СРАВНИТЕЛЬНЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ НЕСПЕЦИФИЧЕСКИХ РЕЗИСТЕНТНЫХ КОМПОНЕНТОВ У БЕРЕМЕННЫХ И КОРМЯЩИХ ЖЕНЩИН, ЖИТЕЛЬНИЦ СЕЛЬСКОГО РАЙОНА

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
Отрасль знаний
Поделиться
Неккадам , . Н., Нуршод , . М., & Вали, . Э. (2024). СРАВНИТЕЛЬНЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ НЕСПЕЦИФИЧЕСКИХ РЕЗИСТЕНТНЫХ КОМПОНЕНТОВ У БЕРЕМЕННЫХ И КОРМЯЩИХ ЖЕНЩИН, ЖИТЕЛЬНИЦ СЕЛЬСКОГО РАЙОНА. Медицина и инновации, 12(4), 259–271. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/medicine_and_innovations/article/view/27925
МУРОТОВ Нуршод
старший преподаватель кафедры микробиологии, иммунологии и вирусологии Бухарского государственного медицинского института
ЭРГАШЕВ Вали
Директор государственной технической школы имени Абу Али ибн Сины
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Цель исследования - определить количественные изменения компонента S3 комплемента (S3S), лактоферрина и прокальцитонина в сыворотке крови беременных и кормящих женщин, постоянно проживающих в сельской местности. при патологии был в 1,23 раза выше, чем у здоровых беременных, а прокальцитонин - в 2,67 раза, лактоферрин повышался в 1,31 раза у здоровых беременных. У кормящих женщин S3S и прокальцитонин были выше в общей группе в 1,31 и 1,88 раза соответственно, а лактоферрин был ниже в 1,24 раза. Хотя отличия показателей беременных и кормящих женщин с патологическим состоянием от показателей здоровых беременных и кормящих женщин изменялись в одинаковой тенденции, они различались по интенсивности. Концентрации S3S, лактоферрина и прокальцитонина в сыворотке крови рекомендованы в качестве дифференциально-диагностических и прогностических критериев оценки иммунного статуса беременных и кормящих женщин.

Похожие статьи


background image

259

УДК: 611.424: 612.112.9: 618.29

ҚИШЛОҚ ТУМАНЛАРИДА МУҚИМ ИСТИҚОМАТ ҚИЛУВЧИ

ҲОМИЛАДОР ВА ЭМИЗИКЛИ АЁЛЛАРДА МАХСУС БЎЛМАГАН

РЕЗИСТЕНТЛИК ОМИЛЛАРИНИНГ ҚИЁСИЙ ПАРАМЕТРЛАРИ

Неккадам Нуралиев

., Нуршод Муротов

2b

., Вали Эргашев

3c

.

1

Бухоро давлат тиббиёт институти Микробиология иммунология ва вирусология

кафедраси мудири, DSc, проф.

2

Бухоро давлат тиббиёт институти Микробиология иммунология ва вирусология

кафедраси катта ўқтувчиси.

3

Aбу Aли Ибн Сино номидаги жамоат техникуми директори. DSc

a

nek-qadam-nur@mail.ru

.,

b

nurshod.muratov@bk.ru

.,

c

valialimovich777@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Тадқиқот мақсади қишлоқ туманларида доимий истиқомат қилувчи

ҳомиладорлар ва эмизикли аёллар қон зардобидаги комплементнинг С3
компоненти (С3С), лактоферрин, прокальцитонинларнинг миқдорий
ўзгаришларини аниқлаш бўлди.Аниқланишича, патология кузатилган
ҳомиладорларда С3С миқдори соғлом ҳомиладорларга нисбатан 1,23 мартага,
прокальцитонин 2,67 мартага кўп бўлган бўлса, лактоферрин 1,31 мартага
соғлом ҳомиладорларда кўп бўлди. Эмизикли аёлларда С3С ва
прокальцитонин умумий гуруҳда соғломларга нисбатан мос равишда 1,31 ва
1,88 мартага ишонарли кўп аниқланган бўлса, лактоферрин аксинча, 1,24
мартага ишонарли равишда кам бўлди. Патологик ҳолат кузатилган
ҳомиладор ва эмизикли аёллар кўрсаткичларининг соғлом ҳомиладор,
эмизикли аёллар параметрларидан тафовут бир хил тенденцияда ўзгарган
бўлса ҳам, улар интенсивлиги бир биридан фарқ қилди. Қон зардобидаги
С3С, лактоферрин ва прокальцитонин концентрациялари ҳомиладорлар ва
эмизикли аёллар иммун статусини баҳоловчи дифференциал-диагностик
ҳамда прогностик мезонлар сифатида тавсия этилди.

Таянч сўзлар:

ҳомиладорлар, эмизувчи аёллар, комплементнинг С3

компоненти, лктоферрин, прокальцитонин, диагностик ва прогностик мезон.

СРАВНИТЕЛЬНЫЕ ПОКАЗАТЕЛИ НЕСПЕЦИФИЧЕСКИХ

РЕЗИСТЕНТНЫХ КОМПОНЕНТОВ У БЕРЕМЕННЫХ И

КОРМЯЩИХ ЖЕНЩИН, ЖИТЕЛЬНИЦ СЕЛЬСКОГО РАЙОНА

Неккадам Нуралиев

., Нуршад Муротов

., Вали Эргашев

.

1

Заведующий кафедрой микробиологии, иммунологии и вирусологии Бухарского

государственного медицинского института, д.б.н., проф.

2

старший преподаватель кафедры микробиологии, иммунологии и вирусологии

Бухарского государственного медицинского института.

