На арабском языке qṭṭm lwʿfm (абсолютный)

ВАК
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
12-16
3
3
Поделиться
Насирова, М. (2018). На арабском языке qṭṭm lwʿfm (абсолютный). Востоковедения, 2(2), 12–16. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/oriental-studies/article/view/16086
Малика Насирова, Ташкентский государственный институт востоковедения

кандидат филологических наук, доцент

Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

В  данной  статье  рассматривается  употребление  ﻖﻠﻄﻣ  لﻮﻌﻔﻣ  (мафъул мутлак) в арабском языке и мнения учёных востоковедов.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВОСТОКОВЕДЕНИЕ

/ ORIENTAL STUDIES 2018,

2

12

НОСИРОВА

МАЛИКА

Филология

фанлари

номзоди

,

доцент

,

ТошДШИ

Араб

тилида

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

(

мафъул

мутлақ

)

Аннотация

.

Мақолада

араб

тилида

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

(

мафъул

мутлақ

)

нинг

ишлатитлиш

ҳолатлари

ва

шарқшунос

олимларнинг

фикрлари

берилган

.

Таянч

сўз

ва

иборалар

:

масдар

,

мафъуллар

,

мафъул

мутлақ

,

тушум

келишиги

.

Аннотация

.

В

данной

статье

рассматривается

употребление

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

(

мафъул

мутлак

)

в

арабском

языке

и

мнения

учёных

востоковедов

.

Опорные

слова

и

выражения

:

масдар

,

дополнения

,

абсолютный

объект

,

вини

-

тельный

падеж

.

Abstract.

The article discusses the condition of using “maf’ul mutlaq” (

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

)

and opinions of orientalists.

Keywords and expressions:

masdar, object, absolute object, accusative case.

Араб

тили

грамматикасини

ўрганиш

жараёнида

бир

масала

эътибори

-

мизни

жалб

этди

.

Бу

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

мафъулу

мутлақ

”,

яъни

тушум

келишиги

-

даги

масдар

мавзуси

.

Мафъуллар

араб

грамматикасида

5

хил

бўлади

.:

1)

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

, 2)

ﻪﺑ

لﻮﻌﻔﻣ

, 3)

لﻮﻌﻔﻣ

ﻪﻴﻓ

, 4)

ﻪﻝ

لﻮﻌﻔﻣ

, 5)

ﻪﻌﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

.

Буюк

тилшунос

Маҳмуд

Замахшарий

ﻮﺤﻨﻝا

ﻰﻓ

ﻞﺼﻔﻤﻝا

асарида

"

و

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

رﺪﺼﻤﻝا

ﻮه

,

ﻮﺤﻧ

:

ﺎﺳﻮﻠﺟ

تﺪﻌﻗ

و

ﻦﻴﺘﺑﺮﺿ

ﺖﺑﺮﺿ

و

ﺎﺑﺮﺿ

ﺖﺑﺮﺿ

"

яъни

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

масдар

билан

ифодаланади

.

Бундай

сўзлар

қуйидаги

ҳолатларда

ишлатилади

:

1)

таъкидлаш

; 2)

иш

-

ҳаракатнинг

неча

марта

такрорланганлигини

билди

-

риш

учун

; 3)

бирор

-

бир

аниқловчи

билан

келиб

,

иш

-

ҳаракатнинг

қай

тарзда

бажарилганлигини

билдириш

учун

1

.

Аммо

Собиқ

совет

даври

шарқшунослари

бу

мавзуни

бироз

бошқачароқ

шарҳлашади

.

Уларнинг

баъзилари

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

ни

ўз

-

ўзини

тўлдирувчи

(

само

-

дополнение

),

баъзилари

ҳолат

ҳолининг

махсус

кўриниши

(

особый

тип

образа

действия

),

яна

бировлари

мутлақ

объект

(

абсолютный

объект

)

ёки

равиш

ҳолининг

махсус

кўриниши

деб

тушунтирадилар

:

1.

А

.

А

.

Ковалёв

ва

Г

.

Ш

.

