II конгресс детских врачей
РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
268
KOVIDDAN KEYINGI DAVRIDA YURAK
–
QONTOMLAR TIZIMINING HOLATI
Xasanova G.M.
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
Muxsimova M.Sh.
Toshkent pediatriya tibbiyot instituti
Oʻz
bekiston, Toshkent
Kirish
COVID-19 bilan kasallangan bolalarning aksariyati tuzalib ketadi, biroq
baʼzilarida uzoq muddatli, koʻp aʼzoli simptomlar va asoratlar mavjud boʻlib,
ularning kasallanish darajasi ortib bormoqda [1]. Uzoq muddatli COVID yoki post-
Covid sindromi (PCS) yoki post-
o‘
tkir COVID
–
bu tibbiyot hamjamiyati
tomonidan tan olingan va xavotirga sabab b
o‘
lgan fanlararo ishtirokni talab
qiladigan nisbatan yangi muammodir. COVID-19 bilan uzoq muddatli yurak
oqibatlarini bashorat qilish qiyin. SARS-CoV-1 va SARS-CoV-2 ning genetik
o‘
xshashligi, shuningdek, 12 yillik kuzatuv davomida bemorlarning 40 foizida
yurak-qon tomir kasalliklari aniqlangan oldingi virusli epidemiyalar tajribasi bu
kasallikning uzoq muddatli oqibatlarini k
o‘
rsatadi. COVID-19 [2]. SARSCoV-2
virusi uchun ijobiy PCR testi (polimeraza zanjiri reaktsiyasi) b
o‘
lgan
bemorlarning taxminan 10% 3 haftadan k
o‘
proq vaqt davomida tiklanmaydi,
kichikroq qismi esa oylar davomida tuzalmaydi [3]. COVID-19 boshlanganidan
100 kun
o‘
tgach, bemorlarning 41 foizida hali ham doimiy alomatlar mavjud,
nafas qisilishi eng keng tarqalgan simptom (36%). Chap qorincha funktsiyasining
pasayishi va
o‘
pka gipertenziyasi belgilari kamroq tashxis qilinadi [4]. COVID-19
ning inson organizmiga uzoq muddatli oqibatlari hali ham noma
’
lum, ammo
SARSCoV-2 virusi keltirib chiqaradigan pandemiyadan keyin tasvirlangan
alomatlar xavotirga soladi va bemorlarni uzoq muddatli kuzatishni talab qiladi
[5]. Prognoz nafaqat kasallikning
o‘
tkir davrida
o‘
pkaning shikastlanish
darajasiga, balki ekstrapulmoner k
o‘
rinishlarga ham bo
g‘
liq b
o‘
lishi mumkin.
Shunday qilib, diagnostika, shoshilinch tibbiy yordam, kasallikning kechishini va
uning asoratlarini
o‘
rganish va oldini olishga asosiy e
’
tibor uzoq muddatli
oqibatlarga olib keladigan omon qolganlar tanasidagi
o‘
zgarishlarni
o‘
rganishga
qaratildi [6].
Tadqiqotning maqsadi
Coviddan keyingi davrda bolalarda yurak-qon tomir tizimidagi
buzilishlarning o
g‘
irligini aniqlash va baholash.
Materiallar va usullar
Tadqiqotda 5 yoshdan 17 yoshgacha b
o‘
lgan 131 nafar bola ishtirok etdi.
Asosiy guruhga yangi yengil koronavirus infeksiyasidan s
o‘
ng 76 bola (
o‘
rtacha
II конгресс детских врачей РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
269
yoshi 12,0 [7,5; 14,3] yil) kirdi. Kasallikdan keyin
o‘
rtacha kuzatuv davri 6 oyni
tashkil etdi (3 oydan 12 oygacha). Nazorat guruhi ARVI (
o‘
rtacha yoshi 12,5 [7,5;
16,0] yil) b
o‘
lgan, COVID-19 tarixi b
o‘
lmagan 55 boladan iborat edi. Barcha bolalar
EKG, ekokardiyografik tekshiruv, 24 soatlik Xolter EKG monitoringi va 24 soatlik
qon bosimi monitoringidan
o‘
tkazildi. Natijalar. Yangi koronavirus infektsiyasiga
chalingan bolalarda sinus taxikardiyasi (p = 0,025), ekstrasistol (p = 0,046) va 2-
darajali atrioventrikulyar blokada (p = 0,027) statistik jihatdan sezilarli darajada
k
o‘
proq qayd etiladi. COVID-19 bilan o
g‘
riganidan s
o‘
ng, bolalarning 19,7 foizida
qon bosimi k
o‘
tarildi, 15,8 foiz bolalarda tunda qon bosimi sezilarli darajada
pasaydi, biz taqqoslash guruhida buni sezmadik (p = 0,008). Asosiy guruhdagi
bolalarning 38,2 foizida parasempatik asab tizimining faoliyatining pasayishi
qayd etilgan.
Xulosa
Yangi yengil koronavirus infeksiyasiga chalingan bolalar kasallikdan 3 va 6
oy
o‘
tgach, qon bosimi, yurak ritmi va elektrokardiogrammasini majburiy
baholagan holda klinik k
o‘
rikdan
o‘
tishlari tavsiya etiladi.
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘
yxati:
1. NIHR Themed Review: Living with Covid19. October 2020. Available at:
https://evidence.nihr.ac.uk/themedreview/living-with-covid19/
[Accessed
April 08, 2021] https://doi.org/10.3310/themedreview_41169
2.
O‘
Sullivan O. Long-term sequelae following previous coronavirus
epidemics. Clin Med (Lond). 2021;21(1):e68
–
e70. PMID: 33144403
https://doi.org/10.7861/clinmed.2020-0204
3. Ahmed H, Patel K, Greenwood DC, Halpin S, Lewthwaite P, Salawu A, et al.
Long-term clinical outcomes in survivors of severe acute respiratory syndrome
(SARS) and Middle East respiratory syndrome (MERS) coronavirus outbreaks
after hospitalisation or ICU admission: a systematic review and
meta-analysis. J Rehabil Med. 2020;52(5): jrm00063. PMID: 32449782
https://doi.org/10.2340/16501977-2694
4. Iqbal A, Iqbal K, Arshad Ali S, Azim D, Farid E, Baig MD, et al. The COVID-
19 Sequelae: A Cross-Sectional Evaluation of Post-recovery Symptoms and the
Need for Rehabilitation of COVID-19 Survivors. Cureus. 2021;13(2):e13080.
PMID: 33680620 https://doi.org/10.7759/ cureus.13080
5. Raveendran AV. Long COVID-19: Challenges in the diagnosis and
proposed diagnostic criteria. Diabetes Metab Syndr. 2021;15(1):145
–
146. PMID:
33341598 https://doi.org/10.1016/j.dsx.2020.12.025
6. Sonnweber T, Sahanic S, Pizzini A, Luger A, Schwabl C, Sonnweber B, et al.
Cardiopulmonary recovery after COVID-19
–
an observational prospective multi-
center trial. Eur Respir J. 2020 Dec 10:2003481. PMID: 33303539
https://doi.org/10.1183/13993003.03481-2020 Online ahead of print
7.
Агзамова,
Ш.
А.
"ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ОБРАЗОВАТЕЛЬНОЙ
ПРОГРАММЫ ДЛЯ ЖЕНЩИН С АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИЕЙ В ПЕРИОД
II конгресс детских врачей
РУз с международным участием
«Актуальные вопросы практической
педиатрии»
270
ПОСТМЕНОПАУЗЫ В АМБУЛАТОРНО
-
ПОЛИКЛИНИЧЕСКИХ УСЛОВИЯХ."
Артериальная гипертония 2018 на перекрестке мнений. 2018.
8.
Улугов, Аскар Исматович. "Функциональные изменения в миокарде
при хронических гепатитах." Молодой ученый 22 (2016): 113
-116.
9.
Ганиева,
Дурдона
Камаловна.
"Патология
гепатопанкреатодуоденальной системы и факторы риска ее развития."
Молодой ученый 22 (2016): 97
-99.
10.
Махкамова, Гулноза Тураходжаевна,
and
Эльмира Амануллаевна
Шамансурова. "Чувствительность пневмококков к антибиотикам у детей с
пневмониями на фоне антибактериальной терапии." Медицина: теория и
практика 4.
S (2019): 357-357.
11.
САДЫКОВА, АА, ШШ ЭРГАШЕВА,
and
ФМ АХМЕДОВА.
"СОВРЕМЕННЫЕ АСПЕКТЫ АРТЕРИАЛЬНОЙ ГИПЕРТЕНЗИИ У БЕРЕМЕННЫХ
И ИХ СОЦИАЛЬНАЯ ЗНАЧИМОСТЬ." ББК 60 Н 34 (2020): 117.
12.
Агзамова, Шоира Абдусаламовна,
and
Гузалия Марсовна Хасанова.
"Факторы риСка кардиоваСкуЛЯрныХ наруШениЙ при ожирении у детеЙ."
FORCIPE 5.S2 (2022): 30.
13.
Шухратова,
Дурдона
Жавахировна,
Ширина
Абраровна
Абдуразакова,
and
Шоира Абдусаламовна Агзамова. "Характер изменений
гематологических показателей при целиакии у детей школьного возраста в
зависимости от формы заболевания." Евразийский Союз Ученых 29
-1
(2016): 36-37.
14.
Исаханов, Баходир Гафурович, Бахром Анисханович Аляви,
and
Нигора Хикматовна Исаханова. "Клиническая эффективность ингибитора
АПФ и АРА при кардиоренальном синдроме." Молодой ученый 1 (2015):
144-146.
15.
Тиллабаева, Акида Ариповна,
and
Шахноза Тулкиновна
Искандарова. "критерии раннеГо выЯвЛениЯ артериаЛЬноЙ Гипертонии у
детеЙ подроСтковоГо воЗраСта."
FORCIPE 5.S2 (2022): 477-478.
16.
Очилова, Гузаль Араловна, Бахром Аролович Очилов,
and
Мирзобек
Бахромович Аралов. "ГАРМОНИЗАЦИЯ ИНТЕРЕСОВ НАРОДОВ ЯВЛЯЕТСЯ
ВАЖНЫМ
ФАКТОРОМ
РАЗВИТИЯ
МЫШЛЕНИЯ
НАЦИОНАЛЬНОЙ
ГОСУДАРСТВЕННОСТИ." Актуальные
научные
исследования
в
современном
мире
2-9 (2021): 43-47.
