27
толерантность, коммуникабельность, способность к сотрудничеству;
готовность к самообразованию на протяжении всей жизни;
Для осуществления процесса формирования целесообразно разработать
педагогическую модель формирования информационной культуры учителя в
условиях инновационной деятельности, традиционно состоящую из таких
компонентов, как цели и задачи, функции, критерии и показатели
результативности формирования, содержания деятельности по этапам, методов и
организационных форм. Таким образом, педагогическими путями и средствами
формирования информационной культуры учителя в условиях инновационной
деятельности можно считать моделирование, организацию и корректировку
результатов формирования.
Список использованной литературы
:
1.
Абасов, З. Подготовка учителей к работе в инновационной среде [Текст] /
З. Абасов // Высшее образование в России.
- 2003. -
№10.
-
С.18
-22.
2.
Бовтенко, М. А. Профессиональная информационно
-
коммуникационная
компетенция преподавателя иностранного языка / М. А. Бовтенко. –
Новосибирск:
Изд
-
во НГТУ, 2005. –
244 с.: ил.
3.
Гендина, Н. И. Формирование информационной культуры личности в
библиотеках и образовательных учреждениях: учебно
-
метод. пособие [Текст] / Н.
И. Гендина, Н. И. Колкова, И. Л. Скипор, Г. А. Стародубова.
-
М.: Школьная б
-
ка, 2002.
-
288 с.
4.
Данильчук, Е. В. Методологические предпосылки и сущностные
характеристики информационной культуры педагога [Текст] / Е. В. Данильчук //
Педагогика. –
2003. -
№1. –
С. 65
-73.
О‘Z
-
О‘ZINI RIVOJLANTIRISH
NING
O‘
ZIGA XOS XUSUSIYATLARI
B.Abdullayeva, TDPU,
ilmiy shlar va innovatsiyalar b
o‘
yicha prorektor
Annotatsiya.
Mazkur maqolada
о‘z
-
о‘zini rivojlantirish
ning
o‘
ziga xos
xususiyatlari tahlil etilgan. Shuningdek, maqolada
о‘z
-
о‘zini anglash imkonini beruvchi
topshiriqlar,
о‘z о‘rnini belgilab olishga imkoniyat beruvchi topshiriqlar
,
о‘quvchilar
ni
hamkorlikda rivojlanishiga qaratilgan topshiriqlar,
о‘zini о‘zgartirish, rivojlanishga
qaratilgan topshiriqlar ham berilgan.
Kalit s
o‘
zlar:
о‘z
-
о‘zini anglash imkonini beruvchi topshiriqlar
,
о‘z о‘rnini belgilab
olishga imkoniyat beruvchi topshiriqlar,
о‘quvchilarni hamkorlikda rivojlanishiga
qaratilgan topshiriqlar,
о‘zini о‘zgartirish, rivojlanishga qaratilgan topshiriqlar.
О‘z
-
о‘zini rivojlantirish
tushunchasida
shaxsning о‘zida kasbiy tajriba, malaka va
mahoratni takomillashtirish yо‘lida aniq maqsad va puxta о‘ylangan vazifalar asosida
mustaqil ravishda amaliy harakatlarni tashkil etishi tushuniladi. Individual shaxsni
rivojlantirish maqsadida о‘quv faoliyatini tashkil qilish
uchun quyidagi topshiriqlar
beriladi:
о‘z
-
о‘zini anglash imkonini beruvchi
topshiriqlar (о‘qituvchining о‘quvchilarga
murojaati “О‘zingni angla, о‘zing bilib ol” jumlalari bilan ifodalanadi)
;
о‘z о‘rnini belgilab olishga imkoniyat beruvchi topshiriqlar (о‘qituvchining
о‘quvchiga murojaati “О‘zing tanla” jumlasi bilan ifodalanadi
);
28
о‘quvchilarni hamkorlikda rivojlanishiga qaratilgan topshiriqlar (“Hamkorlikda
ijod qiling”)
;
о‘zini о‘zgartirish, rivojlanishga qaratilgan topshiriqlar va birgalikda ishlash
usullari (“О‘zing uchun о‘zingni о‘zgartir”)
.
