МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
637
https://universalpublishings.com
O‘QUVCHILARNING MEHNAT TARBIYASIDA MEHNAT
AN’ANALARINING O‘RNI
Osiyo xalqaro universiteti
Pedagogika va psixologiya kafedrasi o’qituvchisi
Xamroyeva Nargiza Shavkatovna
Annotatsiya:
O’sib kelayotgan yosh avlodning komil inson bo’lib yetishishida
mehnat an’analarining o’rni katta. Beqiyos an’analarimiz ,urf- odatlarimizni asl
mohiyatini yosh avlodga tushuntirish, ularning kelajakda hayotning serqirra
sinovlarida bardam tura olishi uchun turtki bo’lsa ajab emas.Biz o’qituvchilarning
asosiy maqsadimiz ham aynan shu bo’lib,o’quvchilarning o’z oldilarida qo’ygan
maqsadlariga faqatgina kuchli iroda hamda halol mehnatlari orqali erisha olishlarida
mehnat an’analarining beqiyos ekanligini o’rgatib borish juda muhim.
Kalit so’zlar:
Xalq merosi, mehnat an`analari, texnologiya darslarida mehnat
an`analari, Boshlang‘ich sinflarda Texnologiya fani va an`analarining asosiy
vazifalari, mehnat madaniyati.
Аннотация
Трудовые традиции играют огромную роль в становлении
молодого поколения совершенным человеком. Неудивительно, что это
мотивация объяснить молодому поколению истинную суть наших уникальных
традиций и обычаев, помочь им противостоять многочисленным испытаниям
жизни в будущем. Очень важно научить традиции работать. несравненны в
том, что могут достичь своих целей только благодаря сильной воле и честному
труду.
Ключевые слова
: Народное наследие, трудовые традиции,
трудовые традиции на уроках технологии, основные задачи технологии науки
и традиций в начальных классах, культура труда.
Abstract:
Labor traditions have a great role in the development of the young
generation into a perfect person. It is not surprising if it is the motivation to explain
the true nature of our incomparable traditions and customs to the younger generation,
to be able to withstand the challenges of life in the future. It is very important to
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
638
https://universalpublishings.com
teach that the traditions of work are incomparable in that they can achieve their goals
only through strong will and honest work.
Key words
: People's heritage, labor traditions, labor traditions in
technology lessons, the main tasks of technology science and traditions in
elementary grades, labor culture.
Mustaqil O'zbekiston Respublikasida shakllanayotgan milliy istiqlol
g'oyasi Respublika Konstitutsiyasida e'tirof etilgan insonparvar, demokratik,
huquqiy davlat va jamiyatni barpo etish, shuningdek ijtimoiy - iqtisodiy hamda
madaniy rivojlanishning yuqori bosqichlariga ko'tarish, jahon hamjamiyati safidan
munosib o'rin egallashga yo`naltirilgan ezgu maqsadlarni amalga oshirishga xizmat
qiladi. Bugungi kunda yangi tahrir ostidagi O'zbekiston Respublikasi "Ta'lim
to'g'risida"gi Qonuni va "Kadrlar tayyorlash milliy dasturi" mazmunida barkamol
shaxs va malakali mutaxassisni tarbiyalab voyaga yetkazish jarayonining mohiyati
to'laqonli ochib berilgandir. Malakali kadrlar tayyorlash jarayonining har bir
bosqichi o'zida ta'lim jarayonini samarali tashkil etish, uni yuqori bosqichlarga
ko'tarish, shu bilan birga jahon ta'limi darajasiga yetkazish borasida muayyan
vazifalarni amalga oshirishi lozim. O`sib kelayotgan yosh avlodni xalq
pedagogikasida milliy qadriyatlar vositasida talabalarni estetik tarbiyalashda
mamlakatning milliy ehtiyoj va manfaatlaridan kelib chiqqan holda avlod -
ajdodlarimizning turmush tarzi an’analari, urfodatlari hamda tajribalarini hisobga
olgan holda rivojlantirish muhim masalalaridan hisoblanadi. Bu esa, o’z-o’zidan
ma’lumki, Respublikamizning milliy davlat sifatida ijtimoiy, siyosiy,
ma’naviymadaniy kamol toptiruvchi o’z taraqqiyot yo’lini, milliy istiqlol
mafkurasini qaror toptirish va uni barcha xalq ongiga singdirish zaruriyatini taqozo
etadi. Kadrlarga bo’lgan hozirgi zamon talabi ham Prezidentimiz aytganlaridek,
“Ertangi kun yangicha fikrlaydigan, zamonaviy bilimlarga ega bo’lgan malakali
mutaxassislarni talab etadi.” O’zbekistondagi tub o’zgarishlarni oily maqsadi –
an’analarini, urf-odatlarini, milliy qadriyatlarini qayta tiklash, ularga yangi mazmun
bag’ishlash va yanada rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratishdan iborat. Shunga
ko’ra, mustaqillik ta’lim-tarbiya sohalarida ham, umuman jamiyat ma’naviy-axloqiy
hayotida tub burilish davrini boshlab berdi. Bizning mavzu milliylik haqida borar
ekan, bu jumlaning mohiyatini anglovchi, ochib beruvchi bir qancha tushunchalar
mavjud, ya’ni bular urf-odat, qadriyat, marosim, bayram, an’ana kabi
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
639
https://universalpublishings.com
tushunchalardir. Urf-odat, marosim , qadriyat, bayram, an’ana kabi tushunchalar har
bir xalqqa xos bo’lib va albatta, har bir xalqning o’ziga xosligini, milliyligini, tarixiy
kelib chiqishini, boshqa xalqqa xos bo’lmagan qirralarini ko’rsatib beradi.
Jamiyatning har bir a’zosi o’zining kelib chiqishi tarixini bilishi, qadriyat, marosim,
bayram, an’analarini hurmat qilishi va o’z navbatida farzandlarini ham milliy ruhda
tarbiyalashi lozim. Farzandlarimiz go’zal axloq egasi bo’lishi uchun, ularning
ongiga avloddan avlodga o’tib kelayotgan an’analarimizni turmushimizda amal
qilgan holda singdirishimiz lozim. Albatta, bu o’z ijobiy samarasini beradi va bu
odatlar turmushimizda takrorlanib turishi natijasida ixtiyorsiz ravishda o’zo’zidan
bolalar ongiga singib boradi hamda ularning tarbiyasiga, xulqatvorini
shakllantirishga o’zining ijobiy ta’sirini ko’rsatadi. Boshlang‘ich maktablarda
Texnologiya fani va an`analarining asosiy vazifalari o‘quvchilarni mehnatga
tayyorlash, o‘qitish va umumta’lim maktablarining boshlang‘ich sinflarida kasb
tanlash izchilligini takomillashtirish, davlat ta’lim standartlari talabi bo‘yicha
tarbiyalash hamda o‘quvchilarni kasb-hunar egasi bo‘lib yetkazishda nazariy va
amaliy bilim berishlardan tashkil topgan. Mehnat madaniyatini tarkib topishi uchun
darslarda doimo bolalarning e’tiborini asbob va materiallarni saqlash qoidasi hamda
joylashtirish tartibiga, ish joyini to‘gri jihozlashga, materiallardan tejamkorlik bilan
foydalanish usullariga, ish harakatlarini me’yori va sifatiga, ish ko‘rsatkichini
ta’minlovchi tadbirlarga, ishlov berishda olingan aniqlik va tozalikka rioya qilishga
va nihoyat narsani chiroyli qilib bezashga talab qilib borish kerak.
Mehnatga axloqiy tayyorlash deganda eng avvalo, mehnatga ongli
munosabatni shakllantirish tushuniladi. Shu o‘rinda buyuk allomalarning hadislari-
yu ilm, mehnat va hunar haqidagi fikrlaridan foydalanamiz:
1. Ey o‘g‘il! Qaysi fan bo‘lmasin, to uni mukammal egallamaguningcha
harakatni to‘xtatma, bir ilm ikkinchi ilmni egallashga yordam beradi. Bir ilmni
egallashga aqling yo‘l berdimi, uni oxirigacha egallamay turib, chala tashlab
qo‘yma! (A. Sheroziy).
2. Hunarni asrabon netgumdir oxir, Olib tuproqqamu ketgumdur oxir (Alisher
Navoiy).
3. Aziz do‘stlar, oltin va kumushi bo‘lmagan odam kambag‘al emas, balki es-
hushi va kasb-hunari bo‘lmagan kishi kambag‘aldir (Abdulla Avloniy).
4. Mehnat inson hayotini farovon qiluvchi davlatdir (Abu Rayxon Beruniy).
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
640
https://universalpublishings.com
5. Mehnat qilmoq insonga xosdur. Agar sen inson bo‘lsang, o‘z xulqingni
mehnat tumori bilan beza (Alisher Navoiy).
6. Sen avvalo mehnatni qadrla va o‘zgalar qilgan mehnatni ham qadriga yet,
shunda sen o‘zingni haqiqiy mehnatsevar deb bilursan (Imom al-Buxoriy).
