Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная
лингвистика
и
лингводидактика
–
Foreign
Linguistics and Linguodidactics
Journal home page:
https://inscience.uz/index.php/foreign-linguistics
Application of innovative methods in education
Barno BERDIYEVA
1
Uzbekistan State World Languages University
ARTICLE INFO
ABSTRACT
Article history:
Received September 2024
Received in revised form
10 October 2024
Accepted 25 October 2024
Available online
15 November 2024
This article explores the effectiveness of using innovative
education methods. The research demonstrates the positive
impact of approaches such as gamification, virtual labs, and
digital technologies on student achievement and engagement in
learning. Interviews with teachers and survey results indicate
that innovative methods enhance the effectiveness of education.
However, the findings also highlight the need to improve
infrastructure and develop digital skills to ensure successful
implementation.
2181-3701
/©
2024 in Science LLC.
DOI:
https://doi.org/10.47689/2181-3701-vol2-iss6-pp42-46
This is an open-access article under the Attribution 4.0 International
(CC BY 4.0) license (
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru
Keywords:
education,
innovative methods,
gamification,
virtual laboratories,
digital technologies,
educational process,
educational efficiency,
traditional methods,
technological infrastructure.
Ta’limda innovatsion metodlarni qoʻllash
ANNOTATSIYA
Kalit so‘zlar
:
ta’lim,
innovatsion metodlar,
gamifikatsiya,
virtual laboratoriyalar,
rarqamli texnologiyalar,
o‘quv jarayoni,
ta’lim samaradorligi,
an’anaviy metodlar,
texnologik infratuzilma.
Ushbu maqola ta’limda innovatsion metodlarni qo‘llashning
samaradorligini
o‘rganishga
bag‘ishlangan.
Tadqiqotda
gamifikatsiya, virtual laboratoriyalar va raqamli texnologiyalar
kabi innova
tsion yondashuvlarning o‘quvchilarning o‘zlashtirish
darajasi va ta’limga bo‘lgan qiziqishiga ijobiy ta’siri ko‘rsatib
o‘tilgan. O‘qituvchilar bilan o‘tkazilgan suhbatlar va so‘rovnoma
natijalari innovatsion metodlarning ta’lim samaradorligini
oshirishini, lekin ularni joriy etishda infratuzilma va raqamli
ko‘nikmalarni rivojlantirish zarurligini aniqladi.
1
Senior teacher, Faculty of Romano-Germanic Philology, Uzbekistan State World Languages University.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
43
Использование инновационных методов в образовании
АННОТАЦИЯ
Ключевые слова:
образование,
инновационные методы,
геймификация,
виртуальные
лаборатории,
цифровые технологии,
образовательный процесс,
эффективность
образования,
традиционные методы,
технологическая
инфраструктура.
Статья
посвящена
исследованию
эффективности
использования инновационных методов в образовании.
Результаты исследования демонстрируют положительное
влияние таких подходов, как геймификация, виртуальные
лаборатории и цифровые технологии, на успеваемость
учащихся и их интерес к обучению. Интервью с
преподавателями и данные опросов подтвердили, что
внедрение
инновационных
методов
способствует
повышению эффективности образовательного процесса.
Однако успешная реализация этих подходов требует
развития инфраструктуры и повышения цифровых
навыков как преподавателей, так и учащихся.
KIRISH
Dunyo misli ko‘rilmagan sur’atlarda o‘zgarmoqda va u bilan birga ta’lim ham
rivojlanishi kerak. Ertalab o‘rganish va standartlashtirilgan baholashning an’anaviy modeli
endi o‘quvchilarni murakkab, o‘zaro bog‘liq dunyoda rivojlanish uchun zarur bo‘lgan
ko‘nikma va bilimlar bilan jihozlash uchun etarli emas. Bu yerda taʼlimdagi innovatsion
usullar oʻz oʻrniga ega boʻlib, oʻquvchilarga bilim beradigan, qiziqish uygʻotadigan va
umrbod taʼlim olishga yordam beradigan transformativ yondash
uvni taklif etadi. Ushbu
maqola ta'limdagi innovatsion usullarning hayajonli imkoniyatlarini o‘rganadi, ularning
o‘qitish amaliyotiga, talabalarning faolligiga va umumiy o‘rganish tajribasiga ta'sirini
o‘rganadi. Shaxsiylashtirilgan ta'lim yo‘llari va o‘yinlashtirilgan o‘quv muhitidan tortib eng
ilg‘or texnologiyalar integratsiyasigacha, biz ta’lim kelajagini shakllantiruvchi innovatsion
usullarning xilma-
xil manzarasini o‘rganamiz.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METODOLOGIYA
Ta’limda innovatsion metodlarni qo‘ll
ash mavzusi bugungi kunda keng qamrovli
o‘rganilayotgan masalalardan biridir. So‘nggi yillarda bir qator tadqiqotlar ta’lim jarayonida
innovatsion texnologiyalar va metodlarni qo‘llashning afzalliklarini ko‘rsatib kelmoqda.
