ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
43
PERINATAL ENSEFALOPATIYANING OG'IRLIK DARAJASIGA QARAB, YANGI
TUG'ILGAN CHAQALOQLARDA MARKAZIY ASAB TIZIMINING
ZARARLANISHINING KLINIK KO'RINISHLARI.
Nabiyeva Shoxista Mustafayevna
Pediatriya va neonatologiya kafedrasining assistenti.
Samarqand davlat tibbiyot universiteti,
Samarqand shahri, O'zbekiston Respublikasi.
Anotatsiya:
yangi tug'ilgan chaqaloqlar patologiyasi bo'limida bo'lgan o'rtacha va og'ir
darajadagi markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi bo'lgan 120 yangi tug'ilgan chaqaloq
tekshirildi. Tadqiqot o'rganilayotgan guruhlarda yangi tug'ilgan chaqaloqlarda perinatal
Markaziy asab tizimining zararlanishining yuqori ishonchli chastotasini ko'rsatdi. Perinatal
ensefalopatiyada yangi tug'ilgan chaqaloqning asab tizimiga zarar etkazilishining klinik
ko'rinishlarini o'rganish tahlili shuni ko'rsatdiki, markaziy asab tizimining holatidagi o'zgarishlar
kelajakda bolaning sog'lig'iga ta'sir qilishi mumkin va kech tashxis qo'yish va og'ir holatlarda
kasallik yangi tug'ilgan chaqaloqlarning perinatal ensefalopatiyasining murakkab uzoq davom
etishi bilan yuzaga kelishi mumkin.
Kalit so'zlar:
perinatal ensefalopatiya, iyakning tremori, intrakranial gipertenziya sindromi,
gipotonus, gipertoniklik, gorizontal nistagmus.
Dolzarbligi.
Pediatriyada perinatal ensefalopatiya (PEP) muammosining dolzarbligi PEP
bolalarning hayot sifatiga va og'ir holatlarda nogironlikka olib keladigan asab tizimiga turli xil
zararlarning shakllanishiga ta'sir qilishi bilan bog'liq. Bolalik nogironligi tarkibida birinchi o'rin
tug'ma rivojlanish anomaliyalariga, ikkinchisi-ruhiy kasalliklarga, uchinchisi-asab tizimining
kasalliklariga tegishli. Oxirgi 35-40% orasida perinatal davrda turli xil salbiy omillarning asab
tizimining rivojlanish jarayonlariga ta'siri tufayli yuzaga keladigan shikastlanishlar mavjud.
Ma'lumki, perinatal patologiyaning kechishi va natijalari markaziy asab tizimining ruhiy
kasalliklari va kasalliklarining shakllanishiga katta ta'sir ko'rsatadi. 86% hollarda bolalarda
nogironlikka olib keladigan nevrologik kasalliklar homiladorlik va tug'ish patologiyasining
natijasidir va bunday patologiyaning natijasi 30% hollarda tiklanish, 30% da doimiy nogironlik
va 40% da shartli ravishda nogironlik holatlari bo'lib, ular o'z vaqtida va to'g'ri reabilitatsiya
bilan qisman yoki hatto to'liq tiklanishi mumkin. Turli darajadagi perinatal ensefalopatiya bilan
yangi tug'ilgan chaqaloqlarning asab tizimiga zarar etkazilishining yuqori chastotasi kasallikning
rivojlanishini chuqurroq o'rganishni talab qiladi. Kasallik, nogironlik va bolalar o'limini
kamaytirish, shuningdek, optimal samarali diagnostika usullarini ishlab chiqish va erta tiklanish
davrida etarli darajada tuzatuvchi davolanishni tayinlash uchun perinatal ensefalopatiya bilan
yangi tug'ilgan chaqaloqlarda Markaziy asab tizimining zararlanishining klinik ko'rinishini
o'rganishning nazariy va amaliy ahamiyati yaqqol namoyon bo'ladi. Tadqiqotning maqsadi:
perinatal ensefalopatiya bilan og'rigan yangi tug'ilgan chaqaloqlarda markaziy asab tizimining
zararlanishining klinik ko'rinishini o'rganish, kasallikni samarali tashxislash va etarli darajada
davolash usullarini ishlab chiqish.
Tadqiqot materiallari va usullari.
Ushbu ishda Samarqand shahridagi Viloyat Bolalar Ko'p
tarmoqli Tibbiyot Markazining neonatologiya va neonatal reanimatsiya bo'limida bo'lgan
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
44
o'rtacha va og'ir darajadagi markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi bo'lgan 120 nafar
yangi tug'ilgan chaqaloqlarda anamnestik, klinik, paraklinik, umumiy qabul qilingan laboratoriya
ma'lumotlarini o'rganish natijalari ko'rsatilgan. Yangi tug'ilgan chaqaloqlarni istisno qilish
mezonlari tug'ma nuqsonlar, yuqumli, yallig'lanish va organik miya zararlanishi edi. Tekshiruv
umumiy klinik tadqiqot usullarini to'plash, yangi tug'ilgan chaqaloqni somatik, kardiologik va
nevrologik holatini baholash bilan tekshirishdan iborat edi. Kuzatilgan bemorlarning klinik
xususiyatlari anamnez xususiyatlarini, kasallikning og'irligi va dinamikasini, laboratoriya
tadqiqotlari ma'lumotlarini o'rganishga asoslangan. Zarur bo'lganda, bemorlar nevropatolog,
neyroxirurg, kardiolog va kardiojarroh tomonidan tekshirildi.
Tadqiqot natijalari.
Biz tadqiqotning maqsad va vazifalariga muvofiq III guruhga bo'lingan
kasal bolalarni tekshirdik: I guruh o'rtacha perinatal ensefalopatiyada markaziy asab tizimiga
zarar etkazadigan 50 ta yangi tug'ilgan chaqaloqdan iborat edi. II guruhga og'ir perinatal
ensefalopatiyada markaziy asab tizimiga zararlanishi 40 ta yangi tug'ilgan chaqaloq kirdi. III
guruhga diagnostika koeffitsientining samaradorligini baholash uchun markaziy asab tizimining
perinatal zararlanishi bo'lgan 30 ta yangi tug'ilgan chaqaloq kiritilgan Yangi tug'ilgan
chaqaloqlarning perinatal tarixini tahlil qilganda, perinatal ensefalopatiya bilan og'rigan barcha
bolalar homiladorlik yoshi 38-42 hafta bo'lgan, tug'ilish vazni 2800-4010 grammdan
boshlanganligi aniqlandi. Markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi tashxisini qo'yish va
kasallikning og'irligini aniqlashda ICD-10 qo'llanildi. Tekshirilgan o'g'il bolalar orasida 38,
qizlar 52; 1-7 kunligida – 12 bola, 9-28 kun 78 (1.1-jadval).
Jadval 1.1. Tekshiruv guruhlarida kasal bolalarni jinsi va yoshiga qarab taqsimlash
Tekshiruv guruhlari
Tekshirilganlar Soni
Jinsi
Yoshi
O
'g
'il
bo
la
la
r
Q
iz
la
r
1-
7
ku
n
8-
28
ku
n
I guruh
50
24
44
4
52
II guruh
40
14
8
8
26
Hammasi bo'lib
90
38
52
12
78
Barcha bemorlarning 3 nafari (3,3%) kasallik boshlanganidan keyingi birinchi kun ichida
tug'ruqxonalardan, 53 nafari (58,9%) – 1-7 kunga, qolgan 34 nafari (37,8%) – 8-28 kun ichida
ko'chirilgan. Qabul qilingan bemorlarning markaziy asab tizimining zararlanishining davomiyligi
va og'irligi bo'yicha taqsimlanishi 1.2-jadvalda keltirilgan.
Jadval 1.2. tekshirilgan kasal bolalarni qabul paytida kasallikning davomiyligi bo'yicha
taqsimlash
kasallikning
davomiyligi
Tekshirilganlar soni
I guruh (n=50)
II guruh (n=40)
1-7 kun
29 (58,0%)
24 (60,0%)
8-28 kun
21 (42,0%)
16 (40,0%)
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
45
Jadval 1.3 Qabul qilingan bemorlarni 1.1-rasm va 1.3-jadvalda keltirilgan kasallikning
kunlari va og'irligi bo'yicha taqsimlash.
Og’irlik
daragasi
Daragasiga qarab
chaqaloqlar soni
Daragasiga qarab chaqaloqlar soni
1-7 kun
8-28 kun
O’rtacha
50
13
27
Og’ir
50
32
18
1.2, 1.3-jadvallarda, 1.1 va 1.2-rasmlarda keltirilgan bemorlarning hayot kunlari va kasallikning
og'irligi bo'yicha taqsimlanishini tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, 8 kundan boshlab
tug'ruqxonalardan bemorlarni qabul qilish markaziy asab tizimining zararlanishining og'irligi va
boshqa kasalxonadan o’tkazishini yomonlashishi ehtimoli bilan bog'liq va siz bilganingizdek,
tinchlantirish yangi tug'ilgan chaqaloqlarni davolashining asosiy tamoyillaridan biridir hayotning
birinchi kunlarida miya zararlanishi bilan, shu munosabat bilan markaziy asab tizimining og’ir
darajasi caqaloqlarda tez-tez uchraydi.
Shakl 1.1. Tekshirilgan kasal bolalarni qabul paytida kasallikning davomiyligi bo'yicha
taqsimlash.
Shu bilan birga, og'ir darajasi bilan bo'lgan bemorlar ilgari va faqat tug'ruqxonalardan,
ixtisoslashtirilgan tibbiy yordamga, shu jumladan tadqiqotning to'liq hajmini va
ixtisoslashtirilgan nevrologik va neyroxirurgik yordamga bo'lgan ehtiyoj tufayli kelib chiqqanligi
aniq.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
46
Shakl 1.2. Qabul qilingan bemorlarni kasallikning og'irligiga qarab taqsimlash
.
Izoh:
- I guruh,
- II guruh
Bemorlarda kuzatilgan sindromologik belgi bilan ajratilgan klinik alomatlar (%da) 1.4-jadvalda
keltirilgan.
Jadval 1.4 Markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi bilan tug'ilgan chaqaloqlarda
klinik simptomlarning chastotasi (%).
№
ko'rsatkichlar i guruh
I guruh (n=50)
II guruh (n=40
Абс.
%
Абс.
%
I
So’nish sindromi
1
faol emas
17
34,0
18
45,0
2
mushak tonusi pasaygan
9
18,0
12
30,0
3
uyquchanlik
18
36,0
27
67,5
II
Qo'zg'alish sindromi:
Bezovta va qo’zg’aluvchan
7
14,0
15
37,5
Iyakning titrashi
21
42,0
23
57,5
Oyoq-qo'llarning tremori
16
32,0
19
47,5
Reflekslarning buzilishi
6
12,0
12
30,0
Mushaklarning beixtiyor qisqarishi
4
8,0
7
17,5
III
Intrakranial gipertenziya sindromi:
10
Qo'zg'aluvchanlikning oshishi
16
32,0
18
45,0
11
Kata liqildokning bo’rrtib chiqishi va
qattiqlashi
4
8,0
11
27,5
12
Tez-tez qayt qilish va qusish
12
24,0
18
45,0
13
Bosh aylanasining o'sishi
2
4,0
3
7,5
IV.
Mushak tonusining buzilishi:
15
Gipotonus
6
12,0
12
30,0
16
Gipertonus
9
18,0
14
35,0
V.
Okulomotor tizimning buzilishi :
17
Gorizontal nistagm
7
14,0
11
27,5
18
Vertikal nistagm
8
16,0
12
30,0
19
Grefe simptomi
3
6,0
8
20,0
20
Kesgan ko’z g’ilaylik
3
6,0
9
22,5
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
47
Shakl 1.3. Markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi bilan tug'ilgan chaqaloqlarda
klinik simptomlarning chastotasi (%).