3

Директор государственной технической школы имени Абу Али ибн Сины. DSc

a

nek-qadam-nur@mail.ru

.,

b

nurshod.muratov@bk.ru

.,

c

valialimovich777@gmail.com

АННОТАЦИЯ

Цель исследования - определить количественные изменения компонента

S3 комплемента (S3S), лактоферрина и прокальцитонина в сыворотке крови
беременных и кормящих женщин, постоянно проживающих в сельской


background image

260

местности. при патологии был в 1,23 раза выше, чем у здоровых беременных,
а прокальцитонин - в 2,67 раза, лактоферрин повышался в 1,31 раза у
здоровых беременных. У кормящих женщин S3S и прокальцитонин были
выше в общей группе в 1,31 и 1,88 раза соответственно, а лактоферрин был
ниже в 1,24 раза. Хотя отличия показателей беременных и кормящих женщин
с патологическим состоянием от показателей здоровых беременных и
кормящих женщин изменялись в одинаковой тенденции, они различались по
интенсивности. Концентрации S3S, лактоферрина и прокальцитонина в
сыворотке

крови

рекомендованы

в

качестве

дифференциально-

диагностических и прогностических критериев оценки иммунного статуса
беременных и кормящих женщин.

Ключевые слова:

беременные, кормящие женщины, S3-компонент

комплемента,

лактоферрин,

прокальцитонин,

диагностические

и

прогностические критерии.

COMPARATIVE PARAMETERS OF NON-SPECIFIC RESISTANT

COMPONENTS IN PREGNANT AND LACTATING WOMEN RESIDENT

IN RURAL DISTRICTS

Nekkadam Nuraliev

1a

., Nurshad Murotov

2b

., Vali ErgasheV

3c

.

1

Head of the Department of Microbiology, Immunology and Virology, Bukhara State Medical

Institute, DSc, prof.

2

Senior teacher of the Department of Microbiology, Immunology and Virology, Bukhara State

Medical Institute.

3

Director of the public technical school named after Abu Ali Ibn Sina. DSc

a

nek-qadam-nur@mail.ru

.,

b

nurshod.muratov@bk.ru

.,

c

valialimovich777@gmail.com

ABSTRACT

The aim of the study was to determine the quantitative changes of

complement S3 component (S3S), lactoferrin, procalcitonin in the blood serum of
pregnant and lactating women permanently living in rural areas. It was found that
the amount of S3S in pregnant women with pathology was 1.23 times higher than
that of healthy pregnant women, and procalcitonin was 2.67 times higher.
lactoferrin increased by 1.31 times in healthy pregnant women. In lactating
women, S3S and procalcitonin were found to be 1.31 and 1.88 times higher in the
general group, respectively, while lactoferrin was lower by 1.24 times. Although
the difference between parameters of pregnant and lactating women with a
pathological condition from the parameters of healthy pregnant and lactating
women changed in the same trend, they differed in intensity. Concentrations of
S3S, lactoferrin and procalcitonin in blood serum were recommended as
differential-diagnostic and prognostic criteria for evaluating the immune status of
pregnant and lactating women.

Key words:

pregnant women, lactating women, S3 component of

complement, lactoferrin, procalcitonin, diagnostic and prognostic criteria.

Ҳомиладор ва эмизувчи аёллар организми иммун тизимини динамикада

ўрганиш улар саломатлиги, организмда ривожланиши мумкин бўлган эрта


background image

261

яллиғланиш белгилари, шунингдек, турли патология олди ҳолатларини
аниқлаш ва баҳолаш имконини беради. Бу айниқса, тадқиқот ўтказишда
турли ташкилий қийинчиликларга дуч келинадиган қишлоқ туманлари учун
долзарб бўлиб, уларда ўз вақтида иммунологик скрининг ўтказишнинг
мушкуллиги билан боғлиқ[1, 5].

Физиологик кечаётган ҳомиладорлик даврида гормонал ва иммунологик

ўзгаришларорганизмда вужудга келиши мумкин бўлган ҳар хил патологик
ҳолатлар тўғрисида ахборот берибгина қолмай, ушбу ҳолатлар даражасини
ҳам кўрсатади, бу эса ўз навбатида оптимал даволаш-профилактика
тадбирларини тузиш ҳамда ўтказиш, шунинг баробарида улар саломатлигини
ўз вақтида тиклаш имконини беради [3, 4, 8].

Организмда бирламчи ва иккиламчи иммун жавобни таъминлаш иммун

тизим омилларининг асосий вазифаларидан бирига киради. Улар
бажарадиган функцияларига қараб, махсус ва махсус бўлмаган резистентлик
омилларига бўлинади. Махсус резистентлик омиллари махсус бўлмаган
резистентлик омилларидан қуйидаги хусусиятлари билан фарқланиши
кўрсатиб берилган: биринчидан, ҳимоя фақат иммун тизим иммунокомпетент
ҳужайралари томонидан таъминланади; иккинчидан, улар организмда
антиген стимуляцияси бўлганда миқдорий ҳамда сифатий жиҳатдан
(пролиферация ва дифференциация) ўзгариш хусусиятига эга[2, 5, 10].

Махсус бўлмаган резистентлик омилларига тери ва шиллиқ қаватлар

бириктирувчи тўқима, одам танаси меъёрий микрофлораси, организмнинг
биологик суюқликлари, қон ва ўткир фаза оқсиллари, лизоцим билан бир
қаторда комплемент, лактоферрин ва прокальцитонинлар хам киради.
Аниқланишича, махсус бўлмаган резистентлик омиллари асосан маҳаллий
иммунитетни таъминлайди, антиген инвазияси ва стимуляциясига қарши
биринчи ҳимоя тўсиғи бўлиши билан бир қаторда, уларнинг асосий
функциялари аслида бошқа эканлигини таъкидлаш керак. Организмда ўз
асосий вазифаси билан бир қаторда ҳимоя функциясини бажаришни
исботлаб берилгани эътиборли ҳолатдир [5, 7, 9].

