■DoHtor axfwrotnomas:, Samarqancf
2013, № 4
Фестницврача, Самарканд
СУД ТИББИЁТИДА ДЕРМАТОГЛИФИКАНИНГ АҲАМИЯТИ
Toshkent pediatriya instituti
Shaxsni identifikatsiyalash, ya’ni aynan o’xshatish
tergov organ,’ari tibbiy ekspertizasi oldida turgan o’ta
muhim vazifalardan hisoblanadi [4;6], Shu sababli tadqiqot
olib borishda soda va samarali usullami qo’llashga ho’lgan
qiziqish ortib borishi tabiiydir. Bugunga kelib, insonning
“tashqi ko’rinishini majmuini” tadqiq qilishning qulav
usullaridan biri dermatoglifika bo’ lib qoldi [4;8]'.
Mana,
yarim
asrdan
oshibdiki,
dermatoglifika
kriminalistikada olib boriladigan tadqiqotlar mavzui va
ma’lumot manbai bo’lib qolmoqda.
Shu tariqa bir qator
mualliflar
ishlarida qo’l izlari bo’yicha insonning o’ziga
xususiyatlarini diagnostika qilish rnasalaiari ko’rib
chiqilmoqda [1;5;6-9;12;14;15]. Yaqin-yaqingacha sud
tibbiyoti va kriminalistika tajribasida dermatoglifikadan
bahs-munozaraga
sabab bo’lgan otalikni aniqlash
ekspertizasida, daktiloskopik identifikatsiyalash va papillyar
naqshlar bo’yicha shaxsning o’ziga xos xususiyatlari - jinsi,
bo’yi, yoshini aniqlashda foydalanilgan [2;3;4;6-9;10;l
1;13;14J.
Har bir hudud va ushbu xududda yashovchi insonlaming
dermatoglifik ko’rsatkichlarining o’ziga xosligi shaxs
identifikatsiyasida qo’l keladigan muhim jihatlardan biri
hisoblanadi. Shundan kelib chiqqan holda sud tibbiyot
amaliyotida o’zbek populyatsiyasiga oid dermatoglifik
talqinni amalga oshirishni o’z oldimizga maqsad qilib
qo’ydik.
Tadqiqot
materiallari
va
usullari.
O’zbek
populyatsiyasiga mansub 246 ta ko’ngillilami 102 ta erkak
va 144 ta ayol jinsiga mansub ko’ngillilaming distal
falangalari yostiqchalaridagi teri naqshlari dermatoglifik
tahlil qilindi. Barmoq andozalarti biz tomondan taklif
qilingan
buyoqsiz
skanerlash
usulidan
yig’ildi.
Dermatoglifik tahlil umumqabul qilingan talqin asosida
qulay modifikatsiya asosida o’tkazildi.
Buyoqsiz usulni amalga oshirish uchun odatiy skaner
Epson perfection-200 yordamida 600 dpi da, bmp tasviri
ko’rinishida amalga oshirildi.
Olingan tasvirlar “IK”-lskandarov-Qo’ziyev dasturiy
tizimida sayqallandi va tahlil qilindi.
Barmoq yostiqchalari naqshlari dasturiy ishlovdan so’ng
quyidagi ko’rinishni oldi.
1-rasm
Oddiy ravoqsimon naqsh
Oddiy ravoqda uchradius (yoki) delta bo’lmaydi va u
barmoq yostiqchasini ko’ndalang kesib o’tadigan va distal
jihatdan biroz bo’rtgan tojsimon qirralardan iborat.
Sirmoqsimon naqshlar
bitta deltadan iborat bo’ladi.
Bu yarim berk naqshda teri tojsimon qirralari barmoqning bir
chekkasidan. boshlanib, distal etilgan holda boshqa
chekkasiga boradi va u yerga yetmasdan orqaga, boshlangan
joyiga qaytadi. Sirtmoqning distal radiant, naqsh maydonin
(markaziy naqsh) hoshiyalab, naqsh boshini hosil qiladi.
2-
rasnt
Qo 'ziev О. J.,
Hatndamov A.M.,
Inagamov A.A.
‘Doctor axborotnomasi, Samarqatuf
2013, № 4
®естни\ррача, .Самарканд
Sirtmoq - ochiq naqsh demakdir. Agar sirtmoq radial tomonga ochilsa, unda radial sirtmoq deb (Z 'yoki
R),
agar ulnar
tomonga ochilsa, ulnar sirtmoq
(L
u
yoki
U),
deb ataladi. Sirtmoqning chekka radiant doimo sirtmoqning kirish joyidan
barmoqning chekkasiga qarama- qarshi turadi.
