Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
51
TIJORAT BANKLARI FAOLIYATIDA XALQARO TRANSFORMATSIYALASHUV
JARAYONLARINING IQTISODIY VA TEXNOLOGIK MUHITIDAGI STRATEGIK
TENDENSIYALARI
Bekmurodov Abbos Amiriddinovich
Samarqand iqtisodiyot va servis instituti
Annotatsiya.
Maqolada tijorat banklari faoliyatiga xalqaro transformatsiyalashuv
jarayonlarini joriy etishga qaratilgan ilmiy-nazariy yondashuvlar tahlili keltirilgan, tijorat
banklari faoliyatida xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarining iqtisodiy va texnologik
muhitidagi strategik tendensiyalari yoritib berilgan. Ilmiy tadqiqotlar asosida bank xizmati
ko‘rs
atishni oxir-
oqibat mijozning bank xizmatlariga bo‘lgan ehtiyojini qondirishga va bank
tomonidan ular uchun haq olishga yo‘naltirilgan operatsiya va bitimlar sifatida xalqaro
jara
yonlarga monand ravishda transformatsiyalashuvini ta’minlash, raqamli texnolo
giyalar
asosida takomillashtirish maqsadga muvofiqligi asoslab berilgan
K
alit soʿzlar
:
transformatsiya, monetar yondashuv, marketing yondashuvi, mijozlarga
yo‘naltirilganlik, bank xizmati, bank mahsuloti, mobil ilovalar, bank segmenti
СТРАТЕГИЧЕСКИЕ ТЕНДЕНЦИИ ПРОЦЕССОВ МЕЖДУНАРОДНОЙ
ТРАНСФОРМАЦИИ КОММЕРСЕСКИХ БАНКОВ В ЭКОНОМИЧЕСКОМ
И ТЕХНОЛОГИЧЕСКОМ СРЕДЕ
Бекмуродов Аббос Амириддинович
Самаркандский институт экономики и сервиса
Аннотация.
В данной статье представлен анализ научно
-
теоретических подходов,
направленных на внедрение международных трансформационных процессов, освещены
стратегические тенденции в экономической и технологической среде международных
трансформационных процессов в деятельности коммерческих банков
РУз
.
Обоснованы
целесообразности обеспечить трансформацию в виде транзакций и трансакций,
направленных на удовлетворение потребности клиента в банковских услугах и взимание
платы на основе цифровых технологий
.
Ключевые слова:
трансформация банков, монетарный подход, маркетинговый
подход, клиентоориентированность, банковская услуга, банковский продукт, мобильный
банкинг, банковский сегмент
.
UO
‘
K: 330.332
IX SON - SENTYABR, 2024
51-56
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
52
STRATEGIC TRENDS IN THE PROCESSES OF INTERNATIONAL TRANSFORMATION OF
COMMERCIAL BANKS IN THE ECONOMIC AND TECHNOLOGICAL ENVIRONMENT
Bekmurodov Abbos Amiriddinovich
Samarkand Institute of Economics and Service
Annotation.
This article presents an analysis of scientific and theoretical approaches aimed
at the introduction of international transformation processes, highlights strategic trends in the
economic and technological environment of international transformation processes in the
activities of commercial banks of the Republic of Uzbekistan. Justification of the expediency to
ensure transformation in the form of transactions and transactions aimed at meeting the
customer's need for banking services and charging fees based on digital technologies.
Keywords:
transformation of banks, monetary approach, marketing approach, customer
orientation, banking service, banking product, mobile banking, banking segment.
Kirish.
Hozirgi vaqtda tijorat banklari faoliyatiga xalqaro transformatsiyalashuvning jadallashuvi
bilan bank mahsulotlari va xizmatlarining barcha turlarini raqamli xizmatlar va
platformalardan foydalanishga asoslangan masofaviy amalga oshirish imkoniyati mavjud. Shu
bilan birga, raqamli xizmat ko‘rsatish kanalla
ridan foydalanish avvalo bank sohasida raqobat
muhitining kengayishi bilan ham bog‘liqdir.