Тадқиқот

мақсади

қишлоқ туманларида доимий истиқомат қилувчи

ҳомиладорлар ва эмизикли аёллар қон зардобидаги махсус бўлмаган
резистентлик омиллари - комплементнинг С3 компоненти (С3С),
лактоферрин, прокальцитонинларнинг миқдорий ўзгаришларини аниқлаш ва
баҳолаш бўлди.

Тадқиқот материали ва усули.

Тадқиқот обьекти сифатида Бухоро

вилояти Пешкў туманида доимий истиқомат қилиувчи ҳомиладорлар ва
эмизикли аёллар танланди. Ушбу туманнинг танланиши унинг йирик саноат
шаҳридан (Бухоро шаҳри) узоқлиги, типиқ қишлоқ тумани эканлиги, яшаб
турган аҳолининг барчаси шу қишлоқда доимий истиқомат қилиши, иш жойи
ҳам шу қишлоқда эканлиги, турмуш тарзи ҳам қишлоқ ҳаётига мослиги,
тиббий ёрдам сифати Республика бўйича қишлоқ шароитидан фарқ
қилмаслиги бўйича спонтан танланди.


background image

262

Ушбу ҳудудда яшовчи барча аёллар рўйхатга олиниб, уларнинг 20% и

тадқиқотларга жалб қилинди.Текширилган ҳомиладорларнинг барчаси
ҳомиладорликнинг охирги босқичида (38-42 ҳафта) бўлишди. Ушбу муддат
танланиши ҳомиладорликнинг организмга таъсири юқори чўққиси эканлиги
билан боғлиқ.Тадқиқотларни ўтказишда унинг рандомизацияланганига
эътибор қаратилди, шу билан бирга таққосланаётган гуруҳлар бир бирига
репрезентатив бўлди. Рандомизация ва репрезентативлик тадқиқот
натижасида ҳақоний натижалар олиш ва асосли хулосалар қилиш учун
аҳамиятли эканлигига эътибор қаратилди.

Илмий-тадқиқот ишига жалб қилинган 145 нафар аёллар фертил ёшда

бўлиб (19-49 ёш), Бухоро вилояти Пешкў тумани Қучоқ, Шибирғони, Ўғлон,
Боғимусо, Саройча, Садир маҳалла фуқаролар йиғинларида доимий
истиқомат қилишган. Улар икки марта - ҳомиладорлик даврининг III-
триместрида

ва

эмизикли

даврида

иммунологик

скринингдан

ўтказилди.Иммунологик текширишлар учун қон ҳомиладорликнинг 38-40
ҳафтасида ва эмизикли даврда туққандан 40-45 кун ўтгач, ўтказилди.

Ўрганилган аёллар ёш бўйича қуйидагича тақсимланди: 19-25 ёш - 49

нафар (33,79±3,93%), 26-30 ёш - 83 нафар (57,24±4,11%), 31-35 ёш - 12 нафар
(8,28±2,29%), 36-40 ёш - 1 нафар (0,69±0,68%). Кўриниб турибдики 30 ёшгача
бўлган ҳомиладорлар кўпчиликни (91,03%) ташкил этишди.

Ўрганилган аёлларнинг ижтимоий ҳолати ҳам муҳим аҳамиятга эга, бу

уларнинг турмуш тарзига, тиббий ва санитар маданиятига бевосита таъсир
кўрсатади. Ўрганилган контингентнинг асосий қисмини уй бекалари ташкил
этди (84,83±2,98%, n=123), кейинги ўринларда хизматчилар (7,58±2,20%,
n=11), фермер хўжалиги ишчилари (4,14±1,65%, n=6) ва талабалар
(3,45±1,52%, n=5) бўлишди. Ушбу ҳолат танланган ҳудуднинг типик қишлоқ
жойи эканлигини яна бир бор исботлади.

Ушбу ҳомиладор аёллар саломатлигининг ҳайз циклига боғлиқлиги

ўрганилганда уларнинг 122 нафарида (84,14±3,03%) ҳайздан олдин ёки
кейин, шунингдек ҳайз даврида патологик ўзгаришлар кузатилмади, аммо 23
нафарида (15,86±3,03%) ҳайз оғриқли ва давомли бўлди. Бу ҳолат ушбу
ҳомиладорлик кечишига жиддий таъсир кўрсатмади.

Онанинг саломатлигига таъсир қилувчи омиллардан бири бу онада

кечган ҳомиладорликлар сони ҳисобланади, шу сабабли аёлларни айнан шу
ҳомиласини нечанчи эканлиги ўрганилди. Аниқланишича, ҳомиладорликлар
ва туғишлар сони мамлакатимизнинг қишлоқ жойлари учун типик
ҳисобланади ва ўртача Республика кўрсаткичларидан фарқ қилмади.

Ҳомиладорлик кечиши ушбу аёлларда турлича кечган, уларнинг 127

нафарида (87,59±2,74%) ҳомиладорликнинг биринчи триместрида, 5
нафарида(3,45±1,52%) ҳомиладорликнинг иккинчи триместрида токсикоз
кузатилди, 13 нафар (8,96±2,37%) аёлларда шу ҳомиладорлик таксикозсиз
кечди. Ушбу ҳолат ҳомиладор аёл ҳолатига ва ҳомиладорлик кечишига
жиддий салбий таъсир кўрсатмади.


background image

263

Клиник-иммунологик тадқиқотларни амалга ошириш жараёнида Жаҳон

Тиббиёт Ассоциациясининг 1964 йилда қабул қилинган Хельсинки
Декларацияси (охирги тўлдириш 2013 йил Форталеза шаҳрида (Бразилия)
Жаҳон Тиббиёт Ассоциациясининг 60-Бош ассамблеясида амалга
оширилган) томонидан қабул қилинган одамни тиббий тадқиқотларга жалб
қилишнинг барча этик тамойилларига амал қилинди.

