“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 04, 2025. APRIL
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
608
Yakka jerseyli dumaloq trikotaj mashinasining xususiyatlari va
afzalliklari tahlili
Xomidov V.O.t.f.f.d., Tolibjonov J.T. talaba
Farg‘ona davlat texnika unversiteti,
tolibjonovjorabek10@gmail.com, +998 (97) 502-43-21
Annotatsiya:
Ushbu
maqolada
yakka
jerseyli
dumaloq
trikotaj
mashinalarining asosiy texnologik xususiyatlari va ularning afzalliklari tahlil
qilingan. Mashinalarning yuqori tezlikda ishlashi, mahsuldorligi, ko‘p qirraliligi,
foydalanishdagi qulayliklari, energiya tejamkorligi hamda yuqori sifatli mato ishlab
chiqarish imkoniyati yoritilgan. Maqolada bu turdagi trikotaj mashinalarining turli
iplar va naqshlar bilan ishlay olish qobiliyati ularning keng qo‘llanilishiga sabab
bo‘lishi ta’kidlangan. Xulosa sifatida, bunday mashinalar to‘qimachilik sanoatida
samarali va ishonchli yechim ekani isbotlab berilgan.
Аннотация:
В
данной
статье
проанализированы
основные
технологические характеристики и преимущества одинарных трикотажных
кругловязальных машин. Рассмотрены их высокая скорость работы,
производительность, универсальность, простота в эксплуатации и
обслуживании,
энергосбережение
и
способность
производить
высококачественные ткани. Отмечается, что благодаря способности работать
с различными нитями и узорами, эти машины широко применяются в
текстильной промышленности. В заключении подчеркивается, что такие
машины являются эффективным и надежным решением для производства
трикотажных тканей.
Annotation:
This article analyzes the main technological features and
advantages of single jersey circular knitting machines. Their high speed,
productivity, versatility, ease of use and maintenance, energy efficiency, and ability
to produce high-quality fabrics are discussed. The article highlights that the ability
to work with various yarns and patterns makes these machines widely used in the
textile industry. In conclusion, it is emphasized that such machines offer an efficient
and reliable solution for knitted fabric production.
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 04, 2025. APRIL
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
609
Kalit so‘zlar:
dumaloq trikotaj mashinasi, yakka jersey, trikotaj mato, yuqori
tezlik, ko‘p qirralilik, energiya tejamkorligi, mahsuldorlik, mato sifati, texnik
xizmat.
Ключевые слова:
кругловязальная машина, одинарный трикотаж,
трикотажная ткань, высокая скорость, универсальность, энергосбережение,
производительность, качество ткани, техническое обслуживание.
Keywords:
circular knitting machine, single jersey, knitted fabric, high speed,
versatility, energy efficiency, productivity, fabric quality, maintenance.
Doiraviy trikotaj mashinalari toʻqimachilik sanoatida turli trikotaj matolar
ishlab chiqarish uchun keng qoʻllaniladi. Ular orasida, yakka trikotajli dumaloq
trikotaj mashinalari ko'p qirraliligi, tezligi va ishlash qulayligi tufayli ayniqsa
mashhur. Ushbu maqolada biz bitta jerseyli dumaloq trikotaj mashinalarining asosiy
xususiyatlari va afzalliklarini muhokama qilamiz.
Yuqori tezlik va mahsuldorlik - yagona trikotajli dumaloq trikotaj mashinalari
yuqori tezlikda ishlash uchun mo’ljallangan, odatda daqiqada 20 dan 35
aylanishgacha (Revolutions Per Minute). Ushbu yuqori tezlik trikotaj matolarni tez
ishlab chiqarish imkonini beradi, bu qisqa vaqt ichida katta hajmdagi mato ishlab
chiqarishi kerak bo’lgan ishlab chiqaruvchilar uchun ideal tanlovdir. Bundan
tashqari, bitta jerseyli dumaloq trikotaj mashinalarining mahsuldorligini bitta
mashinada bir nechta igna yordamida yanada oshirish mumkin.
Ko’p qirralilik - Yagona trikotajli dumaloq trikotaj mashinalari turli naqsh,
tekstura va dizayndagi keng turdagi matolarni ishlab chiqarishi mumkin.
Mashinaning ko’p qirraliligi uning har xil turdagi iplar, igna o’lchamlari va tikuv
tuzilmalaridan foydalanish qobiliyati bilan bog’liq. Bu ishlab chiqaruvchilarga
kiyim-kechak, uy to’qimachilik va texnik to’qimachilik kabi turli xil oxirgi
foydalanish uchun matolarni ishlab chiqarish iimkonini beradi.
Oson foydalanish va texnik xizmat ko’rsatish - Yagona trikotajli dumaloq
trikotaj mashinalari, hatto yangi boshlanuvchilar uchun ham ishlatish va texnik
xizmat ko'rsatish nisbatan oson. Mashinaning sodda dizayni va foydalanuvchilarga
qulay interfeysi uni sozlash, sozlash va boshqarishni osonlashtiradi. Bundan
tashqari, mashina minimal texnik xizmat ko'rsatishni talab qiladi, bu esa ishlamay
qolish vaqtini kamaytiradi va unumdorlikni oshiradi.
Yagona trikotaj dumaloq trikotaj mashinalari energiya tejamkorligi ta’minlash
maqsadida yuqori texnologiyalarni qo’llash orqali ishlab chiqilgan. Natijada
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 04, 2025. APRIL
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
610
mashinalarning ishlatilishi operatsion xarajatlarni sezilarli darajada kamaytiradi.
