Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Archaisms and language preservation in the works of
L.M.Montgomery
Mekhriniso ABDURAIMOVA
1
Uzbekistan State World Languages University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received February 2025
Received in revised form
10
March 2025
Accepted 25 March 2025
Available online
25 April 2025
This article examines the use of archaisms and the role of
language preservation in the works of L.M. Montgomery. Special
attention is given to how the author intentionally employs
archaic words and expressions to create a sense of historical
authenticity, cultural continuity, and emotional depth. The study
highlights the literary functions of archaisms and discusses their
contribution to maintaining linguistic heritage in English-
language literature.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol3-iss4
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
L.M. Montgomery,
archaisms,
language preservation,
linguistic heritage,
cultural identity,
historical authenticity,
literary style,
language change,
memory and tradition,
regional dialects.
L.M. Montgomery asarlarida arxaizmlar va tilni saqlab
qolish masalasi
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
L.M. Montgomery,
arxaizmlar,
tilni saqlab qolish,
til merosi,
madaniy identitet,
tarixiy haqiqat,
adabiy uslub,
til o‘zgarishi,
xotira va an'ana,
mintaqaviy lahjalar.
Ushbu
maqolada
L.M.
Montgomery
asarlarida
arxaizmlardan foydalanish va tilni saqlab qolish masalasi
tahlil etiladi. Muallif tarixiy haqiqatni, madaniy uzviylikni va
hissiy boylikni yaratish maqsadida qadimgi so‘z va
iboralardan ongli ravishda foydalanishi alohida ko‘rib
chiqiladi. Tadqiqotda arxaizmlarning adabiy funksiyalari
hamda ingliz tili adabiyotidagi til merosi
ni saqlashdagi o‘rni
yoritiladi.
1
Senior Teacher, Denau Institute of Entrepreneurship and Pedagogy.
E-mail: rasulovad.dtpi@gmail.com
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
65
Архаизмы и сохранение языка в произведениях Л.М.
Монтгомери
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
Л.М. Монтгомери,
aрхаизмы,
сохранение языка,
языковое наследие,
культурная идентичность,
историческая
достоверность,
литературный стиль,
изменение языка,
память и традиции,
региональные диалекты
.
В данной статье рассматривается использование
архаизмов и роль сохранения языка в произведениях Л.М.
Монтгомери. Особое внимание уделяется осознанному
применению автором устаревших слов и выражений для
создания
исторической
достоверности,
культурной
преемственности и эмоциональной глубины. В исследовании
анализируются литературные функции архаизмов и их вклад
в сохранение языкового наследия в англоязычной
литературе.
KIRISH
Til merosini asrab-avaylash masalasi azaldan olimlar, yozuvchilar va
madaniyatshunoslar diqqat markazida bo‘lib kelgan. Adabiy an'analarda tilni
avlodlararo bog‘lovchi vosita sifatida saqlashning samarali usullaridan biri bu
arxaizmlardan
—
zamonaviy kundalik tildan chiqqan, biroq o‘zida tarixiy, madaniy va
emotsional qatlamlarni mujassam etgan so‘z va iboralardan —
maqsadli
foydalanishdir. Ushbu yondashuvni o‘z asarlarida mohirlik bilan qo‘llagan
yozuvchilardan biri L.M. Montgomery hisoblanadi. L.M. Montgomery, ayniqsa, butun
dunyoga mashhur bo‘lgan Anne of Green Gables romanlari turkumi orqali, tilning
ohangdorligi va madaniy identitetni shakllantirishdagi rolini chuqur anglagan adib
sifatida tanilgan. Uning asarlarida o‘tmish va zamo
n ruhi nafaqat tabiat manzaralari
va obrazlar orqali, balki tilning o‘ziga xos, qadimgi shakllarini kiritish orqali ham jonli
tarzda aks ettiriladi. Montgomery arxaizmlardan foydalanib, o‘quvchini tarixiy
zamonlar bilan bog‘laydi, o‘tgan davrlarning ruhiya
tini va madaniy merosini his qilish
imkonini yaratadi. Montgomeryning arxaik uslubdan foydalanishi faqatgina badiiy
bezak emas, balki o‘z davrida modernizatsiya va globallashuv tufayli xavf ostida
qolgan til va madaniy xotirani asrashga qaratilgan ongli ha
rakat edi. Uning so‘z
tanlovi, o‘tmishdagi tafakkur, nutq va hayot tarziga ko‘prik vazifasini bajarib,
o‘quvchida til boyligini va tarixiy xotirani qadrlash tuyg‘usini kuchaytiradi. Ushbu
maqolada L.M. Montgomery asarlarida arxaizmlardan maqsadli foydalanish
strategiyasi tahlil qilinadi, uning tilni saqlab qolishdagi o‘rni yoritiladi, shuningdek,
arxaik til unsurlarining mavzu va hissiy ifodadagi funksiyalari va zamonaviy adabiy
jarayonlardagi ahamiyati muhokama qilinadi.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYASI
Til merosini asrab-avaylash va adabiy matnlarda arxaizmlardan foydalanish
m
avzusi zamonaviy tilshunoslik va adabiyotshunoslikda keng o‘rganilmoqda.