Ўрганилган ҳомиладорлар ва эмизикли аёлларда аниқланган аутоиммун

тиреоидит ҳамда I-II даражадаги анемиялар якуний ташҳислари 10-марта
қайта кўриб чиқилган Касалликларнинг Халқаро Классификацияси (2007)
асосида верификация қилинди.

Тадқиқотни амалга ошириш жараёнида 92 нафар ҳомиладор аёллар қон

зардобидаги СЗС, лактоферрин, прокальцитонин(организмнинг махсус
бўлмаган резистентлик омиллари) миқдорлари ўрганилди. Шу ҳомиладорлар
фарзанд кўргач,ушбу тадқиқотлар яна бир бор динамикада ўрганилди, барча
натижалар қиёсий таҳлил қилинди.

Ушбу ўрганишлар соғлом (n=20), аутоиммун тиреоидитли (n=36) ва I-II

даражали анемияли (n=36)аёлларга бўлинди.

С3С, лактоферрин ва прокальцитонин концентрацияларини аниқлаш

учунбемор аёллар қон зардоби олиниб, иммунофермент анализ (ИФА)
ёрдамида тадқиқотлар ўтказилди. Бунда «Вектор Бест» (Новосибирск, РФ),
“Elabscience Human LTF” (USA), тест-тўпламларидан фойдаланилди. Бунда
тест-тизимлар қўлланмалари асосида текширишлар амалга оширилди.

Олинган материалларни статистик ишлаш анъанавий вариацион

статистика усуллари ёрдамида амалга оширилди, бунда «Exсel» дастури
қўлланилди. Статистик таҳлил «Pentium IV» процессори асосидаги персонал
компьютерда тиббий-биологик тадқиқотлар учун дастурий таъминот
тўпламидан фойдаланилди. Тадқиқотларни ташкил этиш ва ўтказишда
далилларга асосланган тиббиёт тамойилларига амал қилинди.

Тадқиқот натижалари ва унинг муҳокамаси.

Тадқиқотда С3С нинг

танланиши ушбу компонентнинг марказий компонент эканлиги, барча
комплемент тизимининг 70% ини ташкил этиш билан боғлиқ.

Маълумки, комплемент қон зардобидаги термолабил, β-глобулин

оқсиллар тизими бўлиб, 9 та компонентдан иборат, у меъёрда инерт бўлиб,
антиген-антитело комплекси таъсирида фаоллашиш хусусиятига эга.
Комплемент асосан макрофаглар ва жигар ҳужайраларида синтез қилинади.
Унинг таъсир механизмида 2 та босқич фарқланади: фаоллашиш босқичи ва
цитолитик босқич. Ҳозирги кунда комплементнинг учта фаоллашиш
механизми мавжуд: классик йўл, алтернатив йўл, лептинга боғлиқ йўл [3, 5].

Комплементнинг организмга ижобий таъсиригамикроорганизмларни

йўқотишда иштирок этиш; иммун жавобни кучайтириш, ҳосил бўлган иммун
комплексларни

организмдан

элиминацияси

жараёнини

фаоллаштиришкиради. Унинг организмга салбий таъсирига эса кўп миқдорда
фаоллашганда С3 ва С5 компонентлар кўринишида анафилатоксинлар ишлаб
чиқарилганда (септик жараёнлар), некроз ўчоғида фаоллашиш жараёни


background image

264

кузатилганда (миокард инфаркти), фаоллашиш жараёни тўқималарда рўй
берганида (аутоиммун касалликлар) организм тўқима ва хужайраларида
емирилиш кузатилиши киради[3].

Олинган натижалар кўрсатишича (1-жадвал), соғлом ҳомиладорларда

унинг миқдори ўртача 1,42±0,04 мкг/мл ни ташкил этган бўлса, умумий
гуруҳда бу параметр ўртача 1,75±0,08 мкг/мл га 1,23 мартагача ишонарли
даражада ошди (Р˂0,05).С3С нинг патологик ҳолат кузатилган умумий гуруҳ
(аутоиммун тиреоидит, турли даражадаги анемиялар) аёлларида соғлом
ҳомиладорларга нисбатан статистик жиҳатдан аҳамиятли даражада ошиши
организмда антиген стимуляцияси ошгани, уларнинг фаоллашиш жараёнлари
кучайгани, антиген-антитело комплекслари миқдори кўпайганидан далолат
берган, деб ҳисоблаймиз.

1-жадвал

Соғлом ҳамда патологик ҳолат кузатилган ҳомиладор аёллар махсус

бўлмаган резистентлик омиллари қиёсий кўрсаткичлари

Гуруҳлар

С3С,

мкг/мл

Лактоферрин

, мкг/мл

Прокальцитони

н,нг/мл

Соғлом ҳомиладорлар,

n=20

1,42±0,04

247,15±0,88

0,06±0,01

Патологили ҳомиладор

аёллар (умумий

гуруҳ),n=72

1,75±0,08*↑ 189,10±0,48*↓

0,16±0,03*↑

Эслатма: * - соғлом ҳомиладорлар кўрсаткичларига нисбатан ишонарли фарқ

белгиси; ↑,↓ - ўзгаришлар йўналишлари.


Соғлом ҳомиладорларда С3С компоненти ошиши қисман фаоллашиб,

унинг қон зардобидаги экспрессияси ошиши билан ифодаланади. Патологик
ҳолат кузатилиши эса гомеостазнинг бузилиши билан намоён бўлди. Соғлом
ҳомиладорлик ва соматик патология фонидаги ҳомиладорликда С3С
ўзгариши ҳолатини ушбу ҳомиладорлар учун дифференциал маркёр ҳамда
ҳомиладорларда ушбу патологик ҳолатлар якунини баҳолаш учун прогностик
мезон сифатида фойдаланиш учун тавсия этилди.

