Актуальные вопросы хирургической стоматологии и дентальной имплантологии
116
https://doi.org/10.34883/PI.2021.11.1.003
3.
Туйчибаева Д.М. Основные характеристики динамики показателей инвалидности
вследствие глаукомы в Узбекистане // Офтальмология. Восточная Европа. – 2022. – Т. 12.
- №2. – С.195-204. [Tuychibaeva D.M. Main Characteristics of the Dynamics of Disability Due
to Glaucoma in Uzbekistan //"Ophthalmology. Eastern Europe", 2022;12.2:195-204.
(in Russian)].
https://doi.org/10.34883/PI.2022.12.2.027
4.
Ризаев Ж.А., Туйчибаева Д.М. Изучение общего состояния и динамики первичной
и общей инвалидности вследствие глаукомы взрослого населения в республики
Узбекистан и города Ташкент //Журнал стоматологии и краниофациальных исследований.
- 2020. - № 2 (2). - С.75-78. [Rizaev, J., & Tuychibaeva, D. (2022). Study of the general state
and dynamics of primary and general disability due to glaucoma of the adults in the republic of
Uzbekistan and the city of Tashkent. Journal of Dentistry and Craniofacial Research, 1 (2), 75-
77. (in Russian)].
https://doi.org/10.26739.2181-0966-2020-2-16
5.
Туйчибаева Д.М., Ризаев Ж. А., Стожарова Н.К. Основные характеристики
динамики показателей заболеваемости глаукомой в Узбекистане. // Офтальмол. журн. 4
(2021): 43-47. [Tuychibaeva D.M., Rizayev J.A., Stozharova N.K. Longitudinal changes in the
incidence of glaucoma in Uzbekistan. // J.ophthalmol.(Ukraine). 2021;4:43-7.].
/10.31288/ oftalmolzh 202144347
6.
Тuychibaeva Д.M. Longitudinal changes in the disability due to glaucoma in
Uzbekistan
//
J.ophthalmol.(Ukraine).
2022;507.4:12-17.
http://doi.org
/10.31288/oftalmolzh202241217
7.
Туйчибаева, Д., & Дусмухамедова, А. Диагностическая роль оптической
когерентной томографии ангиографии при первичной открытоугольной глаукомы.
//Медицина
и
инновации.
2022;1.4:44–54.
https://inlibrary.uz/index.php/medicine_and_innovations/article/view/249
8.
Ризаев, Ж., & Туйчибаева, Д. (2021). Показатели заболеваемости глаукомой
средивзрослого населения Республики Узбекистан. Stomatologiya. 1(1 (82), 102–
107.
https://doi.org/10.34920/2091-5845-2021-33
PROZOPALGIYANI DAVOLASHNING ZAMONAVIY ASPEKTLARI
Tufliyev A.A.,
Shomurodov Q.E.
Toshkent davlat stomatologiya instituti
Annotatsiya.
Bugungi kunda prozopalgiya zamonaviy tibbiyotdagi engdolzarb
muammolardan biri bo’lib, uch shoxli nerv nevralgiyasi va boshqa kranial nevralgiyalar, tishlar
va paranasal sinusitlar, degenerativ o'zgarishlar yoki bo'yni umurtqasining shikastlanishi, migren,
klasterli bosh og'rig'i, chakka pastki jag` bo`g`imi arteriti, temporomandibular bo'g'im sindromi,
karotidiniya, bosh suyagi, orbita va nazofarenks asosi o'smalari tufayli yuzaga kelishi mumkin.
Ushbu maqolada prozopalgiyani davolashning zamonaviy aspektlari haqida so’z boradi.
Kalit so’zlar:
prozopalgiya, uch shoxli nerv, yuzdagi og'riqlar, orofatsial og'riqlar,
nevralgiya.
Muammoning dolzarbligi.
Og'riq fiziologik va ekspansiv holat bo'lib, markaziy asab
tizimining yuqori qismlarining og'riq sezuvchanligi (somatosensor markazlar), biologik,
psixologik va ijtimoiy omillar ishtiroki va faoliyatiga bog'liq bo'lgan chuqur psixofiziologik
holatdir [1, 2].
Prozopalgiya - bu yuz sohasidagi barcha og'riq sindromlarini o'z ichiga olgan klinik atama
bo’lib, bugungi kunda zamonaviy tibbiyotdagi eng dolzarb muammolardan biri hisoblanadi [2].