Bank faoliyatini tartibga solish borasida
talablarning kuchayib borishi, iqtisodiy kon’yunkturaning o‘zgarishi, va
lyutalar volatilligining
oshishi, shuningdek, qo‘ll
anilayotgan axborot-tahliliy texnologiyalarning talab darajasida
emasligi natijasida ana’naviy banklarning moliyaviy xizmatlar infratuzilmasini
takomillashtirish bo‘yicha raqobat kurashidagi pozitsiyasini
kuchsizlanishiga olib kelmoqda.
Bu borada tijorat banklari faoliyatida xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarining iqtisodiy
va texnologik muhitidagi strategik tendensiyalarini aniqlash va unga uyg‘unlashuv lozim.
Adabiyotlar sharhi.
Tijorat banklari faoliyatiga xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarini keng tatbiq
etishga qaratilgan tadqiqotlar xorij va mamlakatimiz olimlari tomonidan o‘rganilmoqda.
Jumladan, Xorijlik olimlardan Markovits (1991), Sharp (2021) tadqiqotlarida banklar faoliyati
portfel
nazariyasi doirasida ko‘rib chiqilgan bo‘lib, “...b
a
nk riskning mumkin bo‘lgan darajasini
hisobga olgan holda aktivlarning shunday nisbatini shakllantirishi lozimki, bunda
likvidlilikning ma’lum koeffitsiyentiga rioya etishni ta’minlash sharti bilan maksim
al daromad
olinishi kerak”.
Ahamiyatga molik bo‘lga
n tadqiqotlar ichida xorijlik olimlar Amit va Zott (2007)lar
tomonidan xalqaro transformatsiya jarayonlari
“...
mahsulotlari va xizmatlaridan masofaviy
foydalanish imkoniyatini to‘laqonli amalga
oshirish imkonini beruvchi raqamli
texnologiyalardan foydalanis
h” ga qaratilganligini ham alohida ta’kidlab o‘tishimiz joizdir
.
Tadqiqot metodologiyasi.
Tadqiqot davomida induksiya va deduksiya, guruhlash, mantiqiy tahlil usullardan
foydalanilgan. Tadqiqot natijalarini umumiy yaxlit tarzda ifodalash maqsadida jadval va
rasmlardan foydalanilgan.
Tahlil va natijalar muhokamasi.
Mamlakatimizda
tijorat
banklari
faoliyatida
xalqaro
transformatsiyalashuv
jarayonlarining iqtisodiy va texnologik muhitidagi strategik tendensiyalarini shartli ravishda
to‘rtta yondashuvga a
s
oslanganligiga guvoh bo‘lishimiz mumkin:
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
53
1
.
Monetar yondashuvga Lavrushin, (2015), Parusimova (2013), Golovin (2000),
Altinbayev (2018), Abdullayeva (2023), Izbosarov (2023), Tog‘ayev (2021) va boshq) ko‘ra,
bank faoliyatini tasniflovchi bosh jihat pul bo
‘lib, u ob’ektiv iqtisodiy qonuniyatlar talab
idan
kelib chiqqan holda banklar tomonidan shakllantiriladi. “...pul to‘lov vositalari ko‘rinishidagi
alohida tovarni, banklar tomonidan ma’lum muddatga sotiladigan yoki taqdim qilinadigan pul
mablag‘lari va qim
m
atli qog‘ozlarni, pul ko‘rinishidagi turli x
ildagi xizmatlarni, pul
emissiyasiyani, jumladan elektron shaklda va aniq bank hujjatini (jumladan, chek, veksel,
sertifikat va x.k.) o‘z tarkibiga oladi” (Lavrushin, 2009).
Fikrimizcha, mazkur yondashuvga xos b
o‘lgan asosiy kamchiliklar sifatida birinchi
dan,
bank xizmatlari va operatsiyalari tushunchalari o‘rtasida aniq (sezilarli) farq mavjud emas,
ikkinchidan, “bank mahsuloti” tarkibiga bank faoliyatining qimmatliklarni saqlash,
informatsion xizmat ko‘rsatish
va boshqa turlari kiritilmagan, uchinchidan, bank mahsulotining
pul ko‘rinishida bo‘lmagan elementlari inobatga olinmagan (masalan, kreditni taqdim etishish
faqat pul berish bilan chegaralanmaydi, bu jarayonning monitoringini amalga oshirish,
baholash va kreditning qaytarilishi hamda maqsadli ishlatilishini nazorat qilish kabi tarkibiy
qismlari mavjud)ligini keltirishimiz mumkin.