Махсус бўлмаган резистентлик омилларнининг бошқа вакили

лактоферрин бўлиб, у темир сақловчи табиий табиатли полифункционал
оқсилдир, у организмда темир миқдорини бошқариб туради. Шиллиқ
қаватларни патоген микроорганизмлар таъсиридан ҳимоя қилиш, организм
меъёрий микрофлорасини мувозанатда тутиш билан бир қаторда тизимли ва
маҳаллий иммунитет ҳолатига ижобий таъсир қилиб туради. Лактоферрин
трансферринлар оиласининг вакили бўлиб, ички безлар эпителиал
ҳужайралари томонидан синтезланади, организм биологик суюқликларида
учрайди. У организм иммун тизими махсус бўлмаган резистентлик
омилларидан бири бўлиб, туғма гуморал иммунитет тизимида қатнашиб,


background image

265

иммунокомпетент

ҳужайралар

функциясини

бошқариб

туради,

яллиғланишнинг ўткир фаза оқсилидир[5].

Тадқиқотларда лактоферрин соғлом ҳомиладорларда ўртача 247,15±0,88

мкг/мл ни ташкил этгани аниқланди, аммо соматик касалликлар кузатилган
аёллар киритилган умумий гуруҳда бу кўрсаткич 189,10±0,48 мкг/мл га етган.
Ушбу кўрсаткичлар орасидаги фарқ 1,31 марта бўлиб, соғлом ҳомиладорлар
фойдасига бўлди (Р˂0,05). Соғлом ҳомиладорларда лактоферрин миқдори
бемор ҳомиладорларга нисбатан ишонарли даражада юқори бўлгани
аниқланди. Бу ҳолат лактоферриннинг бемор аёлларда синтез бўлиш жараёни
пасайиб, иммун тизимда рўй бераётган зўриқиш туфайли миқдорий
пасайиши аниқланган, бу эса ўз навбатида туғма иммунитет ҳолатига салбий
таъсир кўрсатади.

Бошқа махсус бўлмаган резистентлик омили бу прокальцитонин бўлиб,

ушбу омил турли бактериал инфекциялар ва тўқималар зарарланиши
кузатилганда организмдаги ҳужайралар томонидан ишлаб чиқарилади. У
кальцитонин гормонининг бошланғич ҳосиласи бўлиб, одам организмида
кальций метаболизмини қўллаб туради. Уни ишлаб чиқарувчи ҳужайралар
қалқонсимон без парафолликуляр ҳужайралари, ўпка ва ичакнинг
нейроэндокрин ҳужайраларидир. Аниқланишича, уларнинг қон зардобидаги
миқдори жуда кам бўлиб, фақат организмда бактериал табиатли
яллиғланишларда ошади[3].

Тадқиқотда прокальцитониннинг соғлом ҳомиладорлар қон зардобидаги

концентрацияси 0,06±0,01 нг/мл ни ташкил этди. Ушбу олинган кўрсаткич
бошқа тадқиқотчилар натижалари билан бир хил бўлди. Ҳомиладорлик
жараёни кечиши бизнинг ҳолатимизда ушбу параметр миқдорига таъсир
қилмади, бу ҳомиладорларнинг соғлом бўлгани, ҳомиладорлик кечишининг
патологик ҳолатларсиз кечаётгани билан изоҳланди. Қиёслаш гуруҳида
(умумий гуруҳ) бўлса фарқли ҳолат кузатилди, яъни соматик касалликлари
(аутоиммун тиреоидит, турли даражадаги анемиялар) бор ҳомиладорларда
бўлса ушбу параметрнинг 2,67 мартага ишонарли даражада ошиши
кузатилди - ўртача 0,16±0,03 нг/мл гача (Р˂0,001).

Ушбу касалликлар ўз-ўзидан бактериал табиатли бўлмаса ҳам

организмдаги биологик жараёнларга таъсир қилиб, одам меъёрий
микрофлорасига салбий таъсир қилади, йўғон ичакда вужудга келган дисбиоз
белгилари бўлса бактерияларнинг йўғон ичакдан қонга ва у орқали бошқа
паренхиматоз аъзоларга транслокация бўлиши (бактериал транслокация
феномени)жараёни кучаяди[6]. Бу ҳолатга организм прокальцитонин
концентрациясининг ошиши билан жавоб беради. Бу қиёсий таҳлил
натижалари 1-расмда яққолроқ намоён бўлган.


background image

266

1-расм. Соғлом ва патологияли ҳомиладорларда С3С (мкг/мл) ва

прокальцитонин (нг/мл) миқдорининг қиёсий кўрсаткичлари

Келтирилаган 1-расмдан кўриниб турибдики, ҳар иккала кўрсаткичда

ҳам ишонарли ўзгаришлар кузатилди (Р˂0,05 - Р˂0,001).

Олинган натижаларнинг бир бирига нисбати, яъни патология кузатилган

аёллар кўрсаткичларининг соғлом аёллар параметрларига нисбати ҳам
олинди. Бу кўрсаткич ўзгаришларнинг қанчалик даражада бир биридан
фақрланиш даражасини кўрсатди (2-расм).