Prozopalgiya uch shoxli nerv nevralgiyasi va boshqa kranial nevralgiyalar, tishlar va paranasal
sinusitlar, degenerativ o'zgarishlar yoki bo'yin umurtqasining shikastlanishi, migren, bosh
og'rig'i, chakka-pastki jag’ bo`g`imi (ChPJB) artriti, ChPJB og’riqli sindromi, karotidiniya, bosh
suyagi, orbita va yutqun asosi o'smalari oqibatida yuzaga kelishi mumkin. Prozopalgiya
Международная научная-практическая конференция
117
neyrogen, qon tomir, simptomatik, miyogen, psixogen va atipik bo'lishi mumkin [1,3]. Yuzdagi
og'riqlar klinik amaliyotda stomatologlar, nevrologlar, oftalmologlar, otorinolaringologlar va
neyroxirurglar duch keladigan eng keng tarqalgan hamda tibbiy va ijtimoiy muammolardan
biridir. Yuz og'rig'i uchrash chastotasi ancha yuqori bo'lib, yiliga 100 ming kishidan 26,8-38,7
holatda uchrashi mumkin [5,6]. Aholining taxminan 7% surunkali orofatsial og'riqlarga ega. Yuz
og'rig'i turlari orasida eng keng tarqalgani trigeminal nevralgiyadir. JSST ma'lumotlariga ko'ra
yangi tashxis qo'yilgan trigeminal nevralgiya holatlarining yillik chastotasi 100 000 aholiga 3-5
kishini tashkil qiladi, AQShda - 15 tagacha, Rossiyada - 5. Ayollar va erkalar orasidagi nisbat
3:1 ni tashkil etadi [7].
Yuzdagi og'riqlar asosan rivojlanish mexanizmiga ko'ra quyidagicha tasniflanadi: qon
tomir, neyrogen, miogen, psixogen, simptomatik, atipik prozopalgiya va og'riqli oftalmoplegiya.
Yuzdagi qon tomirlari og'rig'iga to'plamli sefalgiya, paroksismal hemikraniya, Xorton kasalligi,
idiopatik sefalgiya (IS), SUNCT sindromi kiradi. Neyrogen prozopalgiyaga uch shoxli va
glossofaringeal nervlarning nevralgiyasi, ganglionit va yuz sohasi ganglionlarining
ganglionevriti kiradi.
Etiologiyasiga ko'ra simptomatik prozopalgiya oftalmogen, odontogen, otorinogen,
visserogenga bo'linadi. Atipiklarga tasnifda ko'rsatilgan prozopalgiya turlarining birortasining
klinikasiga mos kelmaydigan og'riqlar kiradi. Ko'pincha ular bir nechta patogenetik
mexanizmlarning kombinatsiyasidan kelib chiqadi va psixogen komponentga ega [7].
Klinik amaliyotda yuzning mushak-somatik disfunktsiyasi tufayli yuzning eng keng
tarqalgan og'rig'i. Ular barcha prozopalgiyalarning taxminan 65-70% ni tashkil qiladi, neyrogen
og'riqlar esa 25-30% hollarda uchraydi.
Og'riq sindromining kuchayishiga olib keladigan asosiy etiologik omillar: yomon
odatlarning mavjudligi, hissiy haddan tashqari kuchlanish, chaynash mushaklarining ortiqcha
yuklanishi va gipotermiya.
Surunkali og'riq, o'tkir og'riqdan farqli o'laroq, signalizatsiya va himoya funktsiyalaridan
mahrum va jarohatni davolashga qaratilgan bemorning xatti-harakatlarini optimallashtirishga
hissa qo'shmaydi. Surunkali og'riq mustaqil og'riqli holatga aylanadi. Surunkali 6 oydan ortiq
davom etadigan og'riqni anglatadi.
Davolashda prozopalgiyaning turi va etiologiyasiga qarab yallig'lanishga qarshi,
antigistamin, kortikosteroid, sedativ va psixotrop dorilar qo'llaniladi.
Agar kerak bo'lsa, kompyuter (KT), miyaning magnit-rezonans tomografiyasi (MRT),
magnit-rezonans angiografiya, termal tomografiya, miya tomirlari va bo'yinning yirik asosiy
tomirlarining
ultratovush
tekshiruvi,
sensorometriya,
elektroensefalografiya,
tishning
rentgenografiyasi, ortopantomogramma, paranasal sinuslar va temporomandibular bo'g'im
rentgenografiyasi, otoskopiya va faringoskopiya, ko'z ichi bosimini o'lchash, ko'z tuzilmalarini
tekshirish o`tkaziladi [8]. Yallig'lanish o'zgarishlarini aniqlash uchun klinik qon tahlili
buyuriladi.
Zamonaviy neyroxirurgiyada prozopalgiyaning har xil turlari bilan jarrohlik yo'li bilan
kurashishga imkon beruvchi bir qator samarali usullar va texnologiyalar mavjud. Usullarning har
biri ma'lum kamchiliklar va afzalliklarga ega va yaxshi natijalarga erishish uchun uni qo'llash
bo'yicha ko'rsatmalarni aniqlashtirishni talab qiladi [2, 3]. Jarrohlik muolajalari bo'yicha ko'plab
maqolalarga qaramay, yuzdagi neyropatik og'riqlarning ko'p turlari bo'yicha istiqbolli
randomizatsiyalangan sinovlar mavjud emas va shuning uchun hozirgi vaqtda ma'lum bir
kasallik uchun bitta protsedura afzal yoki muvaffaqiyatli bo'lishi haqida kuchli dalillar yo'q. Yuz
og'rig'ini jarrohlik yo'li bilan davolashning asosiy maqsadi jarrohlikdan so'ng og'riqni yo'qligi
yoki minimal nevrologik yo'qotish, asab tuzilmalarining anatomik yaxlitligini saqlab qolishdir,
bu bilan birga og'riq sindromining qaytalanish xavfi past bo'ladi.
Xulosa.
Mahalliy va xorijiy adabiyotlarning tahlili shuni ko'rsatadiki, prozopalgiya turli
sabablar va og'riq sindromining paydo bo'lishi va uni saqlab turish mexanizmlari bilan bog'liq.
Tibbiyot rivojlanishining ushbu bosqichida ham ilmiy, ham amaliy jihatdan muammo
Актуальные вопросы хирургической стоматологии и дентальной имплантологии
118
kasallikning kamaymasligi, patogenezning murakkabligi, terapiyaning samarasizligi va taktikada
aniq tavsiyalarning yo'qligi sababli dolzarbdir.
Shu sababli, yuz og'rig'ini davolashga multidisipliner yondashuvni ta'minlaydigan keng
qamrovli algoritm yaratish zarurati mavjud. Ish natijalari yuz og'rig'i bilan og'rigan bemorlarga
jarrohlik yordam ko'rsatish samaradorligini sezilarli darajada oshiradi, keraksiz invaziv
muolajalardan saqlaydi, jarrohlik aralashuvlardan so'ng bemorlarda ijobiy natijalar sonini
oshiradi va shu bilan ularning ijtimoiy va maishiy moslashuv darajasini, hayot sifatini oshiradi,
ishga qaytishni osonlashtiradi.
ADABIYOTLAR RO'YXATI
1.
Cerritelli F., Ginevri L., Messi G. et al. Clinical effectiveness of osteopathic treatment
in chronic migraine: 3-armed randomized controlled trial. Complement. Ther. Med. 2015; 23 (2):
149-156. https://doi.org/10.1016/j.ctim.2015.01.011
2.
Cervera-Martinez C., MartinezManrique J., Revuelta-Gutierrez R. Surgical
management of familial trigeminal neuralgia with different inheritance patterns: a case report.
Front Neurol 2018;9:316. https://doi.org/10.3389/fneur.2018.00316.
3.
Cui W., Yu X., Zhang H. The serotonin transporter gene polymorphism is associated
with the susceptibility and the pain severity in idiopathic trigeminal neuralgia patients. J
Headache Pain 2014;15(1):42. https://doi.org/10.1186/1129-2377-15-42.
4.
Di Stefano G., Yuan J.-H., Cruccu G. et al. Familial trigeminal neuralgia - a systematic
clinical study with a genomic screen of the neuronal electrogenisome. Cephalalgia
2020;40(8):767-77. https://doi.org/10.1177/0333102419897623.
5.
Linde M., Gustavsson A., Stovner L. J. et al. The cost of headache disorders in Europe:
The Eurolight project. Europ. J. Neurol. 2012; 19 (5): 703-711. https://doi.org/10.1111/j.1468-
1331.2011.03612.x
6.
Maarbjerg S., Di Stefano G., Bendtsen L. et al. Trigeminal neuralgia - diagnosis and
treatment. Cephalalgia 2017;37(7):648-57. https://doi.org/10.1177/0333102416687280.
7.
Потехина Ю. П., Трегубова Е. С., Мохов Д. Е. Феномен соматической
дисфункции и механизмы действия остеопатического лечения. Мед. вестн. Северного
Кавказа. 2020; 15 (1): 145-152. https://doi.org/10.14300/mnnc.2020.15036
8.
Рзаев Д.А., Мойсак Г.И., Амелин М.Е. и др. Анатомические факторы в развитии
тригеминальной невралгии и ее рецидива после микроваскулярной декомпрессии.
Нейрохирургия 2015;(3):38-43.
OSSTELL ISQ APPARATUS IN DENTAL IMPLANTOLOGY STUDY THE
IMPORTANCE OF
Usmanova D.R., Muqimov O.A., Shodmonov A.A., Jalolov R.
Tashkent state dental institute
The development and implementation of new therapeutic measures in the field of dentistry
as a level of work on "Reform of the medical field and the application of modern technologies
and methods of treatment" is a pressing issue today. Nowadays, prosthetics of secondary
adenomas present in the upper and lower jaws are one of the current problems facing dentists.
One of the modern ways to overcome this problem i.e. dental floss defects is dental
implantology.
The purpose of the research:
Optimization of implant stability determination using OSSTEL ISQ apparatu
Objectives of the research:
1. Introduction of OSSTELL ISQ to the clinic.
2. Compatibility with OSSTELL ISQ apparatus results and X-ray results.
Object and material of scientific work:
