yechish uchun yo’l va vositalarni tanlab olish;
- masalalarni yechimi bo’yicha ularni rejalashtirish;
- tadqiqot ishlarini bajarilishi dasturini amalga oshirish.
Boshqaruv sohasidagi tadqiqot ishlarini bajarish jarayonini amalga oshirishdagi
harakatlarga quyidagilar kiradi: tadqiqot ishlarini nazorati, ishlarning oraliq va oxirgi
natijalarining nazorati, ishlarni bajarishning dasturini o’zozini tekshirishdagi
tuzatishlar, xatolarni bartaraf etish va ularning kelib chiqish sabablaridir.
Xulosa qilib shularni takidlash mumkin. Zamonaviy axborot texnologiyalarini
qo’llash natijasida talabalarda intelektuallik imkoni-yatlarni, ularning mustaqil bilim
olishlarini va axborotlarni zamonaviy usullarda olishlarni rivojlantiradi hamda
ularning amaliy tajribalarini yanada oshiradi.
Foydalanilgan adabiyotlar roʻyxati:
1. Инкина, О.Н. Самообразовательная деятельность студентов вуза как
условие повышения качества их подготовки / О.Н. Инкина, Л.И. Холина. –
Новосибирск : НГАУ, 2006. – 160;
2. Абдулова, Л.Ш. Особенности формирования исследовательской
компетентности студентов / Л.Ш. Абдулова // Известия Южного федерального
университета. Педагогические науки.- 2009.-№ 1.-С.157.162
ОПРЕДЕЛЕНИЕ КАЧЕСТВА ПРЕПОДАВАНИЯ В РЕЖИМЕ On line С
ПОМОЩЬЮ ЭРГОНОМИЧЕСКОГО МОДЕЛИРОВАНИЯ
к.т.н., доц. Халдаров Хикматулла Ахматович
Ташкентский государственный педагогический университет
Эргашева Гулчехра Рустамовна
«Ташкентский институт инженеров ирригации и механизации сельского
хозяйства» -национальный исследовательский университет
Аннотация
: Исследовательская работа посвящена определению качества
процесса обучения в приобретении знаний в режиме On linе с помощью
эргономического моделирования.
Ключевые слова и направления:
качество, режим On line, процесс
обучения, приобретение знаний, эргономика, эргономическая модель.