Topshiriq turlari quyidagilardan iborat:
1. О‘z
-
о‘zini anglash imkonini beruvchi topshiriqlar (о‘qituvchining о‘quvchilarga
murojaati “О‘zingni angla, о‘zing bilib ol” jumlalari bilan ifodalanadi):
о‘z
-
о‘zini baholash (о‘qituvchining tay
yo
rlagan rejasi, sxemasi, algoritmi bо‘yicha
bajarilgan ishni tekshirish, xatolarini tahlil qilish);
mazmun bо‘yicha bajarilgan ishning usulini tahlil qilish va о‘z
-
о‘zini baholash
(masalaning yechish usulini ratsionalligi, insho rejasining ifodaliligi, laboratoriya
ishidagi amallarning ketma-ketligi);
о‘quvchini о‘quv faoliyat subyekti sifatida о‘z
-
о‘zini baholashi (о‘z ishini
rejalashtira olamanmi, о‘z harakatlarimni tashkil qila olamanmi, erishgan natijalarimni
baholay olamanmi);
о‘quv faoliyatida о‘zining ishtirokini baholashi (faollik darajasi, bo
shqa
ishtirokchilar bilan hamkorligi, tashabbuskorligi, ijodkorligi);
darsni hamda uy vazifasini bilish qobiliyatlarini aniqlash (diqqat, idrok, xotira va
boshqalar);
“Kо‘zguli topshiriqlar”
-
о‘quv mazmunida berilgan qahramonlarda о‘zining
shaxsiy xususiyatlarini topish (masalan, adabiyot fanida).
2. О‘z о‘rnini belgilab olishga imkoniyat beruvchi topshiriqlar (о‘qituvchining
о‘quvchiga murojaati “О‘zing tanla” jumlasi bilan ifodalanadi):
turli о‘quv mavzuni asosli tanlash;
turli yо‘nalishlardagi sifa
tli topshiriqlarni tanlash (kreativlik, nazariy, ixchamligi va
boshqalar);
о‘quv balining darajasiga mos keladigan о‘quv faoliyatini tanlash imkonini
beruvchi topshiriqlar;
о‘quv faoliyati usulini asosli tanlash imkonini yaratuvchi topshiriqlar (о‘qituvc
hi va
sinfdoshlar bilan о‘zaro aloqa qilish usullari, vazifalarni kim bilan va qanday bajarish);
о‘quv faoliyatini tanlash (qisqa vaqt davomida mavzuni о‘zlashtirish, mavzuni
bо‘laklarga bо‘lib о‘zlashtirish);
о‘quvchilar tomonidan qaysi yо‘nalishda rivo
jlanishini tanlash.
3. О‘quvchilarni hamkorlikda rivojlanishiga qaratilgan topshiriqlar (“Hamkorlikda
ijod qiling”):
turli texnologiya va shakllardan foydalanib, guruhlarda ijodiy ishlash: “aqliy
hujum”, rolli о‘yinlar, guruhlarda ishlash, proyekt metodi
va boshqalar;
birgalikda bajaraladigan “oddiy” ijodiy topshiriqlar (jamoa bilan, juftliklarda insho
yo
zish, guruhlarga bо‘lib laboratoriya ishini ѐzish va boshqalar);
guruhlarda о‘qituvchi tomonidan о‘quvchilarga vazifalarni, о‘rnini bо‘lib bergan
holda birgalikda ijodiy topshiriqni bajarish: guruh boshli
g‘i, “bezatuvchi”, eksport
kontrolyor va boshqalar;
rollarni taqsimlab, ijodiy rolli о‘yinlar tashkil qilish (taqsimlangan rollar о‘zaro
bo
g‘
langan, ijodiy namayo
n bо‘lishga imkon berishi, individual va
umumiy ijodiy
natijaga erishishga qaratilgan bо‘lishi kerak);
birgalikda ishlashda ishtirokchilarning о‘zaro hamjihatligini kо‘zlagan topshiriqlar