Gajaksimon naqshlarda
(И
7
) - ikkita delta bo’ladi. Ana shu
yopiq shakldagi papilyar chiziqlar kontsentrik ravishda naqshning
o’zagi atrofidan o’tadi. Bu orolcha, kalta tik tojsimon qirra, kichkina
doira yoki ellips va boshqa shakllarda bo’lishi mumkin. Haqiqiy
gajaklar ko’pincha doirali, ellipsoidli va burmali tasvirlardan iborat
bo’ladi. Ma’lumotlami tahlil qilish jarayonida barmoq distal
falangalari yostiqchalaridagi teri naqshlarini tavsiflovchi qulay
bovlgan modifikatasiya yaratishga muvaffaq bo’ldik. Ushbu
modifikatsiyaga asosan: Gajaklarda naqshning ovzi, shakii,
o’zganing hajmi, yo’nalishi va naqsh radiantlarining birlashishi
o’zgarib turadi.
Naqshlar turlarini uchrash
chastotasi
Ўнг кўл
Чап қўл
Нақш тури Эркаклар (n=102)
Аёллар
(n=144)
Эркаклар (п=102)
Аёллар
(п=144)
Абс.
%
Абс.
%
Абс.
%
Абс.
%
A
0
0
32
22.2*
0
0
16
11,1*
Al
0
0
16
11,1*
0
0
16
11,1*
A2
0
0
32
22,2*
0
0
32
22,2*
A3
0
0
16
11,1*
0
0
0
0
A4
0
0
32
22,2*
0
0
32
22,2*
A9
0
0
0
0
0
0
0
0
L2
0
0
0
0
0
0
16
11,1*
L3
11
10,8*
0
0
23
22,5*
0
0
Lr
90
88,2
48
33,3
90
88,2
32
22,2*
Lrl
11
10,8
80
55,6*
11
10,8
48
33,3*
Lr2
0
0
32
22,2*
0
0
0
0
Lu
34
33,3*
0
0
23
22,5*
0
0
Lui
0
0
0
0
0
0
80
55,6*
Lu2
11
10.8*
0
0
0
0
0
0
Wr3
45
44,1
48
33,3
0
0
16
11.1* '
Wu4
0
0
0
0
23
22,5
48
33,3
Wl.
11
10,8
32
22,2
0
0
0
0
W2
57
55,9
16
11,1*
34
33,3
16
11,1*
W5
11
10,8
0
0
23
22,5
0
0
W6
0
0
32
22,2*
0
0
16
11,1*
W8
0
0
16
ИЛ*
0
0
0
0
* - ishonarlik ko’rsatkichi jinsga aloqador
A - ravoqsimon naqsh bo’lib uning turlari
A2 - yolg’on sirtmoqsimon ravoq, A3 - yolg’on
quyidagicha ifodalanadi; Al - qoyasimon ravoq,
gajaksimon ravoq, A4 - bir sirtmoqsimon ravoq.
Jadval
3-rasni
<Dofar cj(jorotncmasi, Samarqatuf
2013, № 4
<Вестниқврача, Самарҳрни
L - sirtmoqsimor. naqsg turi; ushbu naqashlar o’z o’qi
atrofida sirtmoq kabi o’ralgan bo’iib siitmoqni tashkil
qiluvchi oyoqchalari qarshisida 1 ta delta (uchta oqimdagi
chiziqiar yo’nalish nuqtasi) bo’lishi bilan farqlanadi. LU -
oddiy ulnar sirtmoq, LR - oddiy radial sirtmoq, LR1 -
raketkasimon radial sirtmoq, LU2 - raketkasimon ulnar
sirtmoq, L3 - egilgan sirtmoq, L4 - parallel sirtmoq, L5 -
to’qnash sirtmoqlar.
W - gajaksimon naqsh turi; ushbu naqshlar o’ralgan
gajak kovrinishida bovlib 2 ta delta hosil qilishi bilan
xarakterlanadi; W1 - oddiy aylana gajak, W2 - ovalsimon
gajak, WR3 - spiralsimon o’ramdagi tadial gajak, Wu4 -
spiralsimon o’ramdagi ulnar gajak, W5 - ikki sirtmoqli
gajaksimon naqsh, W6 - kalavasimon gajak, W7 - kam
uchrovchi (bir necha tarkibiy qismdan tashkil topganjga
gajaksimon naqsh turlariga ajratildi. Naqsh turlarini erkak va
ayollarda uchrash chastotatsi quyidagi jadvalda o’z aksinin
topgan.
Jadvaidagi ma’lumotlarda erkaklarda naqsh turning Lr
ko’rinish - 88.2%, ayollarda esa Lrl - 55.6% naqsh turi o’ng
qo’i distal falangalarida uchrashi kuzatiladi. Di
I0
- o’nta
barmoqlardagi deltalar yig’indisi Di
)0
(A+L+W))xl0
Волоцкой formulasi bo’yicha tekshirildi. Dii
0
indeksi
ayollarda - 9.4 (P<0.01) tashkil qildi.
Xulosa qilib aytishimiz mumkinki,
olingan
ma’lumotlar
sud
tibbiyoti
amaliyotida
shaxsi
noma’lum murdalami biometric saralashda va burdalangan
murdalami
shaxs
identifikatsiyasida
ma’lumotlarni
to’ldiruvchi manba sifatida qo’llanilishi mumkin.
Adabiyotlar
1.
Волочком, M. В. Схема дактилоскопической типологии / M. В. Болонкой // Ученые записки МГУ. Антропология. —
1937. - Вып. 10. - С. 138-155.
3.
Самищенко, С. С. Атлас необычных папиллярных узоров / С. С. Самищенко. - М. : Юриспруденция, 2001. - 320 с.
4.
Самищенко, С. С. Современная дактилоскопия: проблемы и тенденции развития / С. С. Самищенко, В. С.
Козлов//Криминалистика. XXI век. Т.1. -М., 2001.-С. 134-141.
5.
Шпак, Л.Ю. Новые аспекты дерматоглифики фаланг/ Л. Ю. Шпак, В.Н. Звягин // Актуальные проблемы
патологической анатомии и судебной медицины : сб. науч, работ. — Саратов., 2001. - С. 249-250.
6.
Самищенко, С. С. Диагностика в дактилоскопии / С. С. Самищенко // Папиллярные узоры: идентификация и
определение характеристик личности : дактилоскопия и дерматоглифика / под ред. Л. Г. Эджубова и Н. Н. Богданова.
-М., 2002.-С. 275-293.
7.
Солониченко, В. Г. Медицинская дерматоглифика / В. Г. Солониченко, Н. Н. Богданов // Папиллярные узоры:
идентификация и определение характеристик личности : дактилоскопия и дерматоглифика. — М., 2002. - С. 59-80.
8.
Солониченко, Вл. Г. Дерматоглифическая таксономия человека / Вл. Г. Солониченко, Вас. Г. Солониченко
И
Папиллярные узоры: идентификация и определение характеристик личности : дактилоскопия и дерматоглифика. -М,
2002. - С. 165-171.
9.
Звягин, В. Н. Дерматоглифика в судебной медицине / В. Н. Звягин // Папиллярные узоры : идентификация и
определение характеристик личности (дактилоскопиями дерматоглифика). — М., 2002. — С. 81-112.
Ю.Эджубов, Л. Г. Современные проблемы идентификационной и регистрационной дактилоскопии / Л. Г. Эджубов, Ш.
Н. Хазиев // Папиллярные узоры: идентификация и определение характеристик личности : дактилоскопия и
дерматоглифика. - М., 2002. — С. 178-204.
И. Самищенко, С. С. Современная дактилоскопия: теория, практика и тенденции развития : дис. ... д-ра юрид. наук / С.
С. Самищенко. - М , 2003. -С. 344.
12,Чистикин, А. Н. Дерматоглифические особенности лиц с криминальными наклонностями / А. Н. Чистикин, Т. А.
Чистикина // Современные проблемы применения новых технологий в раскрытии и расследовании преступлений :
сб. материалов Всерос. науч.-практ. конф., Томск, 14-15 марта 2007 г. / под ред. С. Ю. Кладова. - Томск : Изд-во
«ТМЛ-Пресс», 2007. - С. 125-128.
13.
Божченко, А. П. Прогнозирование длины тела взрослого человека по признакам папиллярных узоров / А. П.
Божченко // Современные проблемы применения новых технологий в раскрытии и расследовании преступлений : сб.
материалов Всерос. науч.-практ. конф., Томск, 14-15 марта 2007 г. / под ред. С. Ю. Кладова. - Томск : Изд-во «ТМЛ-
Пресс», 2007. - С. 16-19.
14.
Моисеенко, С. А. Исследование взаимозависимости признаков ладонной дерматоглифики с длиной тела / С. А.
Моисеенко, А. П. Божчеико
И
Современные проблемы применения новых технологий в раскрытии и расследовании
пресзуплений : сб. материалов Всерос. науч.-практ. конф., Томск, 14-15 марта 2007 г. / под ред. С. Ю. Кладова. -
Томск: Изд-во «ТМЛ-Пресс», 2007. - С. 86-88.
15.
Haziev, Sh.N. Traceology and Symmetry. Trace Evidence at Crime Scene / Sh. N. Haziev // The second Forensic Experts
Conference. 6-8 January 1996. Dubai Police General H.Q. Abstracts. - Dubai, 1996.- P.14 -16.
(( 1+2W) :
erkaklarda - 10.5:
2. Гусева, И. С. Генетические проблемы в дерматоглифике : автореф. дис. .. д-ра биол. наук / И. С. Гусева. - Минск,
1982, —38 с. 245