Шарбатовлар

ўз

дарсликларида

шундай

ёзиша

-

ди

:

Абсолютный

масдар

это

обстоятельство

образа

действия

,

выра

-

женное

масдаром

,

образованным

от

этого

же

глагола

и

поставленным

в

подавляющем

большинстве

случаев

в

винительный

падеж

,

неопределенное

состояние

.

Например

:

ﺎﺑﺮﺿ

ﻰﻨﺑﺮﺿ

он

избил

меня

(

он

бил

меня

боем

)”

2

.

Яъни

мутлақ

масдар

масдар

билан

ифодаланган

ҳолат

ҳолидир

.

У

феъл

-

кесимнинг

ўзагидан

ясалган

бўлиб

,

аксарият

ҳолларда

тушум

келиши

-

гида

,

ноаниқ

ҳолатда

бўлади

.

Масалан

:

ﺎﺑﺮﺹ

ﻰﻨﺑﺮﺿ

у

мени

урди

(

у

мени

зарб

билан

урди

).

1

ىﺮﺸﺨﻣﺰﻝا

دﻮﻤﺤﻣ

.

ﻤﻝا

ﻮﺤﻨﻝا

ﻰﻓ

ﻞﺼﻔ

. .

ﺮﺼﻤﺑ

فرﺎﻌﻤﻝا

راد

.

1987

2

Ковалев

А

.,

Шарбатов

Г

.

Учебник

арабского

языка

. –

М

.:

Наука

, 1998. –

С

. 379.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВОСТОКОВЕДЕНИЕ

/ ORIENTAL STUDIES 2018,

2

13

Муаллифлар

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

(

мафъули

мутлақ

)

ни

равиш

ҳоли

деб

аташган

.

Биз

биламизки

,

равиш

ҳоли

иш

-

ҳаракатнинг

қай

тарзда

бажарилганлигини

билдиради

.

Юқоридаги

мисол

(

ﺎﺑﺮﺹ

ﻰﻨﺑﺮﺿ

)

да

эса

бу

нарса

йўқ

.

2.

Э

.

Т

.

Талабов

ўз

китобида

لﻮﻌﻔﻣ

ﻖﻠﻄ

га

шундай

таъриф

беради

: “

Мут

-

лақ

масдар

асли

равиш

ҳоли

бўлиб

,

у

феъл

-

кесимнинг

ўзидан

ясалган

ва

ноаниқ

шаклда

тушум

келишигига

қўйилгандир

.

Масалан

:

ﺎﺑﺮﺿ

ﻪﺘﺑﺮﺿ

уни

роса

урдим

1

.

Бу

мисолни

уни

роса

урдим

деб

таржима

қилган

бўлсалар

-

да

,

ﻪﺘﺑﺮﺿ

ﺎﺑﺮﺿ

да

бундай

маъно

йўқ

.

3.

Б

.

М

.

Гранде

Курс

арабской

грамматики

в

сравнительно

-

историческом

освящении

китобида

шундай

дейди

:

Имя

действия

,

также

однократности

и

имя

способа

действия

в

винительном

падеже

арабские

авторы

называют

абсолютным

объектом

”.

Употребляется

он

в

следующих

случаях

:

1)

Для

усиления

(

ﺪﻴآﺄﺘﻠﻝ

)

и

подчеркивания

значения

глагола

.

Например

:

ﻪﺑﺮﺿ

ﺎﺑﺮﺿ

– (

букв

. “

Он

его

бил

битьем

”)

или

اﺮﻴﺳ

رﺎﺳ

– (

букв

. “

Он

шел

хож

-

дением

),

яъни

феълнинг

маъносини

кучайтириш

ва

таъкидлаш

учун

ишлатилади

.

Бироқ

бу

келтирилган

мисолларда

таъкид

(

подчеркивание

)

бор

,

аммо

кучайтириш

(

усиление

)

йўқ

.

2)

Для

выделения

(

عﻮﻨﻠﻝ

или

ﺰﻴﻴﻤﺘﻠﻝ

)

и

выражения

отличительного

признака

данного

действия

.

Например

:

اﺪیﺪﺷ

ﺎﺑﺮﺿ

ﻪﺘﺑﺮﺿ

или

ﻼیﻮﻃ

اﺮﻴﺳ

تﺮﺳ

,

яъни

ажратиб

кўрсатиш

ва

мазкур

ҳаракатнинг

ўзига

хос

белгисини

ифодалаш

учун

.