(masalan, о‘zining nerv sistemasining xususiyatlarini aniqlash bо‘yicha tajribalar
yoki
chet tilida bir-biridan intervyu olish);
29
faoliyatning natijasi va jaraѐnini birgalikda tahlil qilish (masalan, guruhning har bir
vakili tomonidan mavzuni о‘zlashtirganlik darajasini muhokama qilish, guruh ishini
baholash);
о‘quv faoliyatining individual maqsadi va rejasini
ishlab chiqishda bir-biriga
yordam berish (laboratoriya ishlarini bajarish bо‘yicha rejasini birgalikda tuzish,
nazorat ishiga tayѐrlanish bо‘yicha individual rejani birgalikda ishlab chiqish);
4. О‘zini о‘zgartirish, rivojlanishga qaratilgan topshiriqlar
va birgalikda ishlash
usullari (“О‘zing uchun о‘zingni о‘zgartir”):
о‘quv faoliyatini bahosiz bajarish bо‘yicha topshiriqlar (masalan, uyda turli
masalalarni ishlab kelish bо‘yicha yо‘llanma berish);
о‘quvchi tomonidan о‘z xohishi bilan о‘zining bajarga
n faoliyat natijalarini tahlil
qilishi;
bir necha masalalarni yechib bо‘lgach (masalan, matematik masalalar) о‘qituvchi
tomonidan berilgan mezonlar asosida har bir о‘quvchi tomonidan о‘z ishini baholash;
о‘qishdagi shaxsiy istiqbollarni belgilab olishga qaratilgan topshiriqlar (о‘quv
faoliyati natijalarini rejalashtirish, shakl, muddatlarini rejalashtirish);
о‘z
-
о‘zini rivojlantirishga qaratilgan subyektiv murakkab mashg‘
ulotlar va
vaziyatlar (masalan, tarix fanidan ma’ruza
yo
zish, lekin ma’ruza baholanma
ydi, oldingi
qilingan ma’ruzalar bilan taqqoslanib, natijalari tahlil qilinadi);
turli xususiyatlarni (sabr, ijod, о‘zaro ta’sir qilish va boshqalar) namoѐn bо‘lishini
talab etuvchi, о‘quvchi о‘z xohishidan kelib chiqib tanlay oladigan topshiriqlar
(baholanmaydi);
kasbiy qiziqishidan kelib chiqib tanlashga imkon yaratuvchi topshiriqlar.
О‘z
-
о‘zini rivojlantirish bо‘yicha 7 tajriba
ni tavsiya beramiz [2] (1-jadvalga
qarang):
1-jadval.
О‘z
-
о‘zini rivojlantirish
ning 7 tajribasi
№
Tavsiyalar
Tavsiyalarni
amalga oshirish
jarayoni
Nima sodir bо‘ladi
Keyin nima qilish
kerak
1. 30 kun davomida
meditatsiyani
amalga oshiring
Har kuni, kuniga 1-
2 marta meditatsiya
qiling.
О‘n
daqiqadan boshlang
va
о‘ttizgacha
harakat qiling
Kunlar
ancha
uzoqlashayotganga
о‘xshaydi. A
xir, buning
aksi qanchadan beri
sizni qiynab kelayotgan
yedi. Ushbu usul vaqtni
tо‘xtatishga
yordam
beradi.
Siz
hayotingizning har bir
daqiqasida
yashashni
boshlaysiz,
his-
tuy
g‘
ularingizni
va
ongingizni
tartibga
solasiz
Mulohaza
yuritishda
davom
yeting.
Meditatsiya
bitta
muammoga yega: yaxshi
natijalarga
yerishish
uchun kamida bir oy
mashq
qilish
kerak.
Shundan sо‘ng, nima
uchun
bularning
barchasi
kerakligini
tushuna
boshlaysiz.
Shuning
uchun,
siz
tо‘xtamasligingiz kerak.
Hayotingizda aql bilan
yashash
imkoniyatini
boy bermang
2.
