367
KLINIK TERMINOLOGIYADA TERMIN ELEMENTLARNING
AHAMIYATI
Aslanova Madina, 111-guruh, Tibbiy pedagogika va davolash ishi
fakulteti
Ilmiy rahbar: Akbarxodjayeva F.A.
ToshPTI, O‘zbek tili va adabiyoti kafedrasi
Mavzuning dolzarbligi.
Ma’lumki, atamalar kundalik nutqda ishlatilmaydi, balki
professional muloqotning muhim vositasi bo‘lib xizmat qiladi. Shartlarni tushunish uchun
mutaxassislar ularga yagona shakl va qat’iy ilmiy ta’rif berishlari kerak. Atamaning asosiy vazifasi
ilmiy tushunchani bir ma’noda aniq ifodalab berishdan iborat. Bo‘lajak shifokorni terminologik
jihatdan tayyorlash undan faqatgina atamalarni tushunishgina emas, balki ularni o‘zlashtirib amalda
qo‘llash ko‘nikmalarini shakllantirishni ham talab qiladi. Tibbiyot bilim yurtida o‘qish davomida
bo‘lajak shifokor turli mediko-biologik va klinik fanlarga oid atamalarga duch keladi. Bu esa unga
kasbining ilmiy tilini egallashga yordam beradi.
Mavzuning maqsadi.
Klinik terminologiyani o‘zlashtirishda asosiy rolni, odatda, "termin
elementlari" deb nomlanadigan yunon-lotin termin hosil qiluvchi elementlar o‘ynaydi. Yunon- lotin
terminologiyasi tizimini o‘zlashtirishda asosiy tibbiy klinik terminologiyani tushunishning o‘ziga
xos terminologik kalitidir. Termin elementlari, atama tarkibida asosiy o‘rin egallaydi. Biz ularni
quyidagilarga ajratishimiz mumkin:
Prefikslar
O’zak atama elementlari
So’z
oxirida
qo’llanuvchi atama element
peri-
card-
-itis
---
nephr-
-algia
hyper-
thyre-
-osis
Bitta yakuniy element yordamida xuddi shu modelga binoan bir xil turdagi atamalarning uzun
zanjirlari hosil bo‘ladi. Masalan, yunon tibbiyotining gastrorrhafiya (oshqozonga tikish) atamasi
modeliga ko‘ra, ko‘plab nomlar -rrhaphia termin elementi bilan shakllangan: tenorrhafiya,
hepatorrhaphia, colporrhaphia, enterorrhaphiya va boshqalar.
Klinik atamalarning bunday modellaridan ko‘p asrlik foydalanish klinik atamaning eng keng
tarqalgan modelidan barqaror foydalanishga olib keldi, unga ko‘ra patologik holatni, operatsiya turi,
kasallik, o‘sma, tekshirish yoki davolash usuli va boshqalarni bildiruvchi yakuniy atama
elementlarga to‘qima, tana qismi, hujayrani bildiruvchi o‘zak atama elementi qo‘shiladi
.
Masalan,
mastographia, laringoskopia, osteoarthritis, cholecystektomiya, phibroma, myelopathia, hemartrosis,
trombopenia, nephropyelostomiya.
Ba’zi termin elementlar mustaqil atamalar sifatida ham ishlatilishi mumkin, masalan: phobia,
spasmos, necroz, scleroz va boshqalar.
Atama elementlarni qanchalik ko‘p bilsak, tibbiyotga oid atamalarni tushunishimiz
shunchalik osonlashadi.
Arteria
- atama elementdan 50 ga yaqin,
haema
va
aemia
atama elementdan
esa 150 dan ortiq atama yasalgan.
Xulosa:
Atama elementlarni tibbiyot universitetida o'qitishning asosiy maqsadi yuqori
malakali mutaxassislarni tayyorlashdir. Maxsus terminologiyani o'zlashtirmasdan bu vazifani
tasavvur qilib bo'lmaydi. Bo'lajak shifokorlarning terminologik tayyorgarligi nafaqat
terminologiyani tushunishni, balki uni o'zlashtirishni ham o'z ichiga oladi. Shifokorning zamonaviy
ilmiy tili turli xil biomedikal, anatomik va gistologik va klinik atamalarga juda boy.
Tibbiyotning barcha sohalari lotin tiliga va u orqali qadimgi yunon tiliga asoslangan.Atama
368
elementlarni o’zlashtirish talabalarga so‘z boyligini kengaytirib tibbiyotga oid atamalarni bemalol
tushunish imkonini beradi. Ularning ilmiy ko‘nikmalarini oshiradi. Shifokorlar boshqa davlat
shifokorlari bilan lotin tili va tibbiy terminalogiya orqali bir-birlariga o‘z fikr va mulohazalarini
ifodalay oladilar.
А
dabiyotlar ro'yxati:
1.
Торган
,
Т
.
И
., and
Т
.
В
.
Байдина
. "
Немоторные
симптомы
болезни
Паркинсона
."
Саратовский научно-медицинский журнал
8.2 (2012): 535-538.
2. Nazarova, Gulchexra. "
Назарова ГУ ВОЗМОЖНОСТИ ЛУЧЕВОГО ИССЛЕДОВАНИЯ
ТАЗОБЕДРЕННЫХ СУСТАВОВ У ДЕТЕЙ ПЕРВОГО ПОЛУГОДИЯ ЖИЗНИ
."
Архив
исследований
(2020): 6-6.
3.
Чертков
,
Александр
,
Максим Евгеньевич Климов
, and
Марина Валентиновна Нестерова
.
"К вопросу о хирургическом лечении больных с вертебробазилярной недостаточностью
при аномалии Киммерле
."
Хирургия позвоночника
1 (2005): 69-73.