Mashinaning energiya samaradorligi bir nechta omillar bilan bog‘liq: ixcham va
optimallashtirilgan o‘lchamlari ortiqcha quvvat sarfini oldini oladi, kam quvvatda
ishlashi esa energiya tejashga xizmat qiladi. Mashinalarda yuqori samarali elektr
dvigatellar, avtomatlashtirilgan boshqaruv tizimlari va energiya tejovchi yordamchi
qurilmalar mavjudligi, 3-darajali Xalqaro energiya samaradorligi standarti (IE3 –
International Efficiency) yoki undan yuqori samaradorlikka ega elektr
dvigatellarining qo‘llanilishi mashinaning umumiy elektr energiyasiga bo‘lgan
ehtiyojini kamaytiradi. Bu dvigatellar past quvvatda yuqori aylanish tezligini
ta’minlab, ishlab chiqarish samaradorligini oshiradi, dasturlashtiriladigan mantiqiy
boshqaruv tizimlari (PLC – Programmable Logic Controller) orqali ish jarayonining
aniqligi va muvozanati ta’minlanadi. Bu holat mashinaning keraksiz ishlashini
oldini olib, faqat zarur holatlarda energiya sarflashiga imkon yaratadi. Mashinalarda
o‘rnatilgan avtomatik yog‘lash tizimi ishqalanishni kamaytirib, dvigatel va mexanik
qismlarning silliq ishlashini ta’minlaydi. Natijada, mashina kam kuch sarflab
ishlaydi va energiya iste’moli kamayadi. Shuningdek, ventilyatsiya va sovutish
tizimlarining samaradorligi oshirilgan bo‘lib, ular faqat ehtiyoj tug‘ilganda ishga
tushadi. Bu esa elektr energiyasining ortiqcha sarflanishining oldini oladi.
Yoritish tizimlarida (LED – Light Emitting Diode) kam quvvat talab qiluvchi
yorug‘lik chiqaruvchi diodlar texnologiyasi qo‘llanilgan. Bu texnologiya an’anaviy
lampalarga nisbatan sezilarli darajada energiya tejash imkonini beradi.
Yuqorida keltirilgan texnologik yechimlar dumaloq trikotaj mashinalarining
energiya tejamkorligini ta’minlaydi va ishlab chiqarish tannarxini kamaytirishga
xizmat qiladi.. Bularning barchasi birgalikda energiyani tejash, xarajatlarni
kamaytirish va ishlab chiqarish samaradorligini oshirish imkonini beradi.
Yagona trikotajli dumaloq trikotaj mashinalari mukammal tikuv bir xilligi,
o’lchov barqarorligi va ranglarning mustahkamligi bilan yuqori sifatli matolarni
ishlab chiqaradi. Mashinaning ip tarangligi, tikuv uzunligi va igna tanlash ustidan
aniq nazorati mato sifati va tashqi ko‘rinishining barqarorligini ta’minlaydi. Bundan
tashqari, mashinaning turli tekstura va naqshli matolarni ishlab chiqarish qobiliyati
yakuniy mahsulotga qo’shimcha qiymat beradi.
Xulosa qilib aytganda, bitta trikotajli dumaloq trikotaj mashinalari yuqori sifatli
trikotaj matolarni ishlab chiqarish uchun ko’p qirrali, samarali va tejamkor echimdir.
Ularning yuqori tezligi, mahsuldorligi va foydalanish qulayligi ularni katta hajmdagi
“JOURNAL OF SCIENCE-INNOVATIVE RESEARCH IN
UZBEKISTAN” JURNALI
VOLUME 3, ISSUE 04, 2025. APRIL
ResearchBib Impact Factor: 9.654/2024 ISSN 2992-8869
611
matolarni tezda ishlab chiqarishi kerak bo’lgan ishlab chiqaruvchilar uchun ideal
tanlov bo‘ladi. Bundan tashqari, ularning ko’p qirraliligi va turli naqsh va
to’qimalarga ega matolarni ishlab chiqarish qobiliyati yakuniy mahsulotga qiymat
qo’shadi.
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Ajgaonkar, D. B. (2011). Knitting Technology. Woodhead Publishing India.
(Yakka jerseyli va dumaloq trikotaj mashinalari texnologiyasi haqida asosiy manba)
2.
Spencer, D. J. (2001). Knitting Technology: A Comprehensive Handbook
and Practical Guide. Woodhead Publishing. (Trikotaj mashinalarining texnologik
imkoniyatlari va mahsulot sifati haqida)
3.
Raz, S. (1993). Flat and Circular Knitting: A Theoretical and Practical
Textbook. Meisenbach GmbH. (Dumaloq va yassi trikotaj mashinalarining farqlari
va qo‘llanilishi)
4.
Cherif, C. (Ed.). (2016). Textile Materials for Lightweight Constructions.
Springer. (Texnik to‘qimachilik va ko‘p qirralilik jihatlari yoritilgan)
5.
Farg‘ona davlat texnika universiteti ilmiy to‘plami. (2022). To‘qimachilik
texnologiyalari. (Mahalliy texnologik yechimlar va mashina turlari bo‘yicha
tadqiqotlar)
6.
Ucar, N., & Yilmaz, D. (2012). "Performance and comfort properties of
knitted fabrics made of viscose and acrylic fibers." Textile Research Journal, 82(2),
185-193. (Mato sifati va iplar bilan ishlashga doir ilmiy maqola)
7.
– Textile Learner blog va texnologik manba
(Interfeys va mashina ishlashi bo‘yicha zamonaviy ko‘rsatmalar)
8.
ISO 9001:2015. Quality management systems – Requirements. (Sifatni
boshqarish tizimi va ishlab chiqarish samaradorligi haqida standart)
1.