7. O‘z mehnating bo‘lsin doim yo‘ldoshing, O‘zga minnatidan og‘ritma
boshing. Kunlaring o‘tarkan terib dur-hikmat, Kunlaring to‘liqdir bo‘lsa hur mehnat
(Abdurahmon Jomiy)
Agarda boshlang‘ich sinflar o‘quvchilariga tatbiqan gapiradigan bo‘lsak,
ularning bu yoshidan mehnatni sevish, shu mehnat natijalariga hurmat bilan
yondashishlari nazarda tutiladi. Mehnatga munosabat shu mehnatning muhimligi va
zarurligini tushunish, bunday mehnatda jonbozlik ko‘rsatish, ishga shaxsan
mas’uliyatni his qilgan holda yondashish ijtimoiy mulkka tejamkorlik bilan
munosabatda bo‘lishni anglatadi. Mehnatga axloqiy tayyorlash — bolalarga
jamoada ishlashni, do‘stona o‘zaro yordamni, ijodiy tashabbusni, tashkilotchilik
qobiliyatlarini namoyish qilish va mehnatda xatti-harakat normalarini o‘rgatishdan
iborat.Mehnatga ruhiy jihatdan tayyorlash. Mehnatga ruhiy jihatdan tayyorlash
murakkab, uzoq davom etuvchi va ko‘p qirrali jarayon bo‘lib, u butun texnologiya
fani va tarbiyasiga singib ketgandir. U garchi o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lsada,
mehnatga axloqiy tayyorlashga juda yaqindir. Bolani mehnatga ruhiy jihatdan
tayyorlash — bu unda mehnatga nisbatan uning yoshiga muvofiq keluvchi ongli va
ijobiy munosabatlarni tarkib toptirish, unda amaliy malaka va ko‘nikmalarni
egallashga qiziqishni shakllantirish demakdir. O‘qituvchining vazifasi
o‘quvchilarga yoshligidan boshlab mehnat — bu har bir kishining vijdoni va burchi
ekanligini, inson o‘z mehnati bilan sharaflanishini, faqat Vatan farovonligi yo‘lida
qilingan mehnatdagina insonning eng yaxshi sifatlari rivojlanishi hamda
takomillashishi mumkinligini anglashlariga yordam berishdir. Bolalarning
mehnatga qobiliyati har bir kishi jamiyatning hayoti va faoliyati, uning farovonligi
uchun zarur bo‘lgan vositalarni ishlab chiqarishda qatnashishi zarurligini anglashlari
juda muhimdir. Shuningdek, bolalar jamiyatda kishi mehnatsiz yashay olmasligini
ham uqib olishlari kerak. Mehnatga ruhiy jihatdan tayyorlash turli psixologik
jarayonlarni rivojlantirish va takomillashtirishni nazarda tutadi. Bular sezib anglash,
emotsional idrok, diqqat, xotira, tafakkur va shu kabi jarayonlardir. Boshqacha qilib
aytganda, ular mehnatning psixologik tarkiblari deyiladi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
641
https://universalpublishings.com
Mehnatga o‘rgatishda bolaning imkoniyatlarini nazarda tutib, hissiy bilish
jarayonini takomillashtirish zarur. Ma’lumki, mehnat faoliyati, texnologiya fani
uchun ham turli sezgilar yig‘indisining (ko‘rish, eshitish, his etish, ta’m bilish, teri,
muskul harakati) namoyon bo‘lishi xarakterlidir. Shuning uchun o‘qituvchilar quyi
sinf o‘quvchilariga yangi materialni yoki asbobni tanishtirayotganlarida bolalardagi
sezgining barcha turlarini faollashtiradilar: bolalar qog‘ozni ushlaydilar, silaydilar,
aylantirib ko‘rib chiqadilar, uning 61 qanday shitirlashiga quloq soladilar.
Sezgilarning bunday faollashuvi ma’lumot haqida to‘liqroq tasavvurga ega
bo‘lishga yordam beribgina qolmay, balki bu psixologik jarayonni rivojlantiradi,
takomillashtiradi. Mehnatga tayyorlashning yanada muvaffaqiyatliroq bo‘lishi
uchun bolalarning xotiralarini o‘stirish vazifasi ham albatta amalga oshiriladi.
Texnologiya fani bo‘yicha o‘quv materiallarini eslab qolish boshqa buyumlarga
nisbatan o‘ziga xos xususiyatga ega.
Texnologiya fanini o’rganish jarayonida o’quvchilar xalqimiz ruhiyatini,
yashash tarzini, an’analarini tiklash va rivojlantirish maqsadida xalq
hunarmandchiligining kiritilishi milliy qadriyatlar, tarixiy yodgorliklar, xalq
ustalarining ko’p qirralari boy merosini o’rganish, o’zlashtirish va amaliy
faoliyatlariga qo’llash vazifasini hal etadilar. Texnologiya fanining amaliy va ishlab
chiqarish mazmunidagi an’anaviy sinf-dars mashg’ulotlariga nisbatan shogirdustoz
tizimi tarbiyaviy mahsuldorligi, samaraliligi, bo’lg’usi hunarmandning shaxsiy
xislatlarini shakllanishida, ularning oilalarini moddiy ta’minlanishida hamda tarixiy
qadriyatlarning yanada boyishida ijobiy ta’sir ko’rsatadi. “Ustoz-shogird” tizimi
mashg’ulotlarini tashkil etishni oliy o’quv yurtlaridagi musiqa ta’limida talabalar
bilan o’qituvchilarning yakka tartibdagi mashg’ulotlar o’tkazishi bilan taqqoslash
mumkin.
Texnologiya fanida elektron hisoblash texnikasi, mexanizasiyalashtirilgan va
elektrlashtirilgan qurilmalar va avtomatikaning qo’llanilishini o’rganish,
o’quvchilarning hozirgi zamon ishlab chiqarishidagi avtomatik va dasturli
boshqarish tizimlari, robot texnika va ishlab chiqarish texnikasini, texnologiyasini
ta’limning davr talablari darajasi va jahon andozasiga mos holda o’rganilishini
ta’minlaydi. Keyingi vaqtlarda kam e’tibor berilayotgan, hatto yo’qolib borayotgan
turli xildagi ta’lim-tarbiyaviy tadbirlar: o’quvchilar ishlab chiqarish jamoalari,
maktablararo o’quv ishlab chiqarish markazlari, o’quvchilar mehnat jamoalari,
mavsumiy ishlarida va otaliq korxonalarining ishlab chiqarish faoliyatida
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
642
https://universalpublishings.com
qatnashishlari va boshqalar mazmunan va shaklan qayta ko’rib chiqilib, qayta ishlab,
zamon ruhiga moslashtirilishi va ta’lim tizimi amaliyotiga qo’llanilishi, texnologiya
fanining maqsad, vazifalarini amalga oshirishda asosiy shartsharoitlardan
hisoblanadi. Texnologiya fanini amalga oshirishda maktablar, maktabdan tashqari
tarbiyaviy muassasalar, oila, jamoatchilik, ishlab chiqarish korxonalari, xalq
hunarmandlarining tajribalari hamda o’zaro hamkorlikdagi munosabatlari tiklanib,
o’quv jarayonida foydali mahsulot–tovar moddiy ne’matlar yetishtirilib, ta’lim
muassasalarining bozor iqtisodiyotini amalga oshirishda qatnashishida erishish ham
dolzarb muammolardan hisoblanadi.
Texnologiya fanini amalga oshirishda ta’limning quyidagi tamoyillariga rioya
etish talab etiladi:
I.Ta’limning asosini tashkil etuvchi tamoyillar:
-nazariy ta’limni unumli mehnat bilan qo’shib olib borilishi;
-ta’limning politexnizm asosida qurilishi;
-ta’limning kasbiy yo’naltirilganligi;
-ijodiy rivojlantirishga yo’naltirilganligi.
II.Umumdidaktik tamoyillar:
- amaliyligi; ilmiyligi; tarbiyaviyligi;
- ijodiyligi;
-ko’rgazmaliligi;
- moddiy
-texnika jihozlari bilan ta’minlanganligi;
- izchilligi;
- uzviyligi va boshqalar
Ta’lim tarbiyasi tarixiga nazar tashlar ekanmiz, dastlabki xalq og‘zaki ijodi
namunalaridan tortib, buyuk mutafakkirlar ijodigacha yoshlarni mehnatsevar bo‘Iib
yetishishi, kasb-hunar o‘rganish, mehnat ahlini hurmat qilish hamda mehnat insonni
ulug‘lashi masalalariga alohida e’tibor berilganligiga guvoh bo'lamiz. Buni biz turli
davrlarda yaratilgan ta’limiy-axloqiy asarlar va xalq og‘zaki ijodi namunalari:
topishmoq, xalq qo‘shiqlari, masal, maqol, ertak va dostonlarda ko‘ramiz. Ularda
mehnat va kasb-hunar odohi, axloqi va qoidalarini o‘zlashtirish muhim hayotiy
zarurat ekanligi ta'kidlanadi.
Ta’lim tarbiyasi tarixiga nazar tashlar ekanmiz, dastlabki xalq og‘zaki ijodi
namunalaridan tortib, buyuk mutafakkirlar ijodigacha yoshlarni mehnatsevar bo‘Iib
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
643
https://universalpublishings.com
yetishishi, kasb-hunar o‘rganish, mehnat ahlini hurmat qilish hamda mehnat insonni
ulug‘lashi masalalariga alohida e’tibor berilganligiga guvoh bo'lamiz. Buni biz turli
davrlarda yaratilgan ta’limiy-axloqiy asarlar va xalq og‘zaki ijodi namunalari:
topishmoq, xalq qo‘shiqlari, masal, maqol, ertak va dostonlarda ko‘ramiz. Ularda
mehnat va kasb-hunar odohi, axloqi va qoidalarini o‘zlashtirish muhim hayotiy
zarurat ekanligi ta'kidlanadi. yaratilsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. O’quvchilarni
mehnat turlariga qiziqishini oshirish, kasb tanlash va o'zlashtirishni shakllantirib
borish uchun pedagoglar zimmasiga o‘quvchilarga yoshligidan boshlab ta’lim,
tarbiya berish bilan birga kasb-hunarga qiziqishishlarini to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishda
quyidagi shartlarga amal qilish lozim:
• boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga kasb-hunar to‘g‘risidagi tushunchalami
singdirish;
• о‘quvchilarni yoshiga, jinsiga mos kasb-hunar tanlashida ularga pedagogik-
psixologik yondashish;
• kasb-hunarga qiziqtirishda o‘quvchilarning yoshi va qobiliyatlarini hisobga
olish;
• mahalla oqsoqollari, mehnat faxriylar bilan muntazam aloqalar o‘rnatish;
• mehnat ustaxonalariga ekskursiyalar uyushtirishni tashkil etish;
• darslarda mutafakkirlar merosidan foydalanib, kasb-hunarga oid fikrlari bilan
tanishtirish.
O‘tmishdagi mashhur mutafakkirlar, xalq maorifi arboblari va
ma’rifatparvar shoirlarning, mehnat, kasb-hunar to‘g‘risidagi qimmatli fikrlarining
biz uchun ahamiyatli tomoni shundan iboratki, ulardan yosh avlodni mehnarsevarlik
ruhida tarbiyalash, kasb-hunarga qiziqtirishning vositasi sifatida foydalanish
mumkin. Bizga ma’lumki, o‘zbek xalqining qadimiy kasb-kori asosan dehqonchilik,
chorvachilik va hunarmandchilik bo’lgan. Ushbu kasblar yuzlab yillar davomida
shakllanib har biri o‘z ichida o‘nlab tarmoqlarga ajratilgan va gullab yashnagan.
Muqaddas kitob “Avesto”da ham mehnat moddiy boyliklar manbayi
bo‘lgani uchun emas, balki u mehnatni asosan axloqiy jihat, yaxshilik manbayi deb
bilganligi uchun insonlarcha mehnat qilishga chaqiradi. Xalq pedagogikasida
“Yoshlikda egallangan bilim, hunar toshga o‘yib yozilgan naqshdir”, deb
ta’kidlanadi. “Farzandlarga odob-hunar o‘rgatmak merosdur”, - deb nasihat qilinadi
“Qobusnomada”. - “Sen odob, hunar va donishni o‘zingdan meros qilgin, toki uning
haqqini bajo kelturmish bo'lgaysan”. Chunki xos kishilarning farzandiga odob va
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
644
https://universalpublishings.com
hunardan yaxshiroq meros yo‘qdir. Oliy xaloyiqning farzandlariga xirfa (savdo
hunari) pesha (kasb) din yaxshiroq meros yo‘qdir. Agar xos odamlaming farzandlari
yuz hunar bilsa va lekin hech kasbni bilmasa ayb emasdur. Hunar esa bir kun ishga
yaragusidir. Demak, albatta hunar o‘rganmoq zarurdir. Hunarning nechog‘lik zarur
ekanligi qator rivoyatlar, naqllar, ertak, dostonlarda ham o‘z aksini topgan. “Oltin
baliqcha”, “Savdogar bilan podachi”, “Sirli gilamcha”, “Baliqchi bola”, “Ikki
naqqosh ishi” kabi ertaklar, “Hasanxon”, “Rustam”, “Ziyod” kabi dostonlar shular
jumlasidandir. Hunar egallash ham bir fazilat, mahoratdir. Hunar egallashda
halollik, poklik, sabr-qanoat, matonat, mehhnat madaniyatiga rioya qilish muhim rol
o‘ynaydi. Ota-bobolarimiz ham hunar o'rganishni asosiy vazifa ekanligini o‘rgatib
kelganlar. Aburayhon Beruniy mehnat va hunar avloddan avlodga meros bo‘lib
o‘tishini sinchiklab o‘rgangan va hunarni yuqori baholagan. U hunarmandchilikda,
mehnatda to‘liq ustozlik san’atini egallab olish kerak, degan fikrni aytadi. Odatda,
o‘sha davrda hunar va tabiiy bilimlar maktablarda o‘rgatilmay yakka tartibda
berilgan.
1. Ota kasbini egallash, oiladagi kattalardan yakka shogird shaklida.
2. Shogird tushish, tanilgan usta qo‘lida yakka shogird bo‘lish.
3. Ustaxonalarda yakka shogirdlik tartibida o'rganish.
Xalqimiz bolalarda mehnatsevarlik va mehnatga qiziqishni tarbiyalash,
otalarimiz izidan borib turli kasb-hunar egallash, ularda mehnat munosabatlarini
kamol toptirish, kelajak hayotga tayyorlashni o‘zlariga muhim vazifa deb
hisoblaganlar. Tanlangan ustahunarmandlar uyida yakka shogirdlikka tushgan
bolalar bir necha yil hunarga ta’alluqli bo‘lmagan yumushlarni ham bajarib
yuraverganlar.
Xulosa
qilib shuni aytishimiz mumkinki, texnologiya fanining amaliy va ishlab
chiqarish mazmunidagi an’anaviy sinf-dars mashg’ulotlariga nisbatan shogirdustoz
tizimi tarbiyaviy mahsuldorligi, samaraliligi, bo’lg’usi hunarmandning shaxsiy
xislatlarini shakllanishida, ularning oilalarini moddiy ta’minlanishida hamda tarixiy
qadriyatlarning yanada boyishida ijobiy ta’sir ko’rsatadi. Ta’lim tarbiyasi tarixiga
nazar tashlar ekanmiz, dastlabki xalq og‘zaki ijodi namunalaridan tortib, buyuk
mutafakkirlar ijodigacha yoshlarni mehnatsevar bo‘Iib yetishishi, kasb-hunar
o‘rganish, mehnat ahlini hurmat qilish hamda mehnat insonni ulug‘lashi
masalalariga alohida e’tibor berilganligiga guvoh bo'lamiz.O’sib kelayotgan yosh
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
645
https://universalpublishings.com
avlod esa kelajakda yaxshi kasb- hunar egasi bo’lib yetishishida mehnat
an’analarning o’rni beqiyosdir.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
1.
Hikmatovna, M. N. (2023). Goals and Tasks of Education.
American
Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 360-362.
2.
Hikmatovna, M. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA
TEXNOLOGIYA FANINI O'QITISH JARAYONIDA QO’LLANILADIGAN
METOD
VA
VOSITALAR.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
1
(5), 339-344.
3.
Hikmatovna,
M.
N.
(2023).
Tarbiyaning
Maqsad
Va
Vazifalari.
American Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-
2157)
,
1
(9), 386-388.
4.
Mahmudova, N. H. (2023). Influence of family environment on
personal socialization.
American Journal of Public Diplomacy and International
Studies (2993-2157)
,
1
(10), 440-446.
5.
Nigora Hikmatovna Mahmudova. (2023). BASIC TASKS OF
TEACHING THE SCIENCE OF "EDUCATION" IN PRIMARY GRADES.
American Journal of Public Diplomacy and International Studies (2993-2157),
1(10), 447–452.
6.
Hikmatovna, M. N. (2024). Shaxs kamoloti ijtimoiy-biologik hodisa,
pedagogik jarayon obyekti va subyekti sifatida.
TECHNICAL SCIENCE
RESEARCH IN UZBEKISTAN
,
2
(1), 31-43.
7.
Mahmudova Nigora Hikmatovna. (2024). INFLUENCE OF FAMILY
ENVIRONMENT ON PERSONAL SOCIALIZATION. Multidisciplinary Journal
of Science and Technology, 4(3), 164–170.
8.
Hikmatovna, M. N. (2024). CONTENT OF THE INTERNATIONAL
ASSESSMENT
PROGRAM.
TECHNICAL
SCIENCE
RESEARCH
IN
UZBEKISTAN
,
2
(2), 88-94.
9.
Hikmatovna, M. N. (2024). Teaching of specialized subjects in primary
education. Multidisciplinary Journal of Science and Technology, 4(2), 453-460.
10.
Hikmatovna, M. N. (2024). Boshlang'ich ta'limda mutaxassislik
fanlarini o'qitish. Multidisciplinary Journal of Science and Technology, 4(2), 445-
452.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
646
https://universalpublishings.com
11.
Махмудова
Нигора
Хикматовна.
(2024).
Преподавание
профильных предметов в начальной школе .
Multidisciplinary Journal of Science
and Technology
,
4
(2), 436–444.
12.
Xalilova Shaxlo Ravshanovna. (2023). Globallashuv sharoitida
o‘quvchilar aqliy-ruhiy qiyofasini shaklantirishda muloqot uslublarining ahamiyati.
TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN UZBEKISTAN, 1(5), 100–106.
13.
Xalilova Shaxlo Ravshanovna. (2023). Bо‘lаjаk о’qituvchi pedаgоgik
mulоqоt usullаrini rivоjlаntirish texnоlоgiyаsining zаmоnаviy mоdellаri vа ulаrni
qо‘llаsh metоdlаri. Journal of Universal Science Research, 1(9), 223–234.
14.
Xalilova Shaxlo Ravshanovna. (2023). PEDAGOGIK MULOQOT
O’QUV JARAYONI SAMARADORLIGINI OSHIRISHNING MUHIM OMILI.
Journal of Universal Science Research, 1(8), 131–139.
15.
Xalilova Shaxlo Ravshanovna. (2023). PEDAGOGIK MULOQOT
O'QUV JARAYONI SAMARADORLIGINI OSHIRISHNING MUHIM OMILI.
JOURNAL OF UNIVERSAL SCIENCE RESEARCH, 1(8), 131–139.
https://doi.org/10.5281/zenodo.8239719
16.
Ravshanovna, X. S. (2022). BO‘LAJAK O‘QITUVCHILAR VA
O‘QUVCHILAR O ‘RTASIDAGI MULOQOT JARAYONI VA UNGA QO
‘YILADIGAN TALABLAR. Лучший инноватор в области науки, 1(1), 814-819.
17.
XALILOVA,
S.
(2021).
JAHON
PEDAGOGIKASIDA
ZAMONAVIY PEDAGOGIK MULOQOT VA MILLIY PEDAGOGIK
MULOQOT USLUBLARIGA TRANSFORMATSIYASI. ЦЕНТР НАУЧНЫХ
ПУБЛИКАЦИЙ (buxdu. uz), 1(1).
18.
Xalilova Shaxlo Ravshanovna. (2023). O‘qituvchi kasbiy faoliyatida
pedagogik muloqot usullarining o‘zlashtirish jarayoniga ta’siri va ahamiyati. Journal
of Universal Science Research, 1(10), 803–816.
19.
Ravshanovna, K. S. (2023). Factors Affecting the Formation of a
Positive Attitude to the Learning Activity in Students. American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157), 1(9), 116–122.
20.
Akbarovna, I. S. (2023). NEGATIVE AND POSITIVE CHANGES IN
ADOLESCENT BEHAVIOR. TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN
UZBEKISTAN, 1(5), 192-197.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
647
https://universalpublishings.com
21.
Akbarovna, I. S. (2023). SOCIO-PSYCHOLOGICAL FACTORS OF
BEHAVIOR FORMATION IN ADOLESCENTS. TECHNICAL SCIENCE
RESEARCH IN UZBEKISTAN, 1(5), 184-191.
22.
Akbarovna,
I.
S.
(2023).