2-расм. Патология ташҳисланган ҳомиладорлар махсус бўлмаган

ҳимоя омилларининг соғлом ҳомиладорлар шу параметрларига нисбати,
марта


Бундай ҳолат патология таъсирида иммун тизими фаолиятида зўриқиш

борлиги, бактериал транслокация натижасида антиген стимуляциясининг
ошиши, яллиғланиш аломатлари натижасида патология олди ҳолати
ривожланганлиги билан изоҳланди. Шу сабабли ҳомиладорлар қон зардобида

1.42

0.06

1.75

0.16

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

1.2

1.4

1.6

1.8

2

С3С

Прокальцитонин

Соғлом ҳомиладорлар

Патологияли ҳомиладорлар

1.23

1.31

2.67

С3С

Лактоферрин

Прокальцитонин


background image

267

С3С лактоферрин ва прокальцитонинларнинг миқдорий кўрсаткичларини
доимо ўтказиб бориш (иммунологик мониторинг сифатида) тавсия этилди.
Параметрларнинг ўзи эса ҳомиладорлар иммун статусини баҳоловчи
дифференциал диагностик мезон ҳамда ҳомиладорлик кечиши якунини
баҳоловчи прогностик мезон сифатида тавсия этилди.

Юқоридагига ўхшаш тадқиқотлар эмизикли аёлларда ҳам ўтказилди.

Олинган натижалар 2-жадвал кўринишида келтирилди.

Олинган натижалар кўрсатишича, соғлом ва патологик ҳолатлар

аниқланган (умумий гуруҳ) эмизикли аёлларда ҳар учала ўрганилган
кўрсаткичлар бўйича ишонарли тафовутлар аниқланган (Р˂0,05 - Р˂0,001).
Агар С3С параметри патологияси бор аёлларда соғломларга нисбатан 1,31
мартага ишонарли равишда кўп бўлган бўлса (мос равишда 1,45±0,08мкг/мл
га қарши 1,11±0,04мкг/мл, Р˂0,05), лактоферрин кўрсаткичи аксинча, умумий
гуруҳда ишонарли даражада кам бўлган - мос равишда 210,22±1,29 мкг/мл га
қарши 260,68±0,86 мкг/мл (1,24 мартага, Р˂0,05).

2-жадвал

Соғлом ҳамда патологик ҳолат кузатилган эмизикли аёллар махсус

бўлмаган резистентлик омиллари қиёсий кўрсаткичлари

Гуруҳлар

С3С, мкг/мл Лактоферрин,

мкг/мл

Прокальцитонин,

нг/мл

Соғлом эмизикли аёллар,

n=20

1,11±0,04

260,68±0,86

0,08±0,02

Патологили ҳомиладор

аёллар (умумий

гуруҳ

)

,n=72

1,45±0,08*↑ 210,22±1,29*↓

0,15±0,03*↑

Эслатма: * - гуруҳлар кўрсаткичлари орасидаги ишонарли фарқ белгиси; ↑,↓ -

ўзгаришлар йўналишлари.

Шуни таъкидлаш лозимки, прокальцитониннинг ўзгаришлар даражаси

тенденцияси С3С га ўхшаш бўлиб, бунда ҳам патология аниқланган
эмизикли аёллар параметрлари соғлом шу категорияга мансуб аёлларга
нисбатан статистик жиҳатдан аҳамиятли даражада ошгани кузатилди (мос
равишда 0,15±0,03 нг/мл га қарши 0,08±0,02 нг/мл, 1,88 мартага, Р˂0,001).

Махсус бўлмаган резистентлик омилларининг соғлом ва патологияли

эмизикли аёллар бўйича бундай дисбаланс ёки номутаносиблик бўлиши,
организмдаги патология олди ҳамда патологик ҳолатлар борлиги билан
изоҳланди. Шуниси эътиборлики, ушбу ўзгаришлар патологик ҳолатларнинг
махсус бўлмаган ҳимоя омилларига билвосита таъсирини кўрсатди. Ушбу
дисбаланс эмизикли аёллар организмидаги патологик ҳолатларга боғлиқ
бўлиб, уларнинг ишонарли даражадаги ўзгаришлари ушбу параметрларни
қўшимча иммунологик диагностик ва прогностик мезонлар сифатида тавсия
этишга асос бўлди.

Шу ўринда эмизикли аёллар ва ҳомиладорлар орасидаги фарқларни

қиёсий ўрганиш қизиқиш уйғотди, динамикада ушбу ўзгаришлар даражасини
билиш ушбу аёллар ҳолатини баҳолаш имконини берди. Қиёсий таҳлил


background image

268

соҳлом ва умумий гуруҳга мансуб ҳомиладорлар ҳамда шундай гуруҳларга
киритилган эмизикли аёллар кўрсаткичлардаги тафовутлар даражасига қараб
баҳоланди. Агар эмизикли аёлларда бу фарқлар С3С бўйича 1,31 мартани,
прокальцитонин бўйича 1,88 мартани, лактоферрин бўйича

1,24 мартани

ташкил этган бўлса (3-расм), ҳомиладор аёлларда ҳам шунга ўхшаш
ўзгаришлар тенденцияси кузатилди. Ушбу кўрсаткичлар бўйича тафовутлар
қуйидагича кўриниш олди: С3С бўйича 1,23 марта, прокальцитонин бўйича
2,67 марта ва лактоферрин бўйича

1,31 марта (Р˂0,05 - Р˂0,001).

3-расм. Патологик ҳолат кузатилган ҳомиладор ва эмизикли

аёллар кўрсаткичларининг соғлом ҳомиладор ҳамда эмизикли аёллар
параметрларидан фарқлар даражаси, марта.

Кўриниб турибдики, патологик ҳолат кузатилган ҳомиладор ва

эмизикли аёллар кўрсаткичларининг соғлом ҳомиладор ҳамда эмизикли
аёллар параметрларидан фарқлар даражаси бир хил тенденцияда ўзгарган
бўлса ҳам, улар интенсивлиги бир биридан фарқ қилди. Ҳомиладорларда бу
ҳолат яққолроқ намоён бўлди (айниқса, прокальцитонин бўйича).

