180
ХАВФСИЗЛИК МАСАЛАЛАРИНИНГ МИЛЛИЙ
ҚОНУНЧИЛИГИМИЗДАГИ АҲАМИЯТИ
Баҳриддин ҒИЁСОВ
ю.ф.б.ф.д
. (PhD),
Ўзбекистон Республикаси Жамоат хавфсизлиги университети
ВАЖНОСТЬ ВОПРОСОВ БЕЗОПАСНОСТИ В НАЦИОНАЛЬНОМ
ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВЕ
Бахриддин ГИЯСОВ
д.ф.ю.н
. (PhD),
Университет общественной безопасности Республики
Узбекистан
IMPORTANCE OF SAFETY ISSUES IN NATIONAL LEGISLATION
Bakhriddin GIYASOV
Doctor of Philosophy (PhD), Public Safety University of the Republic of Uzbekistan
Аннотация
:
Мақолада Ўзбекистон Республикасининг хавфсизлиги
масалалаларининг миллий қонунчиликда акс этиши
,
мазкур нормалар
Ўзбекистон Республикасининг барқарор ривожланишини ҳамда фуқароларнинг
конституциявий ҳуқуқлари ва эркинликларини рўёбга чиқарилишини тўлиқ
таъминлаши борасида сўз юритилган бўлиб
,
халқаро ҳужжатлар ва миллий
қонунчилик нормалари таҳлил этилган
.
Аннотация
:
В статье рассматривается отражение вопросов безопасности
Республики Узбекистан в национальном законодательстве
,
тот факт
,
что эти
нормы в полной мере обеспечивают стабильное развитие Республики
Узбекистан и реализацию конституционных прав и свобод граждан
,
международных анализируются документы и нормы национального
законодательства
.
Abstract:
The article discusses the reflection of security issues of the Republic
of Uzbekistan in the national legislation, the fact that these norms fully ensure the stable
development of the Republic of Uzbekistan and the implementation of the
181
constitutional rights and freedoms of citizens, international documents and norms of
national legislation are analyzed.
Калит сўзлар
:
хавфсизлик
,
глобал хавфсизлик
,
миллий хавфсизлик
,
хавфсизликни таъминлаш
,
қонунчилик ҳужжатлари
.
Ключевые слова
:
безопасность
,
глобальная безопасность
,
национальная
безопасность
,
безопасность
,
законодательство
.
Key words:
security, global security, national security, security, legislation.
Ҳозирги кундаги жаҳон ҳамжамиятининг хавфсизлиги муаммоси
тинчликни сақлаш
,
можаролар авж олиши ва маҳаллий урушларнинг
кучайишига йўл қўймаслик бўйича халқаро сиёсат
,
оммавий қирғин қуроллари
ва оддий қуролларни қисқартириш
,
айрим турдаги қуролларни тақиқлаш ва
уларнинг захираларини бутунлай йўқ қилиш масалаларини ўз ичига олади
.
Замонавий дунёда глобал хавфсизлик муаммоси икки жиҳатдан намоён
бўлади
:
жаҳон ҳамжамиятининг хавфсизлиги ва шахснинг шахсий хавфсизлиги
.
Биринчи ўринда замонавий глобал дунёда инсон хавфсизлиги муаммосига
алоҳида тўхталадиган бўлсак
,
унинг таъминлаш шартларига қуйидагиларни
киритиш мумкин
:
шахсий эркинлик
;
инсон ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиш ва ҳимоя қилиш
;
инсоннинг давлат сиёсати ва маҳаллий ўзини ўзи бошқариш
жараёнларида иштирок этиш имконияти
;
тинчликнинг давлат ва халқаро кафолатлари
,
ҳаётни таъминлаш
ресурсларидан фойдаланиш
(
шу жумладан
,
меҳнат
,
соғлиқни сақлаш ва таълим
хизматлари
);
шахсий ҳаёт ва кўпайиш учун қулай муҳит
.
Дарҳақиқат
,
замонавий глобал дунёда одамларнинг халқаро
,
миллий
,
жамоат ва шахсий хавфсизлиги соҳасидаги муаммолар турли кўламли ва
характердаги хавф ва таҳдидларни келтириб чиқармоқда
.
182
Жумладан
,
Ўзбекистон Республикасининг қонунчилигида ҳам ушбу
масалаларига Конституциявий нормалар даражасида ёндашилган бўлиб
,
Конституциямизнинг
2-
боби инсон ва фуқаронинг асосий ҳуқуқлари
,
эркинликларига қаратилган
.