Аммо

бу

мисолларда

ажратиб

кўрсатиш

маъноси

йўқ

.

3)

При

перечислении

нескольких

действий

,

в

том

случае

вместо

имени

действия

употребляется

имя

однократности

.

Например

:

و

ﺔﺑﺮﺿ

ﻪﺘﺑﺮﺿ

ﻰﻨﺑﺮﺿ

ﻦﻴﺘﺑﺮﺿ

Я

ему

нанес

один

удар

,

а

он

меня

дважды

ударил

2

.

Бу

ерда

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

(

мафъул

мутлақ

) “

имя

однократности

дейилган

.

Имя

однократности

” –

масдарми

ёки

масдар

эмасми

?

Агар

имя

однократ

-

ности

масдарнинг

махсус

шакли

бўлса

,

ҳаммаси

масдарлардан

ясаладими

?

Буни

ҳам

ўйлаб

кўриш

керак

.

Мавзуга

қайтсак

,

Б

.

З

.

Холидов

Учебник

арабского

языка

китобида

Оно

усиливает

значение

действия

,

определяет

его

качество

и

степень

проявления

.

Например

:

ﻼﺘﻗ

ﺺﻠﻝا

سرﺎﺤﻝا

ﻞﺘﻗ

сторож

убил

вора

насмерть

.

Яъни

У

иш

-

ҳаракат

маъносини

кучайтиради

,

сифатини

ва

амалга

ошириш

даражасини

аниқлайди

.

Масалан

:

ﻼﺘﻗ

ﺺﻠﻝا

سرﺎﺤﻝا

ﻞﺘﻗ

қоровул

ўғрини

ўлдирди

3

,

деб

айтади

.

Б

.

З

.

Холидов

домланинг

фикрлари

Замахшарийнинг

фикрларига

яқинроқ

.

Аммо

у

киши

мафъули

мутлақ

ни

Самодополнение

”,

яъни

ўз

-

ўзини

1

Талабов

Э

.

Араб

тили

дарслиги

. –

Т

.:

Ўзбекситон

, 1993. –

Б

. 224.

2

Гранде

Б

.

М

.

Курс

арабской

грамматики

в

сравнительно

-

историческом

освоении

. –

М

.:

Вост

.

лит

, 1998.

3

Холидов

Б

.

З

.

Учебник

арабского

языка

. –

Т

.:

Ўқитувчи

, 1981. –

С

. 259.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВОСТОКОВЕДЕНИЕ

/ ORIENTAL STUDIES 2018,

2

14

тўлдирувчи

деб

атаган

ва

қуйидаги

таърифни

берган

:

Самодополнение

это

дополнение

в

форме

винительного

падежа

,

выраженное

масдаром

того

же

корня

и

обычно

той

же

породы

,

что

глагол

-

сказуемое

”. “...

Самодополнение

может

иметь

при

себе

согласованное

или

изафетное

определение

”.

Например

:

اﺪیﺪﺷ

ﺎﺒﻀﻋ

ﺐﻀﻏ

он

разгневался

сильно

.

دﻼﺠﻝا

بﺮﺿ

بﺮﺿ

он

ударил

так

,

как

ударяет

палач

(

букв

.

ударом

палача

).

Яъни

,

феъл

-

кесимнинг

ўзаги

ва

бобидан

ясалган

масдар

билан

ифода

-

ланади

дейилган

.

Аммо

М

.

Замахшарий

мутлақ

тўлдирувчи

вазифасида

бошқа

феълнинг

масдари

ҳам

ишлатилиши

мумкин

деб

,

ﺎﺳﻮﻠﺟ

تﺪﻌﻗ

деган

мисолни

келтиради

1

.

Б

.

З

.

Холидовда

бу

нарса

йўқ

.

А

.

Ковалев

,

Ш

.

Шарбатовлар

ҳам

выраженное

масдаром

от

того

же

глагола

дейишган

.

Булар

қаторида

Э

.

Талабов

ҳам

ўз

дарсликларида

У

феъл

-

кесимнинг

ўзагидан

ясