ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
388
Samarkand State Institute of Foreign Languages
TALABALAR O'QUV FAOLIYATINI SAMARADORLIGINI OSHIRISHDA MILLIY
QADRIYATLARDAN FOYDALANISHNING SAMARADORLIK KO'RSATKICHLARI
Tursunov Jo’rabek Baxtiyarovich
Samarqand davlat chet tillar instituti mustaqil tadqiqotchisi
Annotatsiya:
ushbu maqolada talabalar o‘quv faoliyatining samaradorligini oshirishda
milliy qadriyatlardan foydalanishning ahamiyati tahlil qilingan. Tadqiqot xulosalariga ko‘ra,
milliy qadriyatlar bilan uyg‘unlashtirilgan ta’lim tizimi nafaqat bilimlarni o‘zlashtirish
jarayoniga, balki shaxsiy va kasbiy rivojlanishga ham ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Kalit so’zlar
: milliy qadriyatlar, o‘quv faoliyati samaradorligi, motivatsiya, milliy g‘urur,
ijtimoiy faollik, ta’lim metodlari, psixologik moslashuv.
Milliy qadriyatlarning ta’lim jarayonidagi o‘rni talabalar intellektual va shaxsiy
rivojlanishida muhim ahamiyatga ega. Bu qadriyatlar ta’limning amaliy jihatlarini boyitib,
talabalarning nafaqat bilimlarini oshiradi, balki ularning shaxsiy mas’uliyat, milliy o‘zlikni
anglash va jamiyatga foyda keltirish motivatsiyasini ham mustahkamlaydi. Shu ma’noda
samaradorlik ko‘rsatkichlari sifatida o‘quvchilarning nazariy bilimlardan amaliy natijalarga
erishish qobiliyatlarini ko‘rsatib beradigan mezonlar belgilab olinadi.
Bundan tashqari, ta’lim jarayonida milliy qadriyatlardan foydalanish, talabalar orasida
o‘zaro ishonchni, hurmatni va hamkorlikni kuchaytiradi. Ular jamiyatning madaniy merosiga
nisbatan ijobiy munosabatni shakllantiradilar, bu esa o‘z navbatida, o‘qishga bo‘lgan ichki
motivatsiyaning ortishiga olib keladi. Ushbu o‘zgarishlar ijtimoiy munosabatlarda ham ijobiy aks
etadi, chunki talabalar o‘zaro muloqotda yuqori axloqiy standartlarni qo‘llashga, bir-birlariga
yordam berishga va jamiyat oldida o‘z mas’uliyatlarini to‘g‘ri anglashga o‘rganadilar.
Bunday o‘zgarishlarning natijasi sifatida o‘quv faoliyatining samaradorligi oshadi. Milliy
qadriyatlarni o‘quv jarayoniga integratsiya qilish orqali talabalar nazariy bilimlarni chuqurroq
anglay boshlaydi, mustaqil ravishda muammolarni hal qilishga tayyor bo‘ladi, shuningdek,
kasbiy faoliyatda innovatsion yondashuvlarni qo‘llash ko‘nikmalarini hosil qiladi. Shu bilan
birga, talabalar o‘rtasida ijtimoiy faollik oshadi, ular madaniy loyihalarda ishtirok etish orqali o‘z
mahoratlarini mustahkamlaydi va kelajakdagi kasbiy muvaffaqiyatlarga poydevor yaratadi.
Milliy qadriyatlardan foydalanishning samaradorlik ko‘rsatkichlari orqali talabalar o‘z
shaxsiy salohiyatini yanada kuchaytiradi, madaniy va ma’naviy qadriyatlarga tayanib, jamiyatda
munosib o‘rin egallashga intiladilar. Shu tarzda ta’lim jarayonidagi har bir bosqichda talabalar
nafaqat bilimlarni egallashda, balki o‘z shaxsiy va ijtimoiy vazifalarini muvaffaqiyatli bajarishda
ham yuqori natijalarga erishadilar. Bu esa ta’lim tizimining umumiy samaradorligini oshirishda
muhim qadamdir.
Shunday qilib, milliy qadriyatlarning ta’lim jarayoniga integratsiya qilinishi talabalar
ongida milliy identifikatsiyani shakllantirish bilan birga, o‘quv jarayoniga bo‘lgan mas’uliyat
hissini oshirishga ham xizmat qiladi. Ta’lim samaradorligini oshirishda milliy qadriyatlardan
foydalanish talabalarni ijtimoiy faol, madaniy merosga hurmat bilan qaraydigan, innovatsion
fikrlay oladigan va kelajakda kasbiy jihatdan muvaffaqiyatli bo‘lishga tayyor shaxs sifatida
shakllantirish imkonini beradi. Bu jarayon nafaqat ta’lim oluvchilar uchun, balki ta’lim
tizimining umumiy samaradorligini oshirishda ham strategik ahamiyatga ega.
Milliy qadriyatlarni o‘quv jarayonida faol qo‘llash natijasida o‘zlashtirish jarayonining
izchilligi, mustahkamligi va chuqurligi oshadi. Talabalar o‘z bilimlarini real hayotiy vaziyatlarda
qo‘llash ko‘nikmalarini mustahkamlab, mavzularni faqatgina yod olish emas, balki ularni tahlil
qilish, taqqoslash va innovatsion yechimlarni topish qobiliyatlarini shakllantiradilar. Milliy
qadriyatlarning o‘quv jarayonida faol aks ettirilishi nafaqat an’anaviy bilim berish modelining
samaradorligini oshiradi, balki o‘quvchilarning tanqidiy fikrlashini, tahliliy yondashuvlarini va
mustaqil qaror qabul qilish qobiliyatlarini rivojlantirishga ham xizmat qiladi.
ILMIY VA PROFESSIONAL TA’LIM JARAYONIDA MULOQOT, FAN VA MADANIYATLAR
INTEGRATSIYASI
389
Samarkand State Institute of Foreign Languages
Bu jarayonda talabalar o‘z jamoasi bilan ishlash, muloqot qilish, bahs va munozaralarda
ishtirok etish orqali ijtimoiy o‘zaro ta’sir ko‘nikmalarini shakllantiradilar. Bunday yondashuv
ularning tashabbuskorligi, ijodkorligi va jamoa bilan ishlash qobiliyatlarini rivojlantirishga
xizmat qiladi, bu esa ularning kasbiy rivojlanishida muhim omil hisoblanadi. Milliy
qadriyatlarga asoslangan o‘quv muhitida ta’lim olgan talabalar jamiyatdagi o‘z o‘rnini aniq
anglaydi, o‘z kasbiy intilishlarini shakllantiradi va kelajakdagi maqsadlarini aniq belgilash
imkoniyatiga ega bo‘ladi.
Bundan tashqari, milliy qadriyatlarga asoslangan ta’lim modeli motivatsiya tizimini
kuchaytiradi, chunki talabalar o‘z shaxsiy rivojlanishini faqat individual muvaffaqiyat bilan emas,
balki jamiyatga foydali bo‘lish bilan bog‘laydi. Shaxsiy o‘zini anglash jarayonida milliy g‘urur
hissi shakllanadi, ta’lim jarayonida o‘z qadr-qimmatini anglash va kasbiy yo‘nalishda o‘ziga
ishonch hissi ortadi. O‘z milliy qadriyatlarini chuqur anglagan talabalar xorijiy ta’lim tizimlarida
yoki xalqaro maydonda o‘z milliy identifikatsiyasini yo‘qotmagan holda muvaffaqiyatli
integratsiyalash imkoniga ega bo‘ladilar.
Milliy qadriyatlarga asoslangan ta’lim metodlarini samarali tatbiq etish orqali o‘quvchilar
hayotiy muammolarni hal qilish strategiyalarini rivojlantiradi, o‘z kasbiy faoliyatiga yanada
mas’uliyat bilan yondashadi va o‘quv jarayonini faqatgina bilim olish bilan emas, balki
jamiyatga foyda keltirish bilan bog‘laydi. Bu esa ta’lim tizimining jamiyatga integratsiyasini
chuqurlashtirishga, talabalar orasida ijtimoiy javobgarlik va kasbiy yetuklikning oshishiga olib
keladi.
Adabiyotlar ro’yxati
1.
Abdullaeva B.S. “Bo‘lajak o‘qituvchilar o‘quv-ilmiy faoliyati motivatsiyasining
psixofiziologik determinantlari” mаvzusidаgi Psixologiya fanlari doktori (DSc) dissertatsiyasi .-
Buxoro., 2022. – 104 b.
2.
Axmedova Z.J. “Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarining o‘quv faoliyatiga moslashuv
motivatsiyasining pedagogik-psixologik xususiyatlari” mavzusidagi dissertatsiya ishi.- Buxoro.,
2024. – 46 b.
3.
Барначук Л.Ф. Психодиагностика: Учебник длya вузов.2-е изд. – СПб.: Питер,
2009. – 384 с.
4.
Bafaev M.M. “Globallashuv jarayonida milliy bag‘rikenglikni shakllantirishning
ijtimoiy-psixologik determinantlari” diss T.: 2020. - 150 b.
5.
Бодалев A.A., Столин В.В. Общая психодиагностика. –СПб.: «Реч» 2000. –
440 с.
6.
Буева Л.П. Человек как высшаya ценност и главное богатство общества //
Человек в системе наук. - М., 2001. – 493 c.
7.
Божович Л.И. Личност и ее формирование в детском возрасте СПб Питер,
2008. – 400 c.
8.
Бандура А., Уолтерс Р. Подростковаya агрессиya: Изучение влиyaниya
воспитаниya и семейных отношений. — М.: Апрел Пресс: ЭКСМО-Пресс, 2000. – 509 c.
9.
Davletshin M.G. Zamonaviy maktab o‘qituvchisining psixologiyasi. –
Toshkent:O‘zbekiston, 2009. – 30 b.
10.
Аноркулов, С. (2021). Хронотоп как отличительная черта романного
универсума ФМ Достоевского. Просвещение и познание, (5 (5)), 16-23.
11.
Аноркулов, С. ПРОСВЕЩЕНИЕ И ПОЗНАНИЕ. ПРОСВЕЩЕНИЕ И
ПОЗНАНИЕ Учредители: Прудник Ксения Евгеньевна, (5), 16-23.
