Эластомерлар технологиясида экологик муаммолар ва уларнинг ечими

CC BY f
279-280
0
1
Поделиться
Юлдашев, Д., Йўлдошев, К., Умаров, Х., & Бойжуманова, Л. (2023). Эластомерлар технологиясида экологик муаммолар ва уларнинг ечими. Зелёная химия и устойчивое развитие, 1(1), 279–280. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/green-chemistry/article/view/21047
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Ҳозирги кунда хеч кимга сир эмаски юртимиз жамоли кун сайин юксалиб бормокда. Айникса кснг равон кўчалар шахарларимиз кўркига кўрк қўшиб, бунда харакатланастган, узоғимизни якин қилаётган автоуловлврнинг сони хам кун сайин кўпаймокда. Шундай экан бу автоуловларнинг асосий таянч кисми хисобланган автошиналар ҳам тинимсиз харакатланади ва эскириб, ишдан чиқади. Лскин уларнинг кейинги тақдиридан кўпчилигимиз бсхабар сўнгги йилларга кслиб дунённиг кўпгина давлатларида ишлаб чиқариш ва истсъмол чиқиндиларини қайта ишлаш муаммоларига катта эътибор бсрилмоқда, шу жумладан эскирган сдирилган шиналарга хам.

Похожие статьи


background image

279

ЭЛАСТОМЕРЛАР ТЕХНОЛОГИЯСИДА ЭКОЛОГИК МУАММОЛАР ВА

УЛАРНИНГ ЕЧИМИ.

Юлдашов Д.Я., Йўлдошев К.Д,Умаров Х.Ф., Бойжуманова Л.А.

Тошкент кимё-технология институти.

Ангрен кимё-технология техникуми

Ҳозирги кунда ҳеч кимга сир эмаски юртимиз жамоли кун сайин юксалиб бормоқда.
Айниқса кенг равон кўчалар шахарларимиз кўркига кўрк қўшиб, бунда харакатланаётган,
узоғимизни яқин қилаётган автоуловлврнинг сони хам кун сайин кўпаймоқда. Шундай экан бу
автоуловларнинг асосий таянч қисми ҳисобланган автошиналар ҳам тинимсиз ҳаракатланади ва
эскириб, ишдан чиқади. Лекин уларнинг кейинги тақдиридан кўпчилигимиз бехабар сўнгги
йилларга келиб дунённиг кўпгина давлатларида ишлаб чиқариш ва истеъмол чиқиндиларини
қайта ишлаш муаммоларига катта эътибор берилмоқда, шу жумладан эскирган едирилган
шиналарга ҳам.
БМТнинг атроф муҳит ва унинг ривожланиши бўйича ўтказилган конференциясига кўра
(Рио Дженеро 1992 йил) қаттиқ чиқиндиларнинг ҳажми 2025 йилга келиб 4-5 марта ортади. Бу
айниқса дунёнинг ривожланган давлатларида юқори кўрсаткичга эга.

Эскирган шиналар таркибида каучук сақловчи чиқиндилар ичида катта ҳажмни ташкил
этувчи ва деярли биологик парчаланмайдиган чиқиндилар турига киради. Ерга кўмилган
резина чиқиндилар 100 йилдан ошганда парчаланиши мумкин.
Муддати ўтган шина ва тўпланган худудлар зарарли ҳашаротлар, чивинлар, кемирувчилар
кўпайиши ва касаллик тарқатиши учун қулай жой ҳисобланади. Агар ер юзида йилига 7
миллиондан донадан ортиқ шина тўпланишини ҳисобга олсак, экологияга қанчалик зарар
етказишини тасаввур этиш мумкин. Европада 1999 йилдан бошлаб эскирган шиналарни ахлат
уюмларига ташлаш таъқиқлана бошланди. 2006 йилдан бошлаб эса белгиланган ҳудудларга
кўмилиши мутлақо ман эта бошланди. Бу каби қонунлар Республикамиз табиатни муҳофаза
қилиш қўмитаси томонидан ҳам кўриб чиқилган.