THE
DEVELOPMENT
OF
CONSCIOUSNESS AND THE TEACHING OF CONCEPTS OF THE
UNCONSCIOUS TO STUDENTS. TECHNICAL SCIENCE RESEARCH IN
UZBEKISTAN, 1(5), 107-114.
23.
Сайфуллаева, Н. Б., & Саидова, Г. Э. (2019). Повышение
эффективности занятий, используя интерактивные методы в начальном
образовании.
Научный журнал
, (6 (40)), 101-102.
24.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). ВАЖНОСТЬ МАТЕМАТИКИ И
ЕСТЕСТВЕННЫХ НАУК ДЛЯ УЧАЩИХСЯ НАЧАЛЬНОЙ ШКОЛЫ:
Сайфуллаева Нозима Баходировна, преподаватель кафедры “Теория
начального образования”, Бухарский государственный университет. Город
Бухара. Республика Узбекистан.
Образование и инновационные исследования
международный научно-методический журнал
, (1), 305-307.
25.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). Методы Организации Уроков
Математики В Начальных Классах С Использованием Цифровых
Технологий.
Miasto Przyszłości
,
35
, 388-390.
26.
Bahodirovna, S. N. (2023). FORMING CHILDREN'S IDEAS ABOUT
THE SIZE OF OBJECTS AND THEIR MEASUREMENT.
Oriental Journal of
Academic and Multidisciplinary Research
,
1
(3), 102-107.
27.
Bahodirovna, S. N. (2023). KINDERGARTEN, SCHOOL AND
FAMILY
PARTNERSHIP
IN
TEACHING
CHILDREN
IN
MATHEMATICS.
American Journal of Public Diplomacy and International
Studies (2993-2157)
,
1
(10), 383-388.
28.
Bahodirovna, S. N. (2023). Organization Forms of the Development of
Primary Mathematical Concepts in Children.
American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(10), 138-143.
29.
Сайфуллаева, Н. Б. (2022). Методы определения потребностей
обучающихся в процессе использования облачных технологий в
образовании.
Universum: технические науки
, (2-1 (95)), 57-59.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
648
https://universalpublishings.com
30.
Сайфуллаева, Н. Б., & Марданова, Ф. Я. (2021). научно-
методические основы организации самостоятельной работы по высшей
математике.
Проблемы науки
, (4 (63)), 84-87.
31.
Сайфуллаева, Н. Б., & Мурадова, Я. М. (2020). Пути эффективного
использования методов обучения математике в начальных классах.
In
EUROPEAN RESEARCH
(pp. 121-123).
32.
Сайфуллаева, Н. Б. (2019). Роль дидактических игр в умственном
развитии учащихся в математике начального класса. In
INTERNATIONAL
SCIENTIFIC REVIEW OF THE PROBLEMS OF PHILISOPHY, PSYCHOLOGY
AND PEDAGOGY
(pp. 102-106).
33.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). РОЛЬ ЦИФРОВЫХ ТЕХНОЛОГИЙ В
ОБУЧЕНИИ КОМПЬЮТЕРНЫМ НАУКАМ.
Universum: технические науки
,
(4-1 (109)), 41-43.
34.
Сайфуллаева, Н. Б. (2020). Важные особенности дидактических
игр
в
процессе
обучения
математике
в
начальных
школах.
In
ИННОВАЦИОННЫЕ МЕТОДЫ ОБУЧЕНИЯ И ВОСПИТАНИЯ
(pp. 60-62).
35.
Ergashovna, S. G., & Baxodirovna, S. N. (2019). Modern teaching
technologies in teaching mathematics in elementary grades.
European Journal of
Research and Reflection in Educational Sciences
,
7
.
36.
Bahodirovna, S. N. (2023). FORMS OF ORGANIZATION OF
MATHEMATICS TEACHING IN ELEMENTARY GRADES.
Ethiopian
International Journal of Multidisciplinary Research
,
10
(11), 5-8.
37.
Bahodirovna, S. N. (2024). HEAD OF CHILDREN'S INSTITUTION
IN
ORGANIZING
THE
WORK
OF
FORMING
MATHEMATICAL
IMAGINATIONS
AND
BIG
TEACHER'S
PLACE.
EDUCATORS
KNOWLEDGE
DEGREE
AND
FORMS
OF
DEVELOPMENT
OF
SKILLS.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
4
(3), 119-124.
38.
Bahodirovna, S. N. (2023). ELEMENTARY MATHEMATICS AND
COHERENCE
BETWEEN
STAGES
OF
MATHEMATICS
EDUCATION.
Multidisciplinary Journal of Science and Technology
,
3
(5), 393-397.
39.
Сайфуллаева, Н. Б. (2023). РОЛЬ МАТЕМАТИКИ В
СОВРЕМЕННОМ МИРЕ.
PEDAGOGS jurnali
,
1
(1), 292-292.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
649
https://universalpublishings.com
40.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2022).
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ
ДИДАКТИЧЕСКОГО ПРОГРАММНОГО ОБЕСПЕЧЕНИЯ В ОБУЧЕНИИ
МАТЕМАТИКЕ.
НОВЫЕ ПЕДАГОГИЧЕСКИЕ ИССЛЕДОВАНИЯ
, 10-12.
