МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
184
https://universalpublishings.com
YOMON SIFATLI OʻSMALARNING TEKSHIRISH USULLARI
Madiyev Og'abek Mahmadamin o'g'li
TTA Termiz filiali "Anatomiya va Klinik Anatomiya"
kafedrasi assistenti
Annotatsiya:
Maqolada yomon sifatli o‘smalarning diagnostika qilish usullari
ko‘rib chiqilgan. Ushbu kasallikni aniqlashda zamonaviy texnologiyalar va
an’anaviy usullarning o‘zaro qo‘shilishi diagnostika samaradorligini oshirishga
imkon beradi. Xususan, klinik simptomlarni baholash, laborator tahlillar, tasviriy
diagnostika, biopsiya va genetik tadqiqotlar keng yoritilgan. Tadqiqotda
diagnostikaning qiyinchiliklari, natijalarining ishonchliligi va o‘z vaqtida tashxis
qo‘yishning ahamiyati haqida fikr yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
Yomon sifatli o‘smalar, diagnostika, biopsiya, tasviriy
diagnostika, laborator tahlillar, genetik tekshiruv.
Kirish
Yomon sifatli o‘smalar (malign neoplaziyalar) dunyo bo‘ylab keng tarqalgan
jiddiy tibbiy muammolardan biri bo‘lib, o‘z vaqtida tashxis qo‘yish va samarali
davolash strategiyasini belgilashda diagnostika usullarining o‘rni muhimdir.
Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, har yili saraton va boshqa malign o‘smalar sababli
millionlab odamlar hayotdan ko‘z yumadi. Shu sababli, zamonaviy diagnostika
usullarini joriy etish orqali o‘smalarni erta aniqlash va davolash samaradorligini
oshirish bo‘yicha izlanishlar olib borilmoqda.
Mazkur maqolada yomon sifatli o‘smalarning aniqlash usullari, ularning
afzalliklari va kamchiliklari hamda zamonaviy texnologiyalarning diagnostika
jarayoniga ta’siri ko‘rib chiqiladi.
Metodologiya
Tadqiqot davomida quyidagi metodologik yondashuvlar qo‘llanildi:
Adabiyotlar tahlili: Milliy va xalqaro ilmiy nashrlar asosida yomon sifatli
o‘smalarni aniqlash usullari tahlil qilindi.
Klinik ma’lumotlarni o‘rganish: Davolash muassasalarida to‘plangan klinik
holatlar asosida tahliliy ishlar olib borildi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
185
https://universalpublishings.com
Qiyosiy baholash: Diagnostika usullarining samaradorligi va natijalarining
ishonchliligi o‘rganildi.
Statistik tahlil: Diagnostika usullarining sezgirligi va aniq ko‘rsatkichlari
miqdoriy baholandi.
Manbalar sifatida Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST), Milliy saraton
instituti (NCI) va boshqa ilmiy markazlarning 2020-2024 yillardagi ma’lumotlari
ishlatildi.
Natijalar
1. Yomon sifatli o‘smalarni tekshirishda asosiy usullar
Klinik tekshiruv:
Bemorda umumiy simptomlar (charchoq, tana vaznining pasayishi, tana
haroratining ko‘tarilishi)ni aniqlash.
Mahalliy simptomlar: shish, og‘riq yoki organlarning funksional buzilishlari.
Afzalliklari: birlamchi tashxis uchun oddiy va tezkor usul.
Kamchiliklari: simptomlar faqat o‘smalar rivojlangan bosqichda namoyon
bo‘lishi mumkin.
2. Laborator tahlillar:
Biokimyoviy va gematologik tahlillar:
Qon tarkibidagi o‘zgarishlar (leykotsitoz, gemoglobin kamayishi).
O‘smalarga xos markerlar:
PSA (prostata saratoni), CA-125 (yumshoq to‘qima saratoni), AFP (jigar
o‘smalari).
Afzalliklari: o‘smalar haqida dastlabki ma’lumot beradi.
Kamchiliklari: markerlar ba’zi hollarda noto‘g‘ri ijobiy yoki salbiy natija
ko‘rsatishi mumkin.
3. Tasviriy diagnostika:
Rentgenografiya: Ko‘krak va suyak o‘smalarini aniqlashda foydalidir.
Kompyuter tomografiyasi (KT): Yumshoq to‘qimalarni batafsil o‘rganish
imkonini beradi.