Xorijiy tadqiqotlarda, xususan, Jon Dewey, Lev Vygotskiy, va Benjamin Bloom kabi olimlarning
pedagogik nazariyalari zamonaviy innovatsion metodlarning nazariy asoslarini tashkil etadi.
Deweyning amaliyotga yo‘naltirilgan o‘qitish metodlari, Vygotskiyning ijtimoiy
-madaniy
ta’lim nazariyasi va Bloomning taksonomiyasi asosida ishlab chiqilgan o‘qitish metodlari
ta’lim jarayonining samaradorligini oshirishga xizmat qiladi.
Hozirgi kunda ko‘plab tadqiqotlar ta’limda raqamli texnologiyalarning rolini
o‘rganishga qaratilgan. Misol uchun, Abdul G
haffar va Hamidulla Omonovlarning
tadqiqotlarida ta’limda raqamli texnologiyalarning qo‘llanilishi o‘quvchilarning qiziqishini
oshirish, bilimlarni chuqurlashtirish va mustaqil o‘qishga rag‘batlantirishga xizmat qilishi
qayd etilgan. Shu bilan birga, virtu
al laboratoriyalar, masofaviy ta’lim platformalari va
gamifikatsiya kabi yangi metodlar ham pedagogik jarayonlarda samaradorlik
ko‘rsatmoqda. O‘zbekistonda ham ta’limda innovatsion metodlarni joriy etishga katta
e’tibor qaratilmoqda. Masalan, Karimova va Usmonovlarning tadqiqotlarida milliy ta’lim
tizimida qo‘llanilayotgan raqamli ta’lim platformalari va ularning o‘quvchilar hamda
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
44
o‘qituvchilarga ta’siri o‘rganilgan. Ushbu adabiyotlar innovatsion metodlarning ta’lim
samaradorligiga ta’sirini ko‘rsatish bila
n birga, ularning joriy etilishida uchraydigan
muammolarni ham tahlil qiladi.
Ushbu tadqiqotda ta’limda innovatsion metodlarni qo‘llashning samaradorligini
o‘rganish uchun aralash tadqiqot metodidan foydalaniladi. Bu metod sifat va miqdoriy
ma’lumotlarni to‘plash va tahlil qilish imkonini beradi.
1.
Miqdoriy tahlil: Dastlab, ta’limda innovatsion metodlarni qo‘llash jarayonidagi
o‘quvchi va o‘qituvchilar ishtirokida so‘rovnoma o‘tkaziladi. Ushbu so‘rovnoma orqali
innovatsion metodlarning o‘quv jarayoniga ta’
siri va samaradorligi haqida statistik
ma’lumotlar olinadi. So‘rovnoma natijalari tahlil qilinib, innovatsion metodlarning ta’lim
samaradorligiga ta’sirini aniqlashga yordam beradi.
2.
Sifatli tahlil: So‘rovnoma bilan bir qatorda, ayrim o‘qituvchilar va ta’lim
mutaxassislari bilan chuqur suhbatlar o‘tkaziladi. Ushbu suhbatlarda innovatsion
metodlarni qo‘llash jarayonida duch kelinayotgan muammolar, afzalliklar va kamchiliklar
haqida batafsil ma’lumot olinadi. Suhbatlar natijasida yig‘ilgan ma’lumotlar konte
nt tahlili
orqali o‘rganiladi va umumlashtiriladi.
3. Tajriba-
sinov o‘tkazish: Tadqiqotda innovatsion metodlardan biri (masalan,
gamifikatsiya) bilan an’anaviy metodni taqqoslash uchun kichik guruhda tajriba
-sinov
o‘tkaziladi. Tajriba
-sinov natijalari ikki
guruhning o‘zlashtirish darajasi va qiziqish
ko‘rsatkichlari orqali taqqoslanadi.
NATIJALAR
Ushbu tadqiqot ta’limda innovatsion metodlarni qo‘llashning o‘quv jarayoniga
qanday ta’sir qilishini tahlil qilishga qaratildi. Tadqiqot natijalari quyidagicha
umumlashtirildi:
1.