2. Marketing yondashuvi Utkin (1994), Guryanov (2006), Ivanov (2002), Tavasiyev
(2005), Allayorova (2009), Mirzamaydinov (2008), Ibodov (2016). Ushbu yondashuv doirasida
“bank mahsuloti” tushunchasi mavjud emas, chunki unga “bank product” so‘zining unchalik
to‘g‘ri bo‘lmagan tarjimasi sifatida qaralgan.
3. Huquqiy yondashuv. Ushbu yondashuvning asosiy qoidalari bank va bank faoliyatiga
doir qonunchilik hujjatlarida o‘z aksini topgan. Shu o‘rinda alohida qayd etish zarurki,
mamlakatimiz bank qonunchiligida “bank mahsuloti” tushunchasi ko‘rib chiqilmagan,
shuningdek, “bank xizmati” va “bank operatsiyalari” tushunchalariga ham to‘liq
t
a’rif
berilmagan. O‘zbekiston Respublikasining “Banklar va bank faoliyati to‘g‘risida”gi Qonunida
“bank xizmatlari” tushunchasi batafsil yoritilmagan, bank faoliyatining o‘ziga xos xususiyati
bank operatsiyalari va bitimlari asosida aniqlangan, bunda “bit
i
m” va “operatsiya” ma’nodosh
tushunchalar si
fatida ko‘rib chiqilgan.
4. Mijozlarga yo‘naltirilganlik yondashuvi Korobova (2015), Maslenchenkov (2013),
Galitskaya (2008), Mirzayev (2010), Aliqoriyev (2011), Ibodov (2016). Mazkur yondashuv
doirasida asosiy e
’tibor mijozga qaratilib, bank operatsiyasi
mijozlar talabini qondirish (xizmat
ko‘rsatish) uchun bank xodimlari tomonidan amalga oshiriladigan hatti
-harakatlar majmui
tariqasida tasniflanadi. Bunda bank xizmatiga bank operatsiyasini bajarishdan olingan natija
sifatida qaraladi.
Bizning fikrimizga
ko‘ra, taklif etilgan va ishlab chiqilgan turli konsepsiya, yondashuvlar
umumiy holda bank tashqi muhiti xususan, bank bozorining o‘zgaruvchanligi va beqarorligi
sharoitida ishtirokchilarning iqtisodiy samaradorligini oshirishga, transaksion harajatlarni
k
amaytirishga, o‘zaro axborot simetriyasini ta’minlashga, iqtisodiy munosbatlarda tijorat
banklarining salmoqli o‘rni mavjudligiga e’tibor qaratishgan desak mubolag‘a bo‘lmaydi.
Bugungi kunda chakana bank xizmatl
ari sohasida tub o‘zgarishlar yuz bermoqda.
Yangi
texnologiya va innovatsiyalar, tartibga solish tizimining murakkablashib borishi,
moliyalashtirish turlarining kengayishi, banklar tomonidan fintex kompaniyalarini harid qilish
jarayonlarining faollashuvi,
“...mijozlar kutilmalarining oshib borishi an’anaviy biznes
modellarning samaradorligini pasaytiruvchi omillarga aylanib bormoqda” (Retail Banking,
2025). Mazkur omillarning yaqin istiqboldagi ta’siri bank faoliyatining iqtisodiy muhitidagi
strategik tende
nsiyalarini quyidagi yo‘nalishlarida aks ett
iradi:
Front-
ofis tizimidagi inqilob. Tijorat banklari tomonidan taklif etilayotgan an’anaviy
chakana xizmatlarning aksariyat qismi mijozlar bilan bevosita muloqotga asoslangan front-ofis
bo‘limi tomonidan amalg
a
oshiriladi. Ana’naviy bank xizmatlari bozor
iga tajovuzkor tarzda
kirib kelayotgan yangi ishtirokchilar bank faoliyatining front-
ofis bilan bog‘liq “tashqi qismi”ni
o‘z platformalariga kiritib borishmoqda. Texnologiyalar, ommaviy axborot vositalari va
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
54
ko‘
ngilochar dasturlar sohasida global brend va
obro‘
-
e’tiborga ega bo‘lgan kompaniyalar
mijozlar bilan muloqotning innovatsion shakllarini yaratish va ularga giperpersonallashtirilgan
xizmatlarni taklif etish imkoniyatiga egadir.