Унга кўра
,
Ўзбекистон Республикасида инсоннинг
ҳуқуқ ва эркинликлари халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф этилган нормаларига
биноан ҳамда ушбу Конституцияга мувофиқ эътироф этилади ва кафолатланади
.
Инсон ҳуқуқ ва эркинликлари ҳар кимга туғилганидан бошлаб тегишли
бўлади
.[1]
Ушбу норма Инсон Ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларaцияси талаблари
асосида шакллантирилган бўлиб
,
ушбу халқаро ҳужжатга кўра
,
ҳамма одамлар
ўз қадр-қиммати ҳамда ҳуқуқларида эркин ва тенг бўлиб туғиладилар
.
Ҳар бир
инсон ирқи
,
тана ранги
,
жинси
,
тили
,
дини
,
сиёсий ёки бошқа эътиқодларидан
,
миллий ёки ижтимоий келиб чиқиши
,
мол-мулки
,
табақаси ёки бошқа ҳолатидан
қатъий назар ушбу Декларaцияда эълон қилинган барча ҳуқуқ ва барча
эркинликка эга бўлиши зарур эканлиги
[2]
таъкидлаб ўтилган
.
Одатда
,
инсон ҳуқуқ ва эркинликларига риоя қилиш ва уни ҳимоя
қилишнинг узлуксизлигини таъминлаш давлат органлари ва мансабдор шахслар
зиммасидаги энг асосий вазифадир
.
Айниқса
,
ҳуқуқ-тартибот идоралари ўзига
тегишли ваколат доирасида фуқароларнинг бузилган ҳуқуқларини тиклаш ва
уларни рўёбга чиқаришни бевосита амалга оширадилар
.
Шунга кўра
,
Ўзбекистон
Республикасида ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари сифатида тан олинган
давлат органларининг фаолиятини тартибга солувчи ҳуқуқий ҳужжатларда ушбу
давлат органларининг биринчи галдаги вазифаси сифатида жисмоний ва юридик
шахсларнинг ҳуқуқлари
,
эркинликлари ҳамда қонун билан қўриқланадиган
манфаатларини ҳимоя қилиш белгилаб қўйилган
.
Яна бир аҳамиятли томони шундаки
,
илгари жорий ёки
кодификaциялаштирилган қонунларда кўрсатиб ўтилган
,
инсоннинг шахсий
ҳуқуқлари билан боғлиқ бўлган айрим масалалар ҳозирда раҳбарий қоидалар
кўринишида Конституциямиздан ўрин олганлиги фуқаролар хавфсизлигини
таъминлашнинг янги босқичга кўтарилганлигидан далолат беради
.
Жумладан
,
183
Конституцияга мувофиқ
,
инсоннинг Конституция ва қонунларда мустаҳкамлаб
қўйилган ҳуқуқ ва эркинликлари дахлсиздир ҳамда улардан суд қарорисиз
маҳрум этишга ёки уларни чеклаб қўйишга ҳеч ким ҳақли эмас
.
Инсоннинг ҳуқуқ
ва эркинликлари бевосита амал қилади
.
Инсоннинг ҳуқуқ ва эркинликлари қонунларнинг
,
давлат органлари
,
фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари
,
уларнинг мансабдор шахслари
фаолиятининг моҳияти ва мазмунини белгилайди
[3]
сингари номалар эса
,
бу
борадаги амалий ишларнинг ёрқин ифодаси десак
,
асло муболаға бўлмайди
.
Миллий
қонунчилигимиздан
ўрин
олган
хавфсизлик
масалаларининг иккинчи
,
яъни жаҳон ҳамжамияти ва давлат давлат хавфсизлиги
масаласига тўхталадиган эканмиз
,
ушбу муносабатлар ҳам Конституция
даражасида ҳал этилганлигининг гувоҳи бўлишимиз мумкин
.