41.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2021).
ВАЖНЫЕ
АСПЕКТЫ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ
ЦИФРОВЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ
В
СИСТЕМЕ
КЛАССНЫХ УРОКОВ.
Вестник науки и образования
, (5-3 (118)), 40-42.
42.
Сайфуллаева,
Н.
Б.
(2023).
ЭФФЕКТИВНОСТЬ
ИСПОЛЬЗОВАНИЯ ДИДАКТИЧЕСКИХ ИГРОВЫХ ОБРАЗОВАТЕЛЬНЫХ
ТЕХНОЛОГИЙ ПО МАТЕМАТИКЕ В НАЧАЛЬНЫХ КЛАССАХ.
Проблемы
педагогики
, (2 (63)), 15-17.
43.
Bahodirovna, H. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA ONA
TILI O'QITISH METODIKASI FANINING METODOLOGIK VA ILMIY
ASOSLARI.
44.
Hojiyeva, N. (2023). METHODS OF TEACHING MOTHER
TONGUE IN PRIMARY CLASSES SCIENTIFIC AND METHODOLOGICAL
BASIS. Modern Science and Research, 2(9), 424-428.
45.
Hojiyeva, N. (2023). THE SUBJECT AND TASKS OF THE
METHOD OF TEACHING THE MOTHER TONGUE IN PRIMARY
GRADES. Modern Science and Research, 2(10), 855-857.
46.
Bahodirovna, H. N. (2023). BOSHLANG'ICH SINFLARDA ONA
TILI O'QITISH METODIKASI FANINING PREDMETI VA VAZIFALARI.
47.
Bahodirovna,
H.
N.
(2023).
TA’LIM
JARAYONIDA
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA TEXNOLOGIYA FANINI O ‘QITISH
MUAMMOSINING YORITILISH MAZMUNI. PEDAGOGS jurnali, 1(1), 209-
209.
48.
Bahodirovna, H. N. (2023). Methodological Foundations of Teaching
the Science of" Education" in Primary Grades. American Journal of Public
Diplomacy and International Studies (2993-2157), 1(9), 369-372.
49.
Gafurovna, L. S. (2023). THE IMPORTANCE OF USING DIGITAL
LEARNING
RESOURCES
IN
PRIMARY
EDUCATION.
International
Multidisciplinary Journal for Research & Development, 10(12).
50.
Sobirovna, Y. S. (2023). Methods and Tools of Economic Education in
Preschool Children. American Journal of Public Diplomacy and International
Studies (2993-2157), 1(9), 109–115.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 9, 30 Сентябрь
650
https://universalpublishings.com
51.
O‘ktam qizi Buxoro, S. M. (2022). BOLANING NUTQINI
RIVOJLANTIRUVCHI O ‘YINLAR. PEDAGOGS jurnali, 1(1), 484-486.
52.
Isomova, F. A. T. Q. (2022). MAKTABGACHA TALIM
TASHKILOTLARIDA
BOLALARNI
MAKTAB
TA’LIMIGA
TAYYORLASHDA
NUTQ
O’STIRISH
MASHG’ULOTLARINING
AHAMIYATI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social
sciences, 2(1), 947-949.
53.
O‘ktam qizi Buxoro, S. M. (2022). BOLANING NUTQINI
RIVOJLANTIRUVCHI O ‘YINLAR.
PEDAGOGS jurnali
,
1
(1), 484-486.
54.
Oktam’s, S. M. (2023). Methods and Tools of Speech Development of
Small Group Children in Preschool Education Organization.
American Journal of
Public Diplomacy and International Studies (2993-2157)
,
1
(9), 104-108.
55.
Kozimova , N. (2023). USE OF HADITHS AS THERAPY IN
STUDYING THE PROBLEMS OF RAISING CHILDREN OF PARENTS
APPLYING FOR PSYCHOLOGICAL CONSULTATION.
Modern Science oath
Research
,
2
(9), 61-63.
56.
Narziyeva Shaxnoza Rustamjon qizi. (2023). PSYCHOLOGICAL
CHARACTERISTICS OF THE MANIFESTATION OF ADOLESCENT
EMPATHY. American Journal of Public Diplomacy and International Studies
(2993-2157), 1(9), 132–134.
57.
Narziyeva, S. (2023). PSYCHOLOGICAL VIEWS ON THE CHOICE
OF PROFESSION. Modern Science and Research, 2(10), 333-336.
58.
Tursunova, Z. (2023). METHODOLOGY OF MOTHER TONGUE
TEACHING IN PRIMARY SCHOOLS. Modern Science and Research, 2(9), 350-
352
59.
Ikromova,
S.
(2023).
INTERPRETATION
OF
THE
PSYCHOLOGICAL SAFETY FACTOR IN RELATION TO DESTRUCTIVE
INFORMATION IN ADOLESCENTS. Modern Science and Research, 2(9), 390-
394.
60.
Ikromova, S. (2023). CONCEPT OF IDEOLOGY AND FORMATION
OF IDEOLOGICAL IMMUNITY IN YOUTH STUDENTS. Modern Science and
Research, 2(6), 1223-1226.