Moliyaviy xizmatlar landshaftida noaniqlik darajasining oshib borishi. Iqtisodiy
kon’yukturaning o‘zgarishi, rivojlangan mamlakatlarda inflyatsiya darajasining ko‘tarilishi,
jismoniy va yuridik shaxslarga nisbatan qo‘llanilayotgan sansiyalarning keskinlashuvi,
mablag‘larni “muzlatish”
holatlarining ko‘payishi va boshqa ko‘plab
omillar global moliyaviy
institutlar faoliyati samaradorligiga nisbatan bo‘lgan ishonch darajasining pasayib borishiga
olib keldi.
Markaziy banklar tomonidan muomalaga kiritilayotgan raqamli valyutalar ahamiyatining
oshib borishi. Naqd pul operatsiyalarini hajmini pasaytirish borasida markaziy banklar
tomonidan olib borilayotgan siyosati tizimga raqamli valyutalarni joriy etish borasidagi chora-
tadbirlarning faollashuviga olib keldi. Muayyan mamlakatlarda CBDC yordamida hisob-
kitoblarning b2b, b2c, c2c seg
mentlarida qo‘llash imkoniyatining kengayishi tijorat banklari
oldida eng kamida deyarli ikkita hal qilinmaydigan muammoni yuzaga keltirmoqda.
Tijorat banklari faoliyatida xalqaro transformatsiyalashuv jarayonlarining texnologik
muhitdagi strategik tendensiyalariga quyidagilarni kiritishimiz mumkin:
Chakana bank xizmatlarini ko‘rsatishga ixtisoslashgan va bank litsenziyasiga ega bo‘lgan
tashkilotlar tomonidan mobil ilovalardan foydalanish ko‘lamining kengayib bor
ishi. Yevropada
joylashgan 14 ta raqamli banklarning mobil ilovalari 2021 yilning noyabr oyidan 2022 yanvar
oyi davomida deyarli 3 mln. marotaba yuklab olingan. Yuklashning asosiy qismi (94 foizi)
Yevropa mamlakatlariga to‘g‘ri kelgan. Mazkur banklarning i
lovalari AQSH aholisi tomonidan
106 ming marotaba yuklab olingan. Bu birinchi navbatda, Revolut, Monzo va Starling Bank
tomonidan AQSH hududida faol reklama kompaniyasining olib borilishi bilan izohlanishi
mumkin (Information Technology & Services, 2022).
I
jtimoiy to‘lovlar sohasining keskin rivojlanib borishi. Ijtimoiy to‘lovlar sohasida bir qator
o‘zgarishlar yuz berayotganligi PayPal, Venmo ilovasi, Apple Cash, Square Cash App mobil
ilovasi orqali taklif etilayotgan integratsiyalangan to‘lov paketlari ti
j
orat banklarining to‘lovlar
bozoridagi jiddi
y raqobatchilariga aylanishini ta’minlab bermoqda (Forrester, 2022). Ammo
shunga qaramasdan, bank kartalari va naqd pul orqali amalga oshirilayotgan operatsiyalar
ustuvorlik kasb etmoqda (1-rasm).
1-rasm. Xorijiy mamlakatlar tijorat
banklarida iste’mol to‘lovlarining
o‘rtacha oylik hajmi (mlrd.AQSH dollarida)
Manba:
muallif tomonidan ishlab chiqilgan.