Xususan, R. Trask (1999) o‘zining "Historical Linguistics" asarida til o‘zgarishi va
tilning qadimiy unsurlarini saqlab qolish mexanizmlarini batafsil tahlil qilgan.
Shuningdek, P. Stockwell (2002) "Sociolinguistics: A Resource Book for Students"
nomli asarida arxaik unsurlarni ijtimoiy identitetni shakllantirishdagi rolini
ko‘rsatadi. Adabiyotshunoslar, jumladan, G. Kramsch (1998) madaniyat va til
o‘rtasidagi uzviy bog‘liqlikni yoritib, madaniy xotira va adabiy til o‘zaro aloqalarini
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
66
tahlil qilgan. L.M. Montgomery ijodi bo‘yicha olib borilgan izlanishlar, masalan,
Elizabeth Waterston va Mary Rubio (1990-yillar) tomonidan tayyorlangan
tadqiqotlar, uning asarlarida til o‘ziga xos tarixiy
va madaniy qatlam sifatida namoyon
bo‘lishini ko‘rsatib beradi. Montgomery asarlarida arxaizmlar orqali qadimgi anglo
-
kelt madaniyati, mintaqaviy dialektlar va tarixiy tafakkur shakllarini jonlantirish
tendensiyasi mavjud. Bu jihatlar, tilshunoslik va adabiyotshunoslik doirasidagi
ko‘plab zamonaviy tadqiqotlar bilan uyg‘un ravishda tahlil etilishi mumkin.
Ushbu maqolada sifatli tadqiqot metodologiyasi asosida L.M. Montgomery
asarlaridagi arxaik unsurlarni tahlil qilish amalga oshiriladi. Tadqiqot quyidagi
bosqichlarga tayangan:
Matnshunoslik tahlili
: Montgomeryning tanlangan asarlaridan (
Anne of Green
Gables
,
The Story Girl
,
Emily of New Moon
) namunalar olinib, ulardagi arxaik so‘zlar,
iboralar va grammatik shakllar ajratib olindi.
Kontekstual tahlil
: Arxaizmlar qanday vaziyatlarda ishlatilgani, ularning
konnotativ
va denotativ ma’nolari o‘rganildi, kontekstdagi hissiy va estetik funksiyalari
tahlil qilindi.
Tarixiy-madaniy yondashuv
: Til unsurlarining qaysi tarixiy davr va madaniyat
qatlamlariga oid ekanligi aniqlanib, Montgomery tomonidan tarixiy va madaniy xotirani
saqlashdagi strategiyalari baholandi.
Qiyosiy yondashuv
: Montgomery asarlaridagi arxaizmlar boshqa zamondosh
adiblarning asarlaridagi arxaik uslub bilan qiyosiy tahlil qilindi (masalan, Thomas
Hardy, George Eliot kabi yozuvchilar bilan).
Tadqiqot natijalari Montgomery asarlarida arxaizmlar faqat stilistik vosita emas,
balki madaniy merosni saqlovchi kuchli omil sifatida namoyon bo‘lishini ko‘rsatadi.
NATIJALAR VA MUHOKAMALAR
Tadqiqot natijalari L.M. Montgomery asarlarida arxaizmlar quyidagi asosiy
funksiy
alarni bajarishini ko‘rsatdi:
Tarixiy atmosferani yaratish
: Arxaik so‘zlar va iboralar yordamida
Montgomery o‘z asarlariga XIX asr oxiri va XX asr boshlarining ruhiyatini singdiradi. Bu
usul orqali o‘quvchi o‘zini o‘tmishdagi madaniy muhitda his qiladi.
Madaniy merosni saqlash
: Arxaizmlar orqali adiba o‘z mintaqasi —
Kanadaning
Prince Edward oroli va ingliz-kelt madaniy merosini saqlashga intilgan.
Obraz va xarakter yaratish
: Ba'zi qahramonlarning so‘zlashuvlarida arxaik
ifodalar foydalanilib, ularning qariyalar, an'anaviy dunyoqarashga ega shaxslar
sifatidagi portretlari yanada jonliroq chiziladi.
Hissiy ta’sirni kuchaytirish
: Arxaik shakllar va qadimiy iboralardan foydalanish
orqali Montgomery ba’zan nostalji, sog‘inch, qadriyatlar qadri kabi hissiy
ohanglarni
kuchaytiradi.
Bundan tashqari, Montgomeryning arxaizmlardan foydalanishi ijtimoiy-iqtisodiy
o‘zgarishlarga (masalan, industrializatsiya va urbanizatsiyaga) qarshi norasmiy
madaniy qarshilik shakli sifatida ham ko‘rinadi. Tadqiqot
shuni ko‘rsatdiki, L.M.
Montgomery arxaik til vositalaridan nafaqat estetik bezak sifatida, balki ongli ravishda,
madaniy va tarixiy identitetni saqlashning muhim elementi sifatida foydalangan. Uning
asarlarida arxaizmlar faqatgina qahramonlarning tilida emas, balki hikoyaning umumiy
stilistikasida, tasvirlar va tafakkur uslublarida ham aks etadi. Montgomeryning
yondashuvi zamonaviy globallashuv va tilning standartlashuvi jarayonlariga qarshi
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
67
turishning badiiy usullaridan biri sifatida talqin etilishi mumkin. U asarlarida
mintaqaviy dialektlar, xalq og‘zaki ijodi unsurlari va eski ingliz tilining izlarini saqlab
qolgan holda, o‘quvchida madaniy xotira va tarixiy ongni kuchaytirishga intilgan.
Muhokamalar shuni ham ko‘rsatdiki, Montgomeryning bu boradagi fao
liyati zamonaviy
adabiy muhitda ham dolzarbligini yo‘qotmagan. Bugungi kunda ham ko‘plab
yozuvchilar va til himoyachilari uning tajribasidan o‘rnak olmoqda. Ayniqsa, til
o‘zgarishi va madaniy homogenizatsiya sharoitida arxaik unsurlarni qayta kashf etish
v
a ulardan samarali foydalanish masalalari dolzarb bo‘lib qolmoqda.
XULOSA
Olib borilgan tadqiqot natijalari shuni ko‘rsatdiki, L.M. Montgomery o‘z
asarlarida arxaizmlardan juda nozik va maqsadli tarzda foydalanib, nafaqat o‘z
davrining adabiy uslubini boyitgan, balki madaniy va til merosini saqlashda ham katta
hissa qo‘shgan. Uning arxaik so‘z va iboralardan foydalanish strategiyasi o‘quvchini
faqatgina badiiy hikoyaning voqealari bilan emas, balki o‘tmish madaniyati,
qadriyatlari va dunyoqarashi bilan ham ch
uqurroq bog‘laydi. Montgomery ijodida til —
oddiy aloqa vositasi emas, balki madaniy xotira va tarixiy tajribani ifodalovchi kuchli
omil sifatida namoyon bo‘ladi. U arxaizmlar yordamida zamonaviy o‘quvchini tarixiy
jarayonlarga, xalq og‘zaki ijodi va eski til unsurlariga qayta bog‘lashga intiladi. Bu esa,
o‘z navbatida, tilning estetik va madaniy funksiyalarini yanada kengaytiradi. Bugungi
globallashuv va texnologik taraqqiyot davrida, ko‘plab mahalliy tillar va tarixiy leksik
qatlamlarning yo‘qolib borayot
ganini inobatga olsak, L.M. Montgomeryning yondashuvi
alohida ahamiyat kasb etadi. Uning arxaik til vositalaridan foydalanish tajribasi
zamonaviy yozuvchilar uchun ham ilhom manbai bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Ayniqsa,
o‘z milliy va madaniy identitetini s
aqlab qolishni istagan xalq va jamiyatlar uchun
bunday adabiy yondashuvlar muhim ahamiyatga ega. Shu sababli, L.M. Montgomery
asarlarini faqatgina badiiy jihatdan emas, balki madaniy, tarixiy va tilshunoslik nuqtayi
nazaridan ham o‘rganish dolzarbdir. Unin
g arxaik til unsurlaridan foydalanishi,
madaniyatlararo muloqot va tilni saqlab qolish jarayonlarida zamonaviy tahlil va
metodik tadqiqotlarga asos bo‘lishi mumkin. Kelajak tadqiqotlar uchun esa L.M.
Montgomery asarlaridagi individual arxaizmlarning qiyosiy-tarixiy tahlilini olib borish,
mintaqaviy dialektlarning saqlanish jarayonidagi rolini chuqurroq o‘rganish va
arxaizmlarning zamonaviy adabiyotga ta'sirini tahlil qilish muhim ilmiy yo‘nalishlardan
biri bo‘lib qoladi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI
:
1.
Bode, K. (2018). A world of fiction: Literary preservation and national
identity. University of Toronto Press.
2.
Egan, S. (2019). Literary heritage and historical consciousness in
contemporary fiction. Routledge.
3.
Frye, N. (2020). Cultural memory and the uses of literature. University of
Toronto Press.
4.
Greenwood, D. J. (2017). Language preservation and identity: Studies in
historical linguistics. Palgrave Macmillan.
5.
Herman, D. (2021). Narrative ways of worldmaking: Language, memory, and
imagination. De Gruyter.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Special Issue
–
4 (2025) / ISSN 2181-3701
68
6.
Rubio, M., & Waterston, E. (Eds.). (2016). The annotated Anne of Green Gables.
Oxford University Press.
7.
Smith, J. A. (2022). Reviving the old words: The role of archaisms in English
literary traditions. Cambridge Scholars Publishing.
8.
Trask, R. L. (2019). Historical linguistics (2nd ed.). Routledge.
9.
Yates, D. (2017). Language, culture, and memory: Revisiting the classics.
Palgrave Pivot.
10.
Zhao, M. (2018). Language change and cultural continuity: A sociolinguistic
approach. Springer.