Innovatsion metodlarning o‘quvchilarga ta’siri: So‘rovnoma natijalariga ko‘ra,
innovatsion metodlar (masalan, gamifikatsiya va raqamli vositalar) o‘quvchilarning ta’lim
jarayoniga bo‘lgan qiziqishini oshirishda samarali ekanligi aniqlandi.
Ayniqsa,
gamifikatsiya va virtual laboratoriyalardan foydalanish o‘quvchilarning faolligini oshirib,
ularni yanada mustaqil o‘rganishga rag‘batlantirishi kuzatildi. O‘quvchilarning taxminan
80 foizi ushbu metodlar orqali o‘zlashtirish jarayoni yanada oson
lashganini bildirdi.
2.
O‘qituvchilarning innovatsion metodlarga munosabati: O‘qituvchilar bilan
o‘tkazilgan suhbatlar tahlili shuni ko‘rsatdiki, aksariyat pedagoglar innovatsion metodlar
orqali o‘qitish samaradorligini oshirish mumkinligini tan olishadi,
ammo texnologik
ko‘nikmalarning yetishmasligi va infratuzilma muammolari kabi omillar bu metodlarni
keng qo‘llashga to‘sqinlik qilmoqda. Shu bilan birga, innovatsion metodlarni
muvaffaqiyatli qo‘llayotgan o‘qituvchilar ushbu yondashuvlar darslarni qiziqarl
i qilishda
va o‘quvchilarning o‘zlashtirish darajasini oshirishda foydali ekanini ta’kidlashdi.
3.
Innovatsion va an’anaviy metodlar taqqoslanishi: Tajriba
-sinov natijalari
gamifikatsiya kabi innovatsion metodlar orqali o‘qitilgan guruhdagi o‘quvchilarning
an’anaviy metodlar qo‘llanilgan guruhga nisbatan bilimlarni tezroq va chuqurroq
o‘zlashtirganini ko‘rsatdi. Bu o‘quvchilar qiziqish ko‘rsatkichlari ham an’anaviy guruhga
nisbatan yuqori bo‘lib, ularda o‘qishga bo‘lgan motivatsiya kuchli ekanligi kuzatildi
.
4.
Innovatsion metodlarning ta’lim samaradorligiga umumiy ta’siri: Tadqiqot
davomida innovatsion metodlarning qo‘llanilishi nafaqat o‘quv jarayonini faollashtirishi,
balki o‘qituvchi va o‘quvchilar o‘rtasidagi interfaol munosabatlarni mustahkamlashga ham
yordam berishi aniqlandi. Shuningdek, bu metodlar orqali darsni individuallashtirish
imkoniyati ortishi va o‘quvchilarning individual ehtiyojlariga mos keladigan yo‘nalishlar
yaratishga yordam berishi ta’kidlandi.
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
45
MUHOKAMA
Tadqiqot natijalari ta’limda innovatsion metodlarning qo‘llanilishi samaradorligini
ko‘rsatib berdi. Olingan ma’lumotlar tahlili asosida innovatsion metodlarning afzalliklari
va qo‘llanishiga oid ayrim muhim jihatlar aniqlanadi.
Birinchidan,
innovatsion metodlarning o‘quvchilarning ta’limga bo‘lgan qiziqishini
oshirishdagi o‘rni katta ekanligi aniqlandi. Gamifikatsiya, virtual laboratoriyalar va
raqamli texnologiyalarni o‘quv jarayonida qo‘llash o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga
bo‘lgan motivatsiyasini oshirib, ularni mustaqil o‘rganis
hga undashi kuzatildi. Ushbu
natijalar Dewey va Vygotskiy kabi tadqiqotchilar ta’kidlaganidek, o‘quv jarayonida
interaktiv va amaliyotga yo‘naltirilgan metodlarning samaradorligini yana bir bor
tasdiqlaydi.
Ikkinchidan,
o‘qituvchilar bilan o‘tkazilgan suhb
atlar asosida aniqlanganki,
innovatsion metodlarni to‘laqonli joriy etish uchun texnologik infratuzilma va
o‘qituvchilarning raqamli ko‘nikmalarini oshirish talab etiladi. Ushbu jihat milliy ta’lim
tizimida hali ham muhim muammo bo‘lib qolmoqda. Ko‘plab o‘
qituvchilar ushbu
metodlardan foydalanishga qiziqish bildirgan bo‘lsa
-
da, ularni o‘rgatish va kerakli
infratuzilmani ta’minlash kabi amaliy masalalar dolzarbligicha qolmoqda. Bu esa
Karimova va Usmonovning milliy ta’lim tizimida raqamli metodlarni joriy et
ishdagi
to‘siqlarga oid tadqiqotlari bilan hamohangdir.