0
50
100
150
200
192
179,7
52,4
42
28,1
15,3 12,9
5,8
4,5
4,3
4
2,6
2
1,6
1,2
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
55
P2P-tranzaksiyalar segmentida raqobat kurashining keskinlashishi. P2P-tranzaksiyalarni
amalga oshirishga kumaklashadigan texnologiyalarni ishlab chiqaruvchi fintex kompaniyalar
bilan raqobat afzalliklarini yaratish uchun AQSH besh yirik banki pul o‘tkazmalarining Zelle
platformali servisini ishlab chiqib, P2P-tranzaksiyalar sohasida muayyan muvaffaqiyatga
erishdi. Ammo PayPal, Venmo va Ca
sh App Block tomonidan qo‘shimcha funksionallarning
taklif etilishi (xususan, s2b-
to‘lovlari) banklar uchun qo‘shimcha muammolarni yuzaga
keltirmoqda.
Super-app texnologiyalarining joriy etilishi. Bugungi kunda dunyoning yetakchi banklari
tomonidan faol o‘rganilayotgan masalalardan biri Super
-app shakllantirish (mijoz uchun zarur
bo‘lgan funksiyalarni yagona interfeysda yig‘ish) hisoblanadi. Mazkur masalaning yillik hisobot
va biznes rejalarda qayd etish holatlari 2019-2021 yillar
davomida 640 foizga ko‘paygan.
Xulosa va takliflar.
Mamlakatimizda so‘nggi yillarda chop etilgan ilmiy iqtisodiy tadqiqotlarda aksariyat bank
bozori va bank xizmatlarining alohida xususiyatlari tadqiq etilgan, bank xizmatlarini bank
operatsiyalarining b
ir turi sifatida ko‘rib chiqishga alohida urg‘u qaratilgan. Bugungi kunda
O‘zbekiston Respublikasi
tijorat banklarida
bank xizmati mijozning bank xizmatlariga bo‘lgan
ehtiyojini qondirishga va bank tomonidan ular uchun
haq olishga yo‘naltirilgan operatsiy
a va
bitimlar sifatida xalqaro jarayonlarga monand ravishda transformatsiyalashuvga, raqamli
texnologiyalar asosida takomillashtirishga muhtojdir.
Bu borada mamlakatimiz tijorat banklari faoliyatida xalqaro transformatsiyalashuv
jarayonlarining strategik tendensiyalari sifatida quyidagilarni taklif qilamiz:
−
tijorat banklari tomonidan texnologiyalar, OAV va ko‘ngilochar dasturlar sohasida
global brend va obro‘
-
e’tiborga ega bo‘lgan kompaniyalar mijozlari bilan muloqotni
ng
innovatsion shakllarini yaratish va ularga giperpersonallashtirilgan xizmatlarni taklif etish;
−
markaziy banklar tomonidan muomalaga kiritilayotgan raqamli valyutalar
ahamiyatining oshib borishi muhitida raqamli valyutalarni joriy etish borasidagi chora-
tadbirlarning faollashtirish;
−
chakana ba
nk xizmatlarini ko‘rsatishga ixtisoslashgan va bank litsenziyasiga ega bo‘lgan
tashkilotlar tomonidan mobil ilovalardan foydalanish ko‘lamining kengaytiri
sh;
−
p2p-tranzaksiyalar
segmentida xizmatlar ko‘rsatishni kengaytirish;
−
Super-app
texnologiya
larining keng joriy etilishini ta’minlash.
Adabiyotlar/ Литература/ Reference:
Izbosarov Z.Z. (2023) Globallashuv sharoitida tijorat banklarining
likvidliligini ta’minlash
metodologiyasini takomillashtirish» Iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (
PhD)
diss.avtoreferat: 08.00.07 / Toshkent moliya instituti, -
53 б.
Portfolio Selection: Efficient Diversification of Investments
. New
York: John Wiley & Sons.(reprinted by Yale University Press, 1970,
Retail Banking (2025) and Beyond. Five scenarios for the future of retail banking. Building
strength amid transition.
Zott, Christoph & Amit, Raphael. (2007). Business Model Design and the Performance of
Entrepreneurial Firms. Organization Science. 18. 10.1287/orsc.1060.0232.
А
bdullayeva S.
А
. (2023)
Tijorat banklari to‘lov qobiliyatini mustahkamlash yo‘llari.
Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (
PhD
) дисс.
автореферат: 08.00.
07 /
Тошкент молия институти
, -50
б.
Аликориев О.Ф. (
2011
)
«Тижорат банкларида молиявий хизмат турларини
ривожлантириш йўналишлари” иқт. фан. номз дис. автореф.
-
Тошкент,
-
28 б.
Аллаёрова Д.Н.
(2009)
Эффективность маркетинга в деятельности коммерческих
банков Республики Узбекистан. Диссертация на соискание учёной степени кандидата
экономических наук.
–Т.: ТГЭУ.
Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil, 2024-yil, sentyabr
www.e-itt.uz
56
Алтинбаев А.Я. (
20
18) Тижорат банкларининг ликвидлилик даражасини ошириш
методологиясини такомиллаштириш.
Иқтисодиёт фанлари доктори (
DSc
) дисс.
автореферат: 08.00.
07
/ Тошкент молия институти
, -95
б.
Галицкая С.В
. (2008)
«Деньги, кредит, банки». Полный курс. Москва изд. «Эксмо»
-253
с
.
Головин Ю
.
В.
(2000)
Комплекс социально
-
ориентированных банковских услуг и его
роль в решении социальных проблем экономики: дисс. ... д
-
ра экон. наук: 08.00.10.С.
Петербург. −250 с.
Гурьянов, С.А
. (2006)
Маркетинг банковских услуг. –М.: Медиа
-
Пресс
.
Ибодов К.М. (2016) Банк хизматлари рақобатбардошлигининг маркетинг
тадқиқотлари: Монография. –Тошкент “Наврўз” нашриёти.
-
156 бет.
Иванов А.Н
. (2002)
«Банковские услуги: зарубежный и российский опыт» Москва «Ф и
С»
-
176 с
.
Коробова Г.Г.
(2015)
Банковское дело: учебник для магистров / 2
-
е изд., –М.: ИНФРА
-
М,
-
408 с
.
Лаврушин О.И., Ветрова Т.Н.
(2015)
Эффективность банковской деятельности:
методология, критерии, показатели, процедуры // Банковское дело. №
5. С.
38-42.
Лаврушина И.О.
(2009)
Денги, кредит, банки: учебник/под ред.
–
8-
е изд., перераб. и доп.
–М.: КНОРУС,
-
560 с.
Масленченков Ю.С.
(2013)
Экономика банка: разработка по управлению финансовой
деятельностью банка –
. 2
–е изд./Ю.С. Масленченков. –М.
:
БДЦ–пресс,
-
168 с.
Мирзаев Ф.И. (2010) “Ўзбекистонда банклараро рақобатни шакллантиришнинг
концептуал асослари” Иқтисод фанлари доктори илмий даражаси олиш учун ёзилган
диссертация автореферати. –Тошкент.
Мирзамайдинов Б.К.
(2008)
Банк хизматида маркетинг
самарадорлиги (Ўзбекистон
Республикаси Ташқи иқтисодий фаолият миллий банки мисолида)
.
Иқтисод
фанлари
номзоди
илмий даражасини олиш учун диссертация. –Т.: ТДИУ.
Мустафаев Б.З. (
1998
) Банк маркетинги
-
молия бозори шаклланиши ва
ривожланишнинг асоси. Иқтисод фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун
диссертация. –Т.: ТДИУ.
Парусимова Н.И.
(2013)
Этапы развития посредничества российских банков //
Вестник
ОГУ.
№8
(157).
URL:
https://cyberleninka.ru/article/n/etapy-razvitiya-
posrednichestva-rossiyskih-bankov.
Тавасиева А.М.
(2005)
«Дополнительные операции для клиентов» Москва «Ф и С»
-13
с
.
Тоғаев С.С. (2021) Тижорат банкларининг молиявий барқарорлигини таъминлаш
йўллари. Иқтисодиёт фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) дисс.автореферат:
08.00.07 / Тошкент молия институти, ‒ 51 б.
Уильям Ф. Шарп, Гордон Дж. Александер
,
Джеффри
В
.
Бэйли
. (2021)
Инвестиции
=
Investments (with Gordon J. Alexander and Jeffrey Bailey), Prentice-Hall, 1999.
–
М
.
, -
1028
с
.
Уткин, Э.А.
(1994)
Банковский маркетинг: учебное пособие для с вузов /Э.А.Уткин.
-
Москва: ИНФРА
-
М; Метаинформ,
-
304 с.