Шундай

экан,

эскирган

резиналардан

қутилишнинг қандай йўллари мавжуд бўлиши мумкин? Илгари таклиф этилган кўпгина усуллар
уларни ёқишга, кўмишга ҳамда иқтисодий бесамар экологик хавфсиз бўлмаган усуллар эди.
Шунга қарамай сўнгги пайтларга келиб эскирган шиналарни қайта ишлаш бўйича кўпгина
ривожланган давлатлар ва юртимиздаги мутахасислари ўзларининг илғор “яшил
технология”ларини намоён қилмоқда ва қайта ишлашнинг самарали зарарсиз усулларини
таклиф этишмоқда.

Жадвал

Европа давлатларида эскирган автошиналарни утилизацияга қабул қилиниши кўрсаткичи.

2020й.

Категорияси

Коди

Шина тури

Оғирлиги

Нархи

А

A1

Мотоцикллар ва бошқалар

3-5 кг

1.00 €

A2

Енгил автомобиллар

5-15 кг

1.50 €


background image

280

B

B1

Юк автомобиллар

15-50 кг

10.0 €

B2

Махсус техника

-

Нархи лох
ида

C

C1

Қишлоқ хўжалик ва йўл

қурилиш техникаси

60-130 кг

23.0-25.0 €

C2

130-200 кг

38.0-40.0 €

D

D1

Қишлоқ хўжалик ва йўл

қурилиш техникаси

200-450 кг

59-60 €

D2

450 кг

110.0 €

E

E

Скутерлар, мотороллерлар,

автокамералар

3 кг дан

кичик

0.55 €


F

F1

Тижорат авиатранспорт 77 кгга яқин

18.0 €

F2

Жамоат транспорти

6-7 кгга яқи

н

1.60 €

F3

Харбий техника

16 кгга яқин

3.30 €

Аммо бугунги кунга келиб резинанинг асосини ташкил этувчи каучукка бўлган талабнинг

ортиши туфайли эскирган шиналардан халос бўлиш муаммолари янада долзарб бўлиб қолмоқда.

Эскирган шиналарни бартараф этишнинг экологик жиҳати билан бир қаторда иқтисодий

жихатлари ҳам мавжуд. Негаки, ҳар бир эскирган шина таркибида етарлича миқдорда каучук,
текстиль материаллар, металл ва бошқа ингредиентлар сақлаган .

Юқоридаги номланган материаллардан фойдаланиш ва улардан янги маҳсулотлар олиш

салмоқли иқтисодий фойда келтиради. Шундай замонавий технологиялардан бири эскирган
шиналарни аввал майдалаб порошок холатига келтириш ҳамда уни боғловчи материаллар
клейлар, ранг берувчи қўшимчалар билан аралаштириб босим остида пресслаш ва турли
хилдаги брусчаткалар , болалар майдончалари, спорт иншоатлари учун поллар хамда югуриш
йўлакларини тайёрлаш таклиф этилади.


Майдаланган шиналар порошоги(кукуни)ни бошка термик, физик-кимёвий усуллар

пиролиз, термолиз йўли билан қайта ишлаб қурилиш сохасида гидроизоляцион материаллар,
автомобил йўллари қурилишидаги асфальт таркибида боғловчи ва тўлдирувчи сифатида
ишлатиш мумкин. Бундан ташқари сўнги пайтга келиб эластик холатдаги резина кукуни турли
усулларда юмшатилиш билан яна арлашма холатига қайтарилиб, ундан турли қолипли резина –
техник буюмлар ишлаб чиқариш мумкин.

Адабиётлар.

1.Юсупбеков А.Х., Юлдашов Д.Я., Негматов С.С. Состояние и перспективы утилизации
резиновых отходов.// Экология хабарномаси,2015. №-1. С 49-51
2.Дроздовский В.Ф.«Использования вторичных резин»Учеб. Пособие М. Химия.2003, 370 с.
3.Дик Дж.С. “Технология резины” Учеб. Пособие перевод с анг. 2008. 300 с.
4.Sadhan K. De and Jim R. White “Rubber Technologist’s Handbook” 2001. P. 559.

Библиографические ссылки

Юсупбеков А.Х., Юлдашов Д.Я., Негматов С.С. Состояние и перспективы утилизации резиновых отходов.// Экология хабарномаси,2015. №-1. С 49-51

Дроздовский В.Ф.«Использования вторичных резин»Учеб. Пособие М. Химия.2003, 370 с.

Дик Дж.С. “Технология резины” Учеб. Пособие перевод с анг. 2008. 300 с.

Sadhan К. De and Jim R. White “Rubber Technologist’s Handbook” 2001. R 559.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов