144
The value side of this concept is characterized ambivalently evaluative attitude of
representatives of English and Karakalpak speaking linguistic culture towards childhood as a period
of human life. On the one hand, children are valuable, childhood is associated with the best time of
life; on the other hand, in modern society there is a tendency to voluntarily refuse children and related
concerns (signs of “voluntary childlessness”, “problems of growing up” (“a child at heart”), “Peter
Pan syndrome”).
In addition, society does not approve of adult representatives of society traits such as
immaturity, childishness, infantilism especially in Karakalpak society. In the study of the culture, the
child acts, first of all, as an object of education.
The following pedagogical settings are universal: childrenneed to be taught (and from an early
age), children cannot be spoiled, parentsare an example for children. In both English and Karakalpak
culture, people regard a child as the greatest value, believe that love isfamily which is the basis for
successful upbringing and a prerequisite for furthersuccessful and happy life.
REFERENCES
1.
Усенова, Г.А. Лингвокултурологические особенности идентификаторов
концепта “Mother/Ана”. Автореферат диссертации доктора филосифии (PhD) по
философическим наукам. – Нукус, 2021.
2.
Косычева, М.А. Английские номинации детей [Текст] / М.А. Косычева //
Вестник Челябинского государственного университета. Филология. Искусствоведение. Вып.
53 - № 11 (226) 2011. - Челябинск, 2011. С.84 - 88 (0.5П.Л.) - ISSN 1994-2796 - тираж 1 ООО
экз.;
3.
Косычева, М.А. Концепт CHILDHOOD: особенности вторичной номинации
[Текст] / М.А. Косычева // Известия Самарского научного центра Российской академии наук.
Том 13, номер 2(4) июль-август 2011. - Самара, 2011. - С. 949-954 (0.6 п.л.) - ISSN 1990-5378 -
тираж 300 экз.
DICTIONARIES
1.
Қарақалпақ тили тўсиндирме сўзлиги
2.
dictionary.cambridge.org
MADANIYATLARARO MULOQOTNI O‘RGANISHNING ASOSIY MAQSADLARI
Primbetov Aybek Baxadirovich
Karamatdinova Aziza Arepbay qızı
Qorao’zak tumani maktab va maktabgacha
ta’lim bo’limiga qarashli 12-sonli umumiy
o’rta ta’lim maktabi ingliz tili fani o’qituvchilari
Madaniyatlararo muloqot ikki yoki undan ortiq har xil madaniyatlar vakillari o‘rtasida
bo‘ladigan muloqotning alohida bir turidir. Unda o‘zaro ta'sir etuvchi madaniyatlar o‘rtasida axborot
va madaniy qadriyatlar almashinishi yuz beradi. Madaniyatlararo muloqot jarayonlari faoliyatning
spesifik shakli bo‘lib, u faqat chet tilini bilish bilan kifoyalanib qolmasdan, balki boshqa xalqlar
moddiy va ma'naviy madaniyatini, dini, qadriyatlari, axloqiy mo‘ljallarini, dunyoqarashi
tasavvurlarini bilishni ham talab etadi. Ular barchasi qo‘shilib muloqot bo‘yicha partnyorlar xulq-
atvori modelini belgilaydi.
Hozirgi davrda madaniyatlararo muloqot sohasidagi tadqiqotlarning asosiy maqsadi
quyidagilardan iborat:
- madaniyatlararo muloqot predmetining metodologiyasini va tushunchalar apparatini aniqlash;
- madaniyatlararo muloqotning boshqa fanlar qatoridagi o‘rnini ochib ko‘rsatish;
-madaniyatlararo muloqot ishtirokchilarining madaniy tushunish, kommunikativ xulq va unga
tolerantlik bilan munosabatda bo‘lishning konkret ko‘rinishlarini to‘g‘ri talqin etish qobiliyatlarini
shakllantirish va rivojlantirish;
- boshqa madaniyat vakillari bilan aloqa qilishda ularning malaka va ko‘nikmalariga o‘qitish
metodologiyasini ishlab chiqish [4;110].
145
Hozirgi davrda madaniyatlararo muloqot bo‘yicha yangi tadqiqotlarda ikkita metodologik
yondashuv qo‘llaniladi:
1)
«madaniyatni kognitiv tizim sifatida tushunish», ushbu qarash V.Gudenafga tegishli
[3:48].
2)
Madaniyatni «simvolik tizim» sifatida tushunish, bu K.Girsga qarashli [2;15].