Шундай қилиб, соғлом ва патологиялар аниқланган (умумий гуруҳ)

эмизикли аёлларда махсус бўлмаган резистентлик омилларининг ҳар учала
ўрганилган кўрсаткичлари бўйича ишонарли тафовутлар аниқланди (Р˂0,05 -
Р˂0,001). Агар С3С ва прокальцитонин умумий гуруҳда соғломларга
нисбатан мос равишда 1,31 ва 1,88 мартага ишонарли равишда кўп
аниқланган бўлса, лактоферрин кўрсаткичи аксинча, 1,24 мартага статистик
жиҳатдан аҳамиятли кам бўлди. Махсус бўлмаган резистентлик
омилларининг соғлом ва патологияли эмизикли аёллардаги дисбаланси
организмдаги патологик ҳолатлар борлиги билан изоҳланди. Шуни инобатга
олиб, ҳар учала кўрсаткич (С3С, прокальцитонин ва лактоферрин) қўшимча
иммунологик диагностик ва прогностик мезонлар сифатида тавсия этилди.
Патологик

ҳолат

кузатилган

ҳомиладор

ва

эмизикли

аёллар

кўрсаткичларининг соғлом ҳомиладор, эмизикли аёллар параметрларидан

1.23

1.31

2.67

1.88

-1.31

-1.24

-2

-1.5

-1

-0.5

0

0.5

1

1.5

2

2.5

3

Ҳомиладорлар

Эмизикли аёллар

С3С

Прокальцитонин

Лактоферрин


background image

269

фарқлар даражаси бир хил тенденцияда ўзгарган бўлса ҳам, улар
интенсивлиги бир биридан фарқ қилди. Ҳомиладорларда бу ҳолат яққолроқ
намоён бўлгани аниқланди (айниқса, прокальцитонин бўйича).

Хулосалар.

1. Патологик ҳолат кузатилган ҳомиладорларда С3С нинг қон

зардобидаги миқдори соғлом ҳомиладорларга нисбатан 1,23 мартагача
ишонарли даражада юқори бўлди (Р˂0,05). Бу кўрсаткичнинг патологик
ҳолат кузатилган умумий гуруҳ (аутоиммун тиреоидит, I-II даражадаги
анемиялар) аёлларида соғлом ҳомиладорларга нисбатан статистик жиҳатдан
аҳамиятли даражада ошиши организмда антиген стимуляцияси ошгани,
фаоллашиш жараёнлари кучайгани, иммун комплекслар миқдори
кўпайганидан далолат.

2. Соғлом ҳомиладорларда С3Сошиши унинг қисман фаоллашиб, қон

зардобидаги экспрессияси ошиши билан ифодаланди. Патологик ҳолат
кузатилиши гомеостаз бузилиши билан намоён бўлди. Соғлом ҳомиладорлик
ва соматик патология фонидаги ҳомиладорликда С3С ўзгариши ҳолатини
ушбу ҳомиладорлар учун дифференциал маркёр ҳамда ҳомиладорларда ушбу
патологик ҳолатлар якунини баҳолаш учун прогностик мезон сифатида
фойдаланиш учун тавсия этилди.

3. Қон зардобидаги лактоферрин концентрациясининг соғлом ва

патологияли ҳомиладорларорасидаги фарқи 1,31 марта бўлиб, соғлом
ҳомиладорлар фойдасига бўлди (Р˂0,05). Бу ҳолат лактоферриннинг бемор
аёлларда синтез бўлиш жараёни пасайиб, иммун тизимда рўй бераётган
зўриқиш туфайли миқдорий пасайишган, бу эса ўз навбатида туғма
иммунитет ҳолатига салбий таъсир кўрсатган.

4. Соматик касалликлари (аутоиммун тиреоидит, I-II даражадаги

анемиялар) бор ҳомиладорларда прокальцитониннинг қон зардобидаги
миқдори соғлом ҳомиладорларга нисбатан 2,67 мартага ишонарли даражада
ошди (Р˂0,001). Ушбу касалликлар ўз-ўзидан бактериал табиатли бўлмаса
ҳам организмдаги биологик жараёнларга таъсир қилиб, одам меъёрий
микрофлорасига салбий таъсир қилади, йўғон ичакда вужудга келган дисбиоз
бактерияларнинг йўғон ичакдан қонга ва паренхиматоз аъзоларга ўтиш
жараёнини (бактериал транслокация)кучайтиради. Бу ҳолатга организм
прокальцитонин концентрациясининг ошиши билан жавоб беради.

5. Ҳомиладорлар қон зардобида С3С, лактоферрин ва прокальцитонин

миқдорий кўрсаткичларини иммунологик мониторинг қилиб бориштавсия
этилди. Параметрларнинг ўзи эса ҳомиладорлар иммун статусини баҳоловчи
дифференциал-диагностик ҳамда ҳомиладорлик кечиши якунини баҳоловчи
прогностик мезон сифатида тавсия этилди.

6. Соғлом ва патологиялар аниқланган эмизикли аёлларда махсус

бўлмаган резистентлик омилларининг ҳар учала ўрганилган кўрсаткичлари
бўйича ишонарли тафовутлар аниқланди (Р˂0,05 - Р˂0,001). Агар С3С ва
прокальцитонин умумий гуруҳда соғломларга нисбатан мос равишда 1,31 ва
1,88 мартага ишонарли равишда кўп аниқланган бўлса, лактоферрин


background image

270

кўрсаткичи аксинча, 1,24 мартага статистик жиҳатдан аҳамиятли кам бўлди.
Махсус бўлмаган резистентлик омилларининг соғлом ва патологияли
эмизикли аёллардаги дисбаланси организмдаги патологик ҳолатлар борлиги
билан изоҳланди. Шуни инобатга олиб, ҳар учала кўрсаткич (С3С,
прокальцитонин, лактоферрин) эмизикли аёллар ҳолатини баҳолаш
мақсадида иммунологик диагностик ва прогностик мезонлар сифатида тавсия
этилди.