Масалан
,
Конституциямизнинг
“
Ташқи сиёсат
”
деб номланган
4-
бобида Ўзбекистоннинг
ташқи сиёсати давлатларнинг суверен тенглиги
,
куч ишлатмаслик ёки куч билан
таҳдид қилмаслик
,
чегараларнинг бузилмаслиги
,
давлатларнинг ҳудудий
яхлитлиги
,
низоларни тинч йўл билан ҳал этиш
,
бошқа давлатларнинг ички
ишларига аралашмаслик принципларига ҳамда халқаро ҳуқуқнинг умумэътироф
этилган бошқа принцип ва нормаларига асосланиши мустаҳкамлаб қўйилган
.[4]
Юқорида келтириб ўтилган нормалар БМТнинг раҳбарий қоидаларида ҳам
келтирилган бўлиб
,
БМТ низомига мувофиқ халқаро тинчлик ва хавфсизликни
сақлаш ва шу мақсадда тинчликка таҳдидларнинг олдини олиш ва бартараф
этиш
,
тажовузкорлик ҳаракатлари ёки тинчликнинг бошқа бузилишини
бостириш бўйича самарали коллектив чораларни кўриш ва адолат
тамойилларига мувофиқ тинч йўл билан амалга ошириш
,
шунингдек халқаро
низолар ёки тинчликнинг бузилишига олиб келиши мумкин бўлган вазиятларни
бартараф этиш бўйича мамлакатлар зарурий чораларни кўриши ва ушбу
амалиётнинг узлуксиз ишлашини таъминлашлари лозим
.
бундан ташқари
,
БМТнинг барча аъзолари ўзларининг халқаро муносабатларида ҳар қандай
давлатнинг ҳудудий яхлитлиги ёки сиёсий мустақиллигига қарши ёки БМТнинг
184
мақсадларига тўғри келмайдиган бошқа усуллар билан таҳдид қилиш ёки куч
ишлатишдан тийилишлари керак
.
Айтиш мумкинки
,
Ўзбекистон Республикасининг
2012
йилдаги
“Ўзбекистон Республикасининг ташқи сиёсий фаолияти концепциясини
тасдиқлаш тўғрисида”ги Қонуни
[5]
ҳамда Ўзбекистон Республикасининг
Мудофаа
доктринасини
[6]
ушбу
халқаро
муаммоларнинг
миллий
қонунчилигимиздаги ечими деб қараш имконини берди
.
Зотан
,
ушбу ҳуқуқий
ҳужжатлар мамлакатнинг миллий хавфсизлигини таъминлаш ва ҳарбий соҳада
Ўзбекистон Республикаси миллий хавфсизлигини таъминлашга доир
принциплар ва ёндашувларни белгилайди
.
Давлатнинг келажакда мудофаа
соҳасидаги сиёсати устуворликларини
,
Ўзбекистон Республикаси Қуролли
Кучларини тайёрлаш
,
қуриш ва қўллашнинг асосий принциплари ва
йўналишларини белгилайди
.
Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки
,
Ўзбекистон Республикасининг
хавфсизлиги масаласи миллий қонунчилигимизда тўлиқ ўз аксини топган бўлиб
,
мазкур нормалар Ўзбекистон Республикасининг барқарор ривожланишини
ҳамда фуқароларнинг конституциявий ҳуқуқлари ва эркинликларини рўёбга
чиқарилишини тўлиқ таъминлай олади дейиш мумкин
.
Адабиётлар рўйхати
;
Библиографические ссылки
; References:
1.
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси
. 19-
модда
//
https://lex.uz/docs/6445145
2.
Инсон Ҳуқуқлари Умумжаҳон Декларaцияси
.
БМТ Бош
Ассамблеясининг
Резолюция
217
А
(III). 10.12.1948
йил
//
https://constitution.uz/uz/pages/humanrights
3.
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси
. 20-
модда
. //
https://lex.uz/docs/6445145
4.
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси
. 17-
модда
. //
https://lex.uz/docs/6445145
185
5.
Ўзбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг
2012
йил
30
августдаги
“
Ўзбекистон Республикасининг
ташқи сиёсий
фаолияти
концепциясини
тасдиқлаш
тўғрисида”ги
СҚ
-314-
ИИ-сон
қонуни
//
https://lex.uz/docs/5269488
6.
Ўзбекистон Республикасининг
2018
йил
9
январдаги
“
Ўзбекистон
Республикасининг Мудофаа доктринаси тўғрисида”ги ЎРҚ
-458-
сон Қонуни
//
https://lex.uz/docs/3495885
7.
Rustamboev, M. X. "O ‘zbekiston Respublikasining Jinoyat kodeksiga
sharh. Maxsus qism." T.:«Adolat» nashriyoti (2016).
8.
Расулев
,
А
.
К
. "
Повышение качества и результативности
юридического образования и науки
."
Фан ва таълим замонавий босқичда
:
ислоҳотлар ва стратегик йўналишлар
: 16-23.
9.
Исмаилов
,
Баҳодир
, and
Абдулазиз Расулев
. "
Совершенствование
механизма защиты прав собственности от коррупционных посягательств в
Республике Узбекистан
."
Общество и инновации
2.2 (2021): 180-195.
