“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
128
TO‘QIMALAR ZICHLIGI VA MAHSULOTNING ESTETIK
XUSUSIYATLARI O‘RTASIDAGI BOG‘LIQLIK
Muxtasar Ubaydullayeva Mardonjon qizi
Farg‘ona politexnika instituti, M29-24 magistr talabasi
muxtasarxonubaydullayeva@gmail.com
Valiyev G’ulomjon Nabijonovich
Farg‘ona politexnika institute (phd)
Anotatsiya.
Maqolada to‘qimalar zichligi va mahsulotning estetik
xususiyatlari o‘rtasidagi bog‘liqlik tahlil qilingan. Zichlik mato yuzasining silliqligi,
naqsh aniqligi, rang ko‘rinishi va mahsulotning umumiy estetik sifatiga bevosita
ta’sir qiladi. Zichlikni optimallashtirish mahsulot dizaynining sifatini oshirishga
imkon beradi.
Аннотация.
В статье анализируется связь между плотностью ткани и
эстетическими свойствами изделия. Плотность напрямую влияет на гладкость
поверхности ткани, четкость рисунка, внешний вид цвета и общее
эстетическое качество изделия. Оптимизация плотности позволяет улучшить
качество проектирования изделий.
Annotation.
The article analyzes the relationship between the tissue density
and the aesthetic properties of the product. The density directly affects the
smoothness of the surface of the fabric, the clarity of the pattern, the appearance of
color and the overall aesthetic quality of the product. Density optimization allows
you to improve the quality of product design.
Kalit so‘zlar
: to‘qimalar zichligi, estetik xususiyatlar, naqsh aniqligi, ranglar,
mahsulot sifati.
Ключевые слова:
плотность ткани, эстетические свойства, точность
рисунка, цвета, качество продукции.
Key words:
tissue density, aesthetic properties, pattern accuracy, colors,
product quality.
Kirish.
To‘qimachilik sanoatida mahsulotlarning sifatini belgilashda nafaqat
funksional, balki estetik jihatlar ham katta ahamiyatga ega. Mahsulotning estetik
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
129
xususiyatlari, ya’ni uning ko‘rinishi, ranglari, naqshlar va tuzilishi, odamlarning
tanloviga ta’sir qiladi. Bugungi kunda ishlab chiqarish samaradorligini oshirish,
xomashyoni qayta ishlash takomillashtirilgan yuqorisamarador texnologiyalarni
yaratish, ichki va tashqi bozorda raqobatbardosh bo‘lgan mahsulotlar ishlab
chiqarish eng dolzarb muammolardan hisoblanadi. Bular xomashyo sifati o’rama
parametrlari va texnologik jarayonni optimallashtirishga bog‘liq.
Bu omillar, o‘z navbatida, to‘qimalar zichligiga bog‘liqdir. Zichlik - bu mato
tolalarining o‘zaro joylashuvi va to‘qimachilik mahsulotlarining qalinligini
bildiradi. To‘qimalar zichligi matoning tuzilishini va mustahkamligini ta’minlash
bilan birga, uning estetik xususiyatlariga ham bevosita ta’sir qiladi. Ushbu maqolada
to‘qimalar zichligi va mahsulotning estetik xususiyatlari o‘rtasidagi bog‘liqlik tahlil
qilinadi va bu parametrlarning mahsulot sifatiga qanday ta’sir ko‘rsatishini o‘rganish
maqsad qilingan.
To‘qimalar Zichligi va Mahsulotning Estetik Xususiyatlari
To‘qimalar zichligi, birinchi navbatda, matoning qalinligi, og‘irligi va
mustahkamligiga ta’sir ko‘rsatadi. Zichlik, shuningdek, matoning tashqi ko‘rinishi
va rangini saqlashda muhim rol o‘ynaydi. Zichlik parametrlari quyidagi estetik
xususiyatlarni belgilashda hal qiluvchi ahamiyatga ega:
Yuzaning Silliqligi va Tekstura
Mato zichligi ortgan sari, uning yuzasi silliq va bir tekis bo‘ladi. Yuqori
zichlikdagi matolar ko‘pincha tafsilotlarni yaxshiroq aks ettiradi va ular nafaqat
kuchli, balki estetik jihatdan ham nafisroq ko‘rinadi. Kam zichlikdagi matolar esa
to‘qimalari silliqlikni va go‘zallikni ta’minlashda samarali emas. Yuzaning
teksturasi shakllanadi va naqshlarning aniqligi kamayadi.