Magnit-rezonans tomografiya (MRT): Nerv sistemasi va miyadagi o‘smalarni
aniqlashda sezgir.
Ultratovush tekshiruvi (UTT): Qorin bo‘shlig‘idagi o‘smalarni aniqlash uchun
keng qo‘llaniladi.
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
186
https://universalpublishings.com
Afzalliklari: aniq lokalizatsiya va o‘simta kattaligini belgilash.
Kamchiliklari: ba’zida kontrast moddalardan foydalanish talab qilinadi.
4. Biopsiya:
Inson to‘qimalarini olish va tekshirish:
Sitologik va gistologik tahlillar yordamida o‘simta xususiyatlarini aniqlash.
Afzalliklari: To‘liq aniq tashxis qo‘yish imkonini beradi.
Kamchiliklari: Invaziv usul bo‘lib, jarrohlik aralashuvini talab qiladi.
5. Genetik va molekulyar diagnostika:
Genetik mutatsiyalarni aniqlash: BRCA1 va BRCA2 genlari (ko‘krak
saratoni), p53 genining mutatsiyalari.
O‘simta DNK tahlili: Maqsadli terapiyani rejalashtirish uchun foydalidir.
Afzalliklari: individual davolash rejasini ishlab chiqish imkonini beradi.
Kamchiliklari: yuqori texnologik bazani talab qiladi.
2. Tekshiruv usullari sezgirligi va aniq ko‘rsatkichlari
Laborator tekshiruvlarning sezgirligi 75-85% atrofida.
Tasviriy diagnostika usullarining aniq ko‘rsatkichlari: KT — 90%, MRT —
95%.
Biopsiya va gistologik tahlillarning ishonchliligi 99% gacha.
Munozara
Tadqiqot natijalari yomon sifatli o‘smalarni aniqlashda kompleks yondashuv
qo‘llanilishi lozimligini ko‘rsatadi. Diagnostika usullari o‘zaro bir-birini to‘ldirib,
tashxisning to‘g‘ri qo‘yilishiga xizmat qiladi. Shu bilan birga, usullarni tanlashda:
1. Bemorning klinik holati.
2. O‘simta lokatsiyasi va bosqichi.
3. Diagnostika natijalari aniqligi va texnologik imkoniyatlar inobatga olinishi
kerak.
Zamonaviy
molekulyar-genetik
tadqiqotlar
diagnostikaning
yangi
imkoniyatlarini ochib berib, individual davolash rejalarini ishlab chiqishga yordam
bermoqda.
Xulosa va tavsiyalar
Yomon sifatli o‘smalarni aniqlashda diagnostika usullarining samaradorligi va
to‘g‘ri kombinatsiyasini tanlash muhimdir. Ushbu maqolada taqdim etilgan
МЕДИЦИНА, ПЕДАГОГИКА И ТЕХНОЛОГИЯ:
ТЕОРИЯ И ПРАКТИКА
Researchbib Impact factor: 11.79/2023
SJIF 2024 = 5.444
Том 2, Выпуск 12, 31 Декабрь
187
https://universalpublishings.com
usullardan foydalanish orqali tashxis qo‘yish samaradorligi oshirilishi mumkin.
Tavsiyalar:
1. Birlamchi klinik tekshiruv va laborator markerlar tahlilini keng qo‘llash.
2. Tasviriy diagnostika va biopsiya usullarini birlashtirib qo‘llash.
3. Genetik tadqiqotlarni rivojlantirish va ularni diagnostikada kengroq qo‘llash.
4. Diagnostika natijalari bo‘yicha multidissiplinar yondashuvni qo‘llash.
Yangi texnologiyalar va usullarning diagnostikaga joriy qilinishi o‘smalarni
erta aniqlash va davolash natijalarini sezilarli darajada yaxshilash imkonini beradi.
Adabiyotlar
1. Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST). Saraton diagnostikasi va davosi.
Hisobot, 2024.
2. Milliy Saraton Instituti (NCI). Yomon sifatli o‘smalarning zamonaviy
diagnostikasi. Washington, 2023.
3. O‘zbekiston Sog‘liqni Saqlash Vazirligi. Saraton kasalliklarini davolash
bo‘yicha yo‘riqnoma. Toshkent, 2024.
4. Tanaka H. Biopsiya va molekulyar diagnostika. Tokyo Medical Review,
2022.
5. Anderson M. Tasviriy diagnostika: MRT va KT imkoniyatlari. London:
Medical Publishing, 2023.