Uchinchidan,
an’anaviy va innovatsion metodlar o‘rtasida o‘tkazilgan tajriba
-sinov
natijalariga ko‘ra, innovatsion metodlar orqali o‘qitilgan guruh o‘quvchilari an’anaviy
metodlarga asoslangan guruhga
nisbatan bilimlarni tezroq va chuqurroq o‘zlashtirgan. Bu
esa ta’lim jarayonida turli metodlardan integratsiyalangan holda foydalanish zarurligini
ko‘rsatadi. Ushbu xulosalar boshqa tadqiqotlar, xususan, Bloomning ta’limda
samaradorlikni oshirishga oid is
hlarini qo‘llab
-quvvatlaydi.
Shu bilan birga, ushbu tadqiqotning ayrim cheklovlari mavjudligi ta’kidlanishi lozim.
Masalan, tadqiqotda ishtirok etgan o‘quvchi va o‘qituvchilar soni cheklangan bo‘lib,
natijalar yanada kengroq ma'lumotlar bazasi asosida olinganda kengroq xulosalar
chiqarish mumkin bo‘lar edi. Shuningdek, tadqiqotda faqat ayrim innovatsion metodlar
sinovdan o‘tkazilgan bo‘lib, kelgusida boshqa metodlar va ularning kombinatsiyalarini
o‘rganish ham ta’lim samaradorligini oshirish uchun muhim bo‘
lishi mumkin.
XULOSA
Ushbu tadqiqot ta’lim jarayonida innovatsion metodlarni qo‘llashning
samaradorligini o‘rganishga qaratilgan bo‘lib, natijalar ushbu yondashuvlarning bir qator
afzalliklarini ko‘rsatdi. Innovatsion metodlar –
jumladan, gamifikatsiya, virtual
laboratoriyalar va raqamli texnologiyalar
–
o‘quvchilarning ta’lim jarayoniga qiziqishini
oshirib, ularni yanada mustaqil va faollikka undashi, shuningdek, o‘zlashtirish darajasini
oshirishi aniqlandi. Shuningdek, o‘qituvchilarning ham bu metodlarga
ijobiy munosabati
mavjud bo‘lib, lekin ularni to‘liq joriy etishda texnologik infratuzilma va raqamli
ko‘nikmalarni rivojlantirish zarurligi ta’kidlandi.
Natijalar shuni ko‘rsatdiki, ta’limda an’anaviy va innovatsion metodlarni
integratsiyalashgan holda qo
‘llash o‘quvchilarning bilim olish jarayonini samaraliroq
qilishga yordam beradi. Biroq, ushbu metodlarni joriy etish jarayonida infratuzilma va
malakali kadrlar yetishmasligi kabi muammolar mavjudligi sababli, ushbu masalalarni hal
etish kelgusidagi rivojlanish uchun muhim omillardan biri hisoblanadi. Mazkur tadqiqot
natijalari asosida ta’lim tizimini takomillashtirish uchun yangi strategiyalar ishlab chiqish
Xorijiy lingvistika va lingvodidaktika
–
Зарубежная лингвистика
и лингводидактика
–
Foreign Linguistics and Linguodidactics
Issue
–
2
№
6 (2024) / ISSN 2181-3701
46
va ta’limda innovatsion metodlarni yanada kengroq joriy etish bo‘yicha tavsiyalarni
shakllantirish
mumkin. Shu tarzda, ta’limda innovatsion metodlarni joriy etish bo‘yicha
kelgusidagi ilmiy izlanishlar va amaliy ishlar ushbu natijalarga tayangan holda olib
borilishi mumkin.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO‘YXATI:
1.
Dewey J. (1938). Experience and Education. Kappa Delta Pi.
2.
Vygotsky L. S. (1978). Mind in Society: The Development of Higher Psychological
Processes. Harvard University Press.
3.
Bloom B. S. (1956). Taxonomy of Educational Objectives: The Classification of
Educational Goals. Longmans, Green and Co.
4.
K
arimova N., Usmonov A. (2020). "Raqamli ta'lim platformalari va ularning ta’lim
jarayoniga ta’siri. Ta'lim islohotlari jurnali (O‘zbekiston Milliy universiteti nashriyoti).
5.
Ghaffar A. va Omonov H. (2019). “Ta’limda raqamli texnologiyalar va innovatsion
met
odlarni qo‘llash”. Xalq ta’limi ilmiy jurnali (Toshkent davlat pedagogika universiteti
nashriyoti).