Tadqiqot tahlili shuni ko'rsatadiki, so’nish sindromida: yangi tug'ilgan chaqaloqning faolligi I
guruhdagi 17 (34,0%) va II guruhdagi 18 (45,0%), 9 (18,0%) va 12 (30%) mushak tonusining
pasayishi kuzatilgan.), 18 (36%) va 27 (67,5%) da uyquchanlik%); qo'zg'alish sindromi: I
guruhdagi 7 (14,0%) va II guruhdagi 15 (37,5%) yangi tug'ilgan chaqaloqlarda bezovtalik va
qo'zg'alish, 21 (42,0) va 23 (57,5%) da iyak tremori, 16 (32,0%) va 19 (47,5%) da oyoq-
qo'llarning tremori kuzatildi, reflekslarning buzilishi aniqlandi 6 (12,0%) va shunga mos
ravishda 12 (30,0%) da mushaklarning beixtiyor qisqarishi 4 (8,0%) va aksincha 7 (17,5%) da
kuzatilgan; intrakranial gipertenziya sindromiga ko'ra quyidagi alomatlar kuzatildi: 16 (32,0%)
va 18 (45,0%) da giper qo'zg'aluvchanlik, shuningdek, 4 (8,0%) va 11 (27,5%) da kata
liqildoqning bo’rtib chiqishi va qattiqlashishi aniqlandi, 12 (24,0%) va 18 (45,0%) da tez-tez
regurgitatsiya va qusish kuzatildi. 2 (4,0%) va 3 (7,5%) kamdan kam yangi tug'ilgan
chaqaloqlarda bosh aylanasining o'sishi kuzatilgan.; mushak tonusining buzilishi ham kuzatildi:
gipotonus 6 (12,0%) va 12 (30,0%) va gipertonus 9 (18,0%) va 14 (35,0%) va nihoyat,
okulomotor tizimning buzilishi ham aniqlandi: gorizontal nistagm 7 (14,0%) va 11 (27,5%), 8
( 18,0%) va 12 (30,0%) da vertikal nistagm, 3 (6,0%) va 8 (20,0%) da Grefe simptomi, mos
ravishda 3 (6,0%) va 9 (22,5%) da kesgan ko’z g’ilaylik markaziy asab tizimining zararlanishi (I
va II kuzatuv guruhlari).
Yuqoridagi 1.4-jadval va 1.3-rasmdan xulosa qilishimiz mumkinki, yangi tug'ilgan
chaqaloqlarning markaziy asab tizimiga zararlanishi darajasi qanchalik og'ir bo'lsa, og'ir
sindromlarga olib keladigan alomatlar paydo bo'lish ehtimoli shunchalik yuqori bo'ladi.
Markaziy asab tizimining perinatal zararlanishi bilan yangi tug'ilgan chaqaloqlarda klinik
simptomlarning tuzilishi dinamikada chaqaloqning holatining to'satdan yomonlashishini, so’nish
sindromidan qo’zg’alish sindromiga o'tishini va aksincha ko'rsatdi. Yangi tug'ilgan
chaqaloqlarda markaziy asab tizimining zararlanishining klinik ko'rinishlarini o'rganish shuni
ko'rsatdiki, og'ir perinatal ensefalopatiya bilan og'rigan bemorlarning aksariyati o'rta darajadagi
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
48
perinatal ensefalopatiya bilan kasallangan yangi tug'ilgan chaqaloqlar guruhiga nisbatan
markaziy asab tizimiga ko'proq zarar etkazgan.
Xulosa.
Shunday qilib, perinatal ensefalopatiya bilan og'rigan yangi tug'ilgan chaqaloqlarda
markaziy asab tizimining zararlanishining klinik ko'rinishini tahlil qilish shuni ko'rsatdiki,
aksariyat bemorlarda ular keyinchalik sog'lig'iga ta'sir qilishi, hayot sifatiga ta'sir qilishi va asab
tizimiga turli xil zarar etkazishi mumkin, og'ir holatlarda va kech tashxis qo'yishda esa,
nogironlikka olib keladi.
Adabiyot:
1. Агаева З. А Ультразвуковая диагностика нарушений мозгового кровообращения
в раннем неонатальном периоде при асфиксии новорожденных //Кубанский научный
медицинский вестник. – 2017. – №. 4.
2. Аксельрод А С., Чомахидзе П. Ш., Сыркин А Л. Холтеровское мониторирование
ЭКГ: возможности, трудности, ошибки. – 2016
3. Алехин М. Н. Значение эхокардиографии с контрастным усилением левых камер
сердца в клинической практике //Кардиология. – 2018. – Т. 58. – №. 11. – С. 53-62
4. Афонина И. А, Науменко Е. И. ЭЛЕКТРОКАРДИОГРАФИЯ У ДЕТЕЙ С
ЭКСТРАСИСТОЛИЯМИ //Материалы. – 2019. – Т. 100. – С. 130
5. Барбараш О. Л., Усольцева Е. Н. Врожденные пороки сердца и беременность
//Проблемы женского здоровья. – 2015. – Т. 10. – №. 3. – С. 45-55.
6. Бокерия Е.Л. Характер изменений морфометрических показателей сердца при
различных видах фетальных нарушений ритма сердца и проводимости на сроке 22-29
недель гестации / Е.Л. Бокерия, Е.Д. Беспалова, О.Г. Суратова // Вопросы диагностики в
педиатрии. - 2011. - № 6. - С. 33-39.
7. Бокерия Л. А и др. Эхокардиографические предикторы тяжести течения раннего
послеоперационного периода у больных после хирургической реваскуляризации миокарда
//Анестезиология и реаниматология. – 2015. – Т. 60. – №. 5
8. Бубневич Т.Е. Синдром дезадаптации сердечно-сосудистой системы у
новорожденных: учеб.-метод. пособие /Т. Е. Бубневич, С. С. Ивкина, А И. Зарянкина —
Гомель: ГомГМУ, 2016. — 40 с.
9. Сирожиддинова Х.Н. Ортикбоева Н. Т., Набиева Ш. М., Абдухалик-Заде Г.А.
Иммунизация часто болеющих детей при лечении респираторных заболеваний.
Uzacademia ilmiy-uslubiy jurnali vol 2, issue 1 (11), march 2021. 9-13 бет.
10. Sirojiddinova X.N., Abdullayeva M.N. Formation of circulating immune complexes
(CIC) and immunoglobulins in intrauterine infection (IUI). European science review, Austria,
Vienna, 2016. - № 9-10. - Р. 134-135.
ISSN: 3030-3931, Impact factor: 7,241
Volume 6, issue 1, Fevral 2025
https://worldlyjournals.com/index.php/Yangiizlanuvchi
worldly knowledge
OAK Index bazalari :
research gate, research bib.
Qo’shimcha index bazalari:
zenodo, open aire. google scholar.
Original article
49
11. Sirojiddinova X.N., Abduxalik-zade G.A., Nabiyeva Sh. M., Rustamova X.X.
Clinical symptoms and features of the course of respiratory infection in frequently sick and
episodically sick children. IJIEMR Transactions, online available on 11th April 2021 Vol 10. On
page 122-125.
12. Sirojiddinova X.N., Nabieva Sh.M., Ortikboyeva N.T. Intrauterine infection as a
developmental factor perinatal pathology // Central asian journal of medical and natural sciences
Volume: 02 Issue: 01 | Jan-Feb 2021 ISSN: 2660-4159. On page 107-111.
13. Sirojiddinova X.N., Ikromova Z.X., Nabiyeva Sh.M., Ortikbayeva N.T., Abdullayeva
G.D. Metabolic Changes Following Post-Hypoxic Complications in Newborns // International
Journal of Current Research and Review DOI: http://dx.doi.org/10.31782/IJCRR.2020.122229.
14. Sirojiddinova X.N., Abduxalik-zade G.A., Nabiyeva Sh. M., Rustamova X.X. Clinical
symptoms and features of the course of respiratory infection in frequently sick and episodically
sick children. IJIEMR Transactions, online available on 11th April 2021 Vol 10. On page 122-
125.