30 kuningizni
kofein, sigaret va
alkogolsiz
о‘tkazing
Ertami-kechmi har
bir inson ushbu
stimulyatorlarning
foydasidan
kо‘ra
zarari
kо‘pligini
Uyqungizda
halovat
topasiz, tashvishlardan
qutulasiz va hayotni
buzadigan
narsalarga
emas,
balki
uni
Siz butunlay tashlab
yuborishingiz
yoki
avvalgidan
sezilarli
darajada
kamroq
iste’mol
qilishingiz
30
tushunadi. Ular bir
qancha
kasallik
alomatlarini
chaqiradi.
Oqibat
yomon
tus
olmasidan
oldin,
barchasini chiroyli
davom
ettirish
yaxshi
yaxshilaydigan
narsa-
larga e’tibor berasiz. Va
eng asosiysi pulingizni
ham tejaysiz. Taxminiy
hisob-kitoblar
ga kо‘ra,
bu oylik xarajatlarning
10 dan 50% gacha
tejashga imkon beradi
mumkin.
Ikkinchi
variant chekish borasida
tavsiya etilmaydi
3. 21 kun davomida
hayotingizdan
shikoyat qilmang
va nolimang
Uill Bouen о‘zining
"Shikoyatsiz dunyo"
kitobida
salbiy
fikrlar
va
shikoyatlardan voz
kechish bir muncha
vaqt talab qilishini
ta’kidlaydi.
Faqat
eng asosiy shart,
bunga tо‘liq amal
qilishdir
О‘zgarishlar
ajoyib
bо‘ladi.
О‘zgarishlar
dastlabki
kunlardan
sezila
boshlaydi.
О‘zining
kayfiyatini
buzmaydigan, shikoyat
qilmaydigan optimistik
odamlarni
kim
sevmaydi?
Ularni
begonalardan tortib, ish
beruvchilargacha
hamma yaxshi kо‘radi.
Shuningdek,
siz
о‘z
ruhiyatingizni tartibga
keltirasiz
va
yuzlab
imkoniyatlarni kо‘rish
-
ni boshlaysiz. Ushbu faol
harakat nafaqat sizning
hayotingizni,
balki
atrofdagilarning
taqdirini
ham
о‘zgartiradi
Ikkinchi qadam, sizga
shikoyat qilishayotganda
tinchlikni
saqlay
olishingiz kerak. Buning
oqibatida, siz haqiqatan
ham odamlarga ta’sir
о‘tkazish,
ularni
tinchlantirishni va tо‘g‘
ri
maslahat
berishni
boshlaysiz
4.
Har hafta
bajarilgan har bir
topshiriqni yozib
boring
Ushbu
maslahat
kо‘plab
mutaxassislar
tomonidan berilgan
va u haqiqatan ham
foydasin
i kо‘rsatadi.
Har bir daqiqaga
qadar
vaqtingizni
nimaga
sarflayotganingizni
yozing
Ushbu tajriba juda zо‘r,
chunki sizga faqat daftar
va qalam kerak bо‘ladi.
Qancha
soat
uxlaganingiz,
ovqat
pishirganingiz,
ishlaganingizni yozing.
Buni tahlil qilish sizni
k
о‘plab
yomon
odatlardan xalos qiladi
va vaqtingiz tо‘g‘
risida
kо‘proq ma’lumotga ega
bо‘la boshlaysiz
Agar
natijalar
sizni
hayratda
qoldirsa,
davom eting. Buni har
kuni qilish shart emas,
haftada bir marta yetarli.
Ammo har doim о‘tgan
kunlarni
hisoblab
ch
iqing
va
notо‘g‘
ri
bо‘lgan,
rivojlanishga
tо‘sqinlik
qiladigan
narsani
tushunishga
harakat qiling
5.
Bir oy davomida
har kuni keraksiz
bir narsadan
xalos bо‘ling
Avvaliga bu oson va
kulgili
bо‘ladi,
chunki har kimda
keraksiz
narsalar
bor.
Bir-ikki
haftada
n
sо‘ng
qiyinlashadi
va
nimani tashlashni
о‘ylashga
tо‘g‘
ri
uyingizda tartib bо‘ladi
va shu bilan sizning
fikrlaringiz tozalanadi.
Qolgan barcha narsalar
о‘z joylarida bо‘ladi va
siz
haqiqatan
ham
ulardan foydalanasiz va
nima uchun kerakligini
bilib olasiz
Ushbu tajribani sizga
kerak bо‘lgan narsalar
qolguncha
uzaytirish
mumkin.
Va
oddiy
qoidani unutmang: yangi
narsa sotib olayotganda,
eskisidan xalos bо‘ling
31
keladi
6.
Bir oy davomida
vegeterian
parhezini tuting
Bunday
parhezga
munosabatingiz
qanday bо‘lis
hidan
qat’iy nazar, uni
sinab
kо‘ring.
Bundan
tashqari,
kо‘plab
dindorlar
shunga
о‘xshash
usulni
qо‘llashadi
va tanaga ijobiy
oqibatlarni
qayd
etishadi
Ehtimol siz о‘zingizni
ancha yaxshi his qilasiz,
ortiqcha ovqatlanishni
tо‘xtatasiz va dunyoga
boshqacha
qaray
boshlaysiz
Bu parhezni umr bо‘yi
amalga oshirish shart
emas. Faqat vaqti-vaqti
bilan unga amal qiling.
Yiliga bir marta yetarli
7.
Kuniga uchta
maqsadni yozing
va ularni hech
qachon keyingi
oyga qoldirmang
Bu
kechiktirishga
qarshi
kurashishning bir
usuli. Ushbu usul
sizga
sezilarli
darajada
foyda
keltira di
Siz faqat bir oyda ushbu
maqsadlarga
erishishingiz
kerak,
shuning uchun barcha
irodangizni
tо‘plab
harakat qiling. Siz oson
maqsadlardan
boshlashingiz va asta-
sekin qiyinlashishingiz
mumkin. Oyning oxirida
siz
о‘zingiz
bilan
faxrlanasiz. Shu ketishda
siz 90 ta maqsadga
erishishingiz mumkin,
bu
ajoyib
natijadir.
Ammo bundan ham
muhimi,
о‘zingizning
intizomingiz
va
motivatsiya
qobiliyatingizni
yaxshilashga muvaffaq
bо‘lasiz
Oldinga yanada ulkan
maqs
adlar qо‘ying. Va
ularni bir kunda bajarish
mumkin
emasligi
sababli,
maqsadlaringizni kichik
ishlarga ajrating. Shu
tarzda
hayotingizda
sezilarli
natijalarga
erishishingiz mumkin
Xulosa qilib aytadigan bо‘lsak, hayotni munosib yashab о‘tkazish uchun kо‘p
narsa
kerak emas. Musulmon musulmoncha e’tiqod qilib, yashab, о‘tirib tursa va bir qancha
tayanch kо‘nikmalarga amal qilsa (tо‘g‘
ri ovqatlanish, sport bilan shu
g‘ullanish, о‘ziga
berilgan tomorqani iloji boricha professional tarzda parvarishlashi kabi) sh
uning о‘zi
kifoya.
Foydalanilgan adabiyotlar rо‘yxati:
1.
Рустам
Убайдулавич
Давлетов
ЎЗ
-
ЎЗИНИ
ТАРБИЯЛАШ
ВА
РИВОЖЛАНТИРИШ ПЕДАГОГИК МУАММО СИФАТИДА // Academic research in
educational sciences. 2022. №4. URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/z-zini-
tarbiyalash-va-rivozhlantirish-pedagogik-muammo-sifatida
(дата
обращения:
14.10.2023).
2.
Ўз
-
ўзини ривожлантириш бўйича 7 тажриба. Электрон ресурс: Ўз
ривожлантириш бўйича 7 тажриба » Exim China
ашё ва турли xилдаги товарлар етказиб бериш
Дата
обращения: 14.10.2023.