Kognitiv yondashuv tarafdorlari tilshunoslikga asoslanadi va uni shunday aniqlashga intiladi:
«madaniy namunalar» va «madaniy standartlar»- «ular muayyan madaniyat vakillari tomonidan va
shaxsan o‘zi va boshqalar uchun ham normal deb qaraladigan, o‘z-o‘zidan odatdagicha va tabiiy
majburiy hisoblangan har qanday qabul qilish usuli, tafakkur turi, baholash va xulq-atvor tarzidir»
[5;409]. Ushbu madaniy standartlar asosida «o‘zining» va «boshqalarning» xulq-atvori aniqlanadi
va tartibga solinadi. Simvolik yunalish tarafdorlari madaniyatni yaxlit qoidalar to‘plami deb qaraydi.
Hozirgi tarixiy bosqichda, ya'ni madaniy aloqalar shiddat bilan rivojlanayotgan, insonlararo
aloqalar kanallari va sohalari kengayayotgan bir davrda o‘qish va o‘rgatish sohasi istiqbollarida,
yaxlit ta'lim konsepsiyasida o‘zgarishlar bo‘lishi tayin. O‘qitishda madaniyatlashish funksiyasi, ta'lim
esa «madaniyatni rivojlantirish mexanizmi, olam va undagi inson manzarasini shakllantirish» asosi
bo‘lib qoladi. [1;2004]
Chet tilini o‘qitishning asosiy vazifasi sifatida har xil milliy madaniyatlar sharoitida adekvat
aloqa qila olish qobiliyatiga ega bo‘lgan madaniyatlararo va ko‘p tilli shaxsni shakllantirish masalasi
ilgari surilmoqda, ta'limda esa ijtimoiy madaniy yo‘nalish (kommunikativ konsepsiya bilan bir
qatorda) yetakchi hisoblanmoqda. Madaniyatlararo o‘qitish begona madaniyat va uning qadriyatlarini
tushunishi va uni adekvat qabul qilishni anglatadi.
Yuqoridagi aytilganlardan kelib chiqib, madaniyatlararo muloqot masalalarini ishlab chiqish
uchun uning quyidagi aspektlarini o‘rganish dolzarb hisoblanadi:
1.
Lingvistik: verbal bosqichda madaniyatlararo aloqani ta'minlovchi til spesifikasini
bilish (milliy-madaniy komponentga ega bo‘lgan til birliklari; fon, ekvivalentiga ega bo‘lmagan
leksika, realliklar, milliy markirlangan idiomatika va b).
2.
Paralingvistik: muloqot aktida noverbal aloqa vositalarini va noverbal xulq
spesifikasini bilish.
3.
Etnopsixologik: bizni qurshab turgan olamni, milliy xususiyatlarni, mazkur madaniyat
vakillari mentalitetini qabul qila olish, chunki ular muloqot jarayonida ularning xulq-atvorini
belgilaydi va ularni bilish kommunikativ muvaffaqiyatsizlikdan va madaniy shokdan forig‘ bo‘lishni
ta'minlaydi.
4.
Pragmatik: so‘zga va frazeologiyaga, hamsuhbatning xulq-atvoriga adekvat reaksiya
berish uchun va kul'turologik xatoliklarga yo‘l qo‘ymaslik uchun aloqa qilish etiketini, ijtimoiy xulq-
atvor qoidalari va normalarini bilish.
Etnografik: mazkur xalqning turmush tarzi xususiyatlarini, an'analarini, moddiy va ma'naviy
madaniyatini bilish, shuningdek, uning milliy madaniyati realliklarini, ular madaniyatining o‘z
madaniyatidan farqli jihatlarini bilish. Ular to‘laqonli muloqot uchun zarur bo‘lgan shaxsning fon
bilimlarida, badiiy adabiyotini tushunish kabilarda aks etadi.
Xulosa qilib aytadigan bo’lsak, chet tillarini o‘rganish va undan xalqaro aloqalar vositasi
sifatida foydalanish bugungi kunda ushbu tillar vakillari madaniyatini, mentalitetini, milliy
xarakterini, turmush tarzi, dunyoni idrok etishini, urf-odati, an'analarini chuqur va har tomonlama
o‘rganmasdan turib sira mumkin emas. Mana shu ikki xil bilimlarni- til va madaniyatni bilgandagina
samarali va sermahsul aloqa amalga oshadi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR
1. Berdichevskiy A.L. Sovremennie tendensii v obuchenii inostrannomu yaziku v Yevrope // http: //
www.gramota.ru/ mag-arch.html [2004].
2. Geertz C. The Interpretation of Cultures.-New York, 2003.-14-15 p.
3. Goodenouph W.H. Cultural Anthropology and Linguistics // Report on the Seventh Annual Round
Table Meeting on Linguistics and Language Study.- Washington, 1997.- P.48.
4. Hall E. Understanding cultural Differences.- Yarmouth: Free Press, 2001- p 110.
5. Yorkey R.C. English for international communication.- New York: American book, 2008.-409p.