Naqshlar va Dizaynning Aniqligi
Zich matolarda naqshlarning aniqligi yaxshilanadi. Naqshlar va dizaynning
tasvirlari yuqori zichlikdagi matolarda tiniq va batafsil ko‘rinadi. Zichlik kam
bo‘lsa, naqshlar buzilib ketishi mumkin, bu esa mahsulotning estetik jihatdan
yomonlashishiga olib keladi.
Ranglarning Tiniqligi va Ko‘rinishi
Zichlik ranglarning yaxshiroq saqlanishini ta’minlaydi. Yuqori zichlikdagi
matolar ranglarni bir xil taqsimlaydi, ular yuzaga mukammal joylashadi va
yorqinligini saqlaydi. Kam zichlikda esa ranglarning silliq ko‘rinishi kamayadi va
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
130
ranglar o‘zgarishi yoki qorong‘ilashishi mumkin. Zich matolar, shuningdek, ularni
bo‘yashda bir xil tonlarni saqlashda yordam beradi.
Mahsulotning Umumiy Ko‘rinishi
Zichlik matoning umumiy ko‘rinishiga sezilarli ta’sir ko‘rsatadi. Yuqori
zichlikdagi matolar ko‘pincha mustahkamroq va bir tekis bo‘ladi, bu esa ular estetik
jihatdan ko‘proq sifatli ko‘rinadi. Kam zichlikdagi matolar esa ba’zida burmalanadi,
qattiqlashadi yoki shaklni yo‘qotadi, bu esa mahsulotning tashqi ko‘rinishiga salbiy
ta’sir ko‘rsatadi.
Zichlik va Estetik Xususiyatlar O‘rtasidagi Bog‘liqlik
Zichlikni tanlashda matoning maqsadi, dizayni va ishlab chiqarish
texnologiyalari muhim rol o‘ynaydi. To‘qimalar zichligi nafaqat mahsulotning
tashqi ko‘rinishiga, balki uning foydalanuvchi uchun qulayligi va uzoq muddatli
ishlashiga ham ta’sir qiladi.
Matoning Funksional Maqsadi va Zichlik Tanlovi
Matoning funksional maqsadi, ya’ni kiyim yoki interyer buyumlarida
ishlatilishini hisobga olgan holda, zichlikni tanlash kerak. Masalan, qishki kiyimlar
uchun yuqori zichlikdagi matolar tanlanadi, chunki ular issiqlikni yaxshi saqlaydi va
shuning uchun ularning estetik jihatlari ham yuqori bo‘ladi. Yozgi kiyimlar uchun
esa kam zichlikdagi matolar yengilroq bo‘ladi va ularning estetik ko‘rinishi yanada
havo o‘tkazuvchan bo‘ladi.
Naqshlar va Dizaynning Ta’siri
Naqshlar va dizaynlarni amalga oshirishda matoning zichligi eng muhim
faktorlaridan biri hisoblanadi. Agar dizaynda aniq va tiniq naqshlar bo‘lsa, yuqori
zichlikdagi matolar bu naqshlarni yaxshiroq aks ettiradi va sifatli natijalar beradi.
Biroq, ba’zida naqshlarning soddaligiga qarab kam zichlikdagi matolar ham
samarali bo‘lishi mumkin. Misol uchun, ba’zi zamonaviy va minimalistik dizaynlar
uchun past zichlikdagi matolar mos kelishi mumkin.
Mahsulotning Ranglarini Ko‘rib Chiqish
Mahsulot rangining ko‘rinishi va uning tiniqligi to‘qimalar zichligiga bevosita
ta’sir qiladi. Zichlikni oshirish ranglarni saqlashga yordam beradi va ular
mahsulotning yuqori sifatli ko‘rinishini ta’minlaydi. Shu bilan birga, ranglarning
o‘ziga xosligi va bir xil bo‘lishi uchun matoning rang xususiyatlarini hisobga olish
kerak.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
131
Praktik Tadqiqotlar va Tahlil
To‘qimalar zichligi va estetik xususiyatlar o‘rtasidagi bog‘liqlikni
o‘rganishda amaliy tadqiqotlar juda muhimdir. Tadqiqotlarda matolarning turli
zichlikdagi namunalarini ishlatish orqali naqshlarning aniqligi, yuzaning silliqligi va
ranglarning tiniqligi o‘rganiladi. Bunday tadqiqotlar mahsulot dizaynining sifatini
oshirishga yordam beradi va iste’molchi talablariga mos mahsulotlar yaratishga
imkon beradi.