7. Патологик ҳолат кузатилган ҳомиладор ва эмизикли аёллар

кўрсаткичларининг соғлом ҳомиладор, эмизикли аёллар параметрларидан
фарқлар даражаси бир хил тенденцияда ўзгарган бўлса ҳам, улар
интенсивлиги бир биридан тафовутланди. Ҳомиладорларда бу ҳолат
яққолроқ намоён бўлгани аниқланди (айниқса, прокальцитонин бўйича).

Библиографические ссылки; References; Адабиётлар рўйхати:

1.

Арипова Т.У., Умарова А.А., Петрова Т.А. Интерпретация иммунограмм в норме

и при вторичных иммунодефицитных состояниях // Методические рекомендации. -
Ташкент, 2008. - 24 с.

2.

Гариб Ф.Ю. Механизмы взаимодействий патогенных бактерий с врожденными

иммунными реакциями хозяина // Учебно-методическое пособие. - Москва, 2012. - 43 с.

3.

Кузнецов А.П., Грязных А.В., Сажина Н.В. Физиология иммунной системы:

монография. Курган: Изд-во Курганского гос. ун-та, 2015. - 150 с.

4.

Мартынов А.И., Пинегин Б.В., Пащенков М.В. Врожденный иммунитет как

система защиты от воздействия на организм человека антропогенных факторов. –
Москва: Миттель Пресс, 2014. - 272 с.

5.

Нуралиев Н.А., Рахманова С.С., Исмаилов Г.А. Иммунология. Маъруза матнлари

тўплами. - Урганч, 2010. - 57 б.

6.

Нуралиев Н.А., Сувонов К.Ж. Йўғон ичак микрофлораси вакилларининг организм

ички муҳитига ўтишининг микробиологик хусусиятлари // Ўзбекистон врачлар
ассоциацияси бюллетени. - Тошкент, 2015. - №2. - 26-28 б.

7.

Полевщиков А.В. Нерешенные проблемы современной иммунологии. Молекулярные

и клеточные основы иммунорегуляции, иммунодиагностики и иммунокоррекции
(экспериментальные модели) // Медицинская иммунология. – 2009. - Том 11, № 4-5. -
С.330-331.

8.

Alpsoy E., Akman-Karakas A., Uzun S.Geographic variations in epidemiology of two

autoimmune bullous diseases: pemphigus and bullous pemphigoid // Arch. Dermatol. Res. -
2015. - Vol 307, N 4. - P.291-295.

9.

Ding J., Liu C., Liu X., Yan W., Li W., Shi H., Li J., Tang C., Zhou Y. Identification of

compounds with antipyretic effects and anti

endotoxin activity in different species of Lonicera

japonica using spectrum

effect correlation // Experimental and Therapeutic Medicine. - 2021. -

N1. - P.665-668.

10.

Yiyi Hu, Aihua Mao, Zhengyu Yu, Kongwang He Anti-endotoxin and anti-

inflammatory effects of Chinese herbal medicinal alkaloid ingredients in vivo // Microbial
Pathogenesis. - 2016. - Vol.99. - P.51-55.

Библиографические ссылки

Арипова Т.У., Умарова А.А., Петрова Т.А. Интерпретация иммунограмм в норме и при вторичных иммунодефицитных состояниях // Методические рекомендации. - Ташкент, 2008. - 24 с.

Гариб Ф.Ю. Механизмы взаимодействий патогенных бактерий с врожденными иммунными реакциями хозяина // Учебно-методическое пособие. - Москва, 2012. - 43 с.

Кузнецов А.П., Грязных А.В., Сажина Н.В. Физиология иммунной системы: монография. Курган: Изд-во Курганского гос. ун-та, 2015. - 150 с.

Мартынов А.И., Пинегин Б.В., Пащенков М.В. Врожденный иммунитет как система защиты от воздействия на организм человека антропогенных факторов. – Москва: Миттель Пресс, 2014. - 272 с.

Нуралиев Н.А., Рахманова С.С., Исмаилов Г.А. Иммунология. Маъруза матнлари тўплами. - Урганч, 2010. - 57 б.

Нуралиев Н.А., Сувонов К.Ж. Йўғон ичак микрофлораси вакилларининг организм ички муҳитига ўтишининг микробиологик хусусиятлари // Ўзбекистон врачлар ассоциацияси бюллетени. - Тошкент, 2015. - №2. - 26-28 б.

Полевщиков А.В. Нерешенные проблемы современной иммунологии. Молекулярные и клеточные основы иммунорегуляции, иммунодиагностики и иммунокоррекции (экспериментальные модели) // Медицинская иммунология. – 2009. - Том 11, № 4-5. - С.330-331.

Alpsoy E., Akman-Karakas A., Uzun S.Geographic variations in epidemiology of two autoimmune bullous diseases: pemphigus and bullous pemphigoid // Arch. Dermatol. Res. - 2015. - Vol 307, N 4. - P.291-295.

Ding J., Liu C., Liu X., Yan W., Li W., Shi H., Li J., Tang C., Zhou Y. Identification of compounds with antipyretic effects and anti‑endotoxin activity in different species of Lonicera japonica using spectrum‑effect correlation // Experimental and Therapeutic Medicine. - 2021. - N1. - P.665-668.

Yiyi Hu, Aihua Mao, Zhengyu Yu, Kongwang He Anti-endotoxin and anti-inflammatory effects of Chinese herbal medicinal alkaloid ingredients in vivo // Microbial Pathogenesis. - 2016. - Vol.99. - P.51-55.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов