STARS International University
9
Annotatsiya:
Quyidagi maqolada
baholashning bir turi bo‘lgan ipsativ baholash va kons-
truktiv fidbek berishning ta’siri haqidagi nazariy tahlillar keltirilgan. Fidbek va ipsativ baho-
lash reflektiv baholash kompleksi sifatidagi jadvalda buning yaqqol namunasi keltirilgan.
Ushbu yondashuv ta’lim tizimidagi samaradorlikni ma’lum ma’noda ta’minlaydi.
Kalit so‘zlar:
ipsativ baholash, konstruktiv fidbek, obyektivlik, effektivlik, shaffoflik,
o‘z-o‘zini baholash.
Ипсатив баҳолаш ташқи мезон ва стандартларга нисбатан ишлашга
асосланган эмас, балки талабанинг аввалги ишига асосланган баҳо ҳисобланади.
Талабалар бошқа талабаларга қарши шахсий камчиликларини солиштириш
йўли орқали ўсишни афзал кўрадилар ва бу яхши натижа беради. Шунинг учун
ҳам бу тур таълим тизимида ўрганувчиларни баҳолашда фойдаланишнинг
самарали усули ҳисобланади
1
.
Шундан келиб чиқиб, ипсатив баҳолаш ўрганувчилар эришаётган ютуқларда
муваффақиятни таъминлашини таъкидлаш мумкин, шу тариқа талабаларда
билим ва кўникмаларни ривожлантиришнинг инструментал (ташқи) мотиви
сифатида хизмат қилади. Таълим жараёнида талаба фикр-мулоҳазалар билан
таъминланса, ўз камчилик ва хатоларини ўрганса, босқичнинг қайси нуқтасида
кўпроқ иш олиб боришга ва компетенцияни ривожлантиришга ёрдам беради.
Ипсатив баҳолашнинг яна бир ижобий хусусияти шундан иборатки, у ўз-
ўзини баҳолай олиш ва ўзига ишонувчанликнинг ортишига ёрдам беради.
Ушбу баҳолаш тури инструментал мотивацион омил сифатида хизмат қилса,
фидбекнинг объективлик, эффективлик ҳамда шаффофлик тамойилларининг
имплицит, эксплицит ва металингвистик шакллари эса конструктив фидбек
беришни таъминлайди (1-жадвалга қаранг):
1
Gwyneth Hughes, Elizabeth Wood and Kaori Kitagawa. Use of self-referential (ipsative) feedback to motivate and guide
distance learner, London: 2014. – 3 p.
PO‘LATOVA ZULFIYA ABDUAZIZOVNA,
O‘zbekiston Respublikasi Bank-moliya
akademiyasi Biznes-ingliz tili
kafedrasi dotsenti v.b., pedagogika fanlari
bo‘yicha falsafa doktori (PhD) Toshkent,
O‘zbekiston
zulfiya-pulatova79@mail.ru
FIDBEK VA IPSATIV
BAHOLASH REFLEKTIV
BAHOLASH KOMPLEKSI
SIFATIDA
https://doi.org/10.47689/STARS.university-pp9-11
Global dunyoda ilm-fan va ta‘limdagi innovatsion
rivojlanishning zamonaviy trendlari 15 dekabr, 2022 yil.
10
1-жадвал
Фидбек ва ипсатив баҳолаш рефлектив
баҳолаш комплекси сифатида
Рефлектив баҳолаш
Фидбек шакллари
Ипсатив баҳолаш
имплицит
эксплицит
металингвистик
Талабанинг аввалги ишига асосланган
Хусусияти
кўчма
маънода
ифодалан
ган
тўғри, аниқ
ифодаланган
грамматик-
лексик таҳлил
қилинган
шахсий камчиликларни солиштириш
Тамойиллари
объектив-
лик
эффективлик
шаффоф-лик
ўз-ўзини баҳолай
олишни ўрганиш
ўзига
ишонувчанликнинг
ортиши
конструктив фидбек бериш
қайтадан ишлаш
ўз устида ишлаш
жараённи кўзда тутиш
натижани кўзда тутиш
узоқ муддатли таъсир
Фидбек тақдим қилишнинг келтирилган шакллари ва йўлларининг асосий
мақсади ўрганувчиларнинг предметли мотивацияси муаммосига педагоглар
эътиборини жалб қилиш ҳамда улар ечимининг муқобил йўлларини излашдир.
Бундай йўллардан бири – бу кучли билим асосида шакллантирилган фидбек.
Олиб борилган таҳлиллардан келиб чиқиб, шу нарса маълум бўладики,
фидбек бутунлай бўлмаса-да, маълум бир меъёрда хорижий тилларни
ўрганиш бўйича ўқув мотивациясини ривожлантириш муаммосини еча олади.
Фидбекнинг яна бир ютуқли томони шундаки, у педагогнинг профессионал
ривожланишига ҳам катта таъсир кўрсатади. Бунда педагогнинг вазиятни
тўғри баҳолаш кўникмасини такомиллаштиради, вужудга келган ҳар қандай
вазиятда талабаларга мос равишда ёндашувни қидиришга имкон беради,
таҳлилий кўникмалар ва тил билан боғлиқ янги билимларнинг шаклланишига
ва ривожланишига имкон беради.
Олимлар томонидан фидбек бериш масаласида олиб борилган илмий
тадқиқотларни ўрганиш натижасида қуйидаги хулосалар шакллантирилди:
1. Фидбек талабани ўзини-ўзи бошқаришига ёрдам беради.
2. Бир гуруҳда қўл келган фидбек бошқа гуруҳга ишламаслиги ёки бир
болага нисбатан қўлланилган фидбек бошқасига таъсир қилмаслиги мумкин.
3. Талабалар фикрини очиқ баён қилишга имкон бериш керак.
4. Where am I going? How am I going? Where to next?
STARS International University
11
Шундай қилиб, айнан фидбек усулининг қўлланилиши натижасида дарс
ҳақида, унинг натижавийлиги тўғрисидаги фикрларни, талабаларнинг ҳам
қарашларини билиб олиш ва ўрганиш борасидаги муҳим маълумотлар қўлга
киритилади ва таққосланади, ўқитувчи томонидан ўз вақтида самарали
тузатишлар киритиб борилади. Талабаларни ўз устида ишлашига, дарс
жараёнига тўлиқ кириша олишига жалб қилиш билан бирга, уларнинг фикр-
мулоҳазаларига аниқлик киритиш имкониятини ҳам татбиқ қилади. Хатоларнинг
топилиши, аниқланиши ва талабалар томонидан уларни тузатишга бўлган
интилишлар, таҳрир қилишлар сингари вазифаларга бевосита ўзлаштириш
даражаси паст бўлган талабаларнинг ҳам жалб қилиниши ортади.
Фойдаланилган адабиётлар
1. Lyster, R., & Ranta, L. (1997). Corrective feedback and learner uptake: Nego-
tiation of form in communicative classrooms. Studies in Second Language Acqui-
sition, 19, 37–66. Google Scholar.
2.https://examsoft.com/resources/realize-the-benefits-of-ipsative-assess-
ments/
3. Use of self-referential (ipsative) feedback to motivate and guide distance lear-
ners. Gwyneth Hughes, Elizabeth Wood and Kaori Kitagawa