Xulosa.
To‘qimalar zichligi va mahsulotning estetik xususiyatlari o‘rtasidagi
bog‘liqlik har bir mahsulot dizaynida asosiy omillardan biridir. Zichlikning oshishi
matoning ko‘rinishiga, ranglarning tiniqligiga va naqshlarning aniqligiga ta’sir
qiladi. Optimal zichlikni tanlash estetik jihatdan ham, funksional nuqtai nazardan
ham mahsulot sifatini yaxshilashga yordam beradi. Mahsulotni ishlab chiqishda
to‘qimalar zichligini boshqarish orqali dizayn va sifatni mukammallashtirish
mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati
1.
Koch, R. (2006).
Textile Science and Technology: An Overview of Material
Properties.
New York: Textile Publishers.
2.
Орипов Ж. И., Валиев Г. Н. Исследование качественных
характеристик
шёлка–сырца
механического
и
автоматического
кокономотания // Физика волокнистых материалов: структура, свойства,
наукоёмкие технологии и материалы (SMARTEX – 2020): сборник материалов
XXIII международного научно-практического форума (Иваново, 20-23
октября 2020 г.). – Иваново: ИВГПУ, 2020. – 445 с., с. 84-87.
3.
Валиев Г. Н., Орипов Ж. И., Валиев Н. Г., М. Турдиев
М., Хомидов
В.О. Технология снижения дефектности намотки шелковых нитей на
крутильных машинах // Физика волокнистых материалов: структура, свойства,
наукоёмкие технологии и материалы (SMARTEX – 2021): сборник материалов
XXIV международного научно-практического форума (Иваново, 12-14
октября 2021 г.). – Иваново: ИВГПУ, 2021. – 370 с., с. 12-16.
4.
Валиев Г.Н. Аналитическая зависимость распределения давления
крестовой намотки на её основание вдоль оси паковки при сложных формах
намотки и методика её определения // Изв. вузов. Технология текстильной
промышленности. – 2018. - № 3. – с. 106-113 (SCOPUS, CAS(pt)).
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 01, 2025. YANUARY
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
132
5.
Валиев Г. Н. Cтруктура, новые параметры слоя намотки мотальной
паковки и теоретические зависимости их определения // Физика волокнистых
материалов: структура, свойства, наукоёмкие технологии и материалы
(SMARTEX – 2021): сборник материалов XXIV международного научно-
практического форума (Иваново, 12-14 октября 2021 г.). – Иваново: ИВГПУ,
2021. – 370 с., с. 17-23.
6.
Валиев Г. Н. Распределение давления крестовой намотки на её
основание по мере формирования паковки // Международная научная
конференция посвященная 135-летию со дня рождения профессора
А.Г.Зотикова: сборник научных трудов международной научной конференции
посвященной 135-летию со дня рождения профессора В. Е. Севостьянова
(Москва, 25 мая 2022 г.). Часть 1. – М.: РГУ им. Косыгина, 2022. – 171 с., с. 63-
68.
7.
Валиев Г. Н. К вопросу параметров намотки мотальной паковки и
теоретических зависимостей их определения // Современные технологии и
оборудование текстильной промышленности (Текстиль-2012): тезисы
докладов Международной научно-технической конференции (Москва, 13-14
ноября 2012 г.). Часть 1. – М.: ФГБОУ ВПО «МГТУ им. Косыгина», 2012. –
140 с., с. 53-54.
8.
Zhao, Y., & Wang, X. (2018).
Impact of Fabric Structure on the Aesthetic
Properties of Textiles.
Journal of Textile Science, 45(3), 320-328.
9.
Валиев Г. Н. Cтруктура, новые параметры слоя намотки мотальной
паковки и теоретические зависимости их определения // Физика волокнистых
материалов: структура, свойства, наукоёмкие технологии и материалы
(SMARTEX – 2021): сборник материалов XXIV международного научно-
практического форума (Иваново, 12-14 октября 2021 г.). – Иваново: ИВГПУ,
2021. – 370 с., с. 17-23.
10.
Öztürk, N. (2016).
Design Principles in Textiles: Aesthetic and Functional
Considerations.
Ankara: Gazi University Press.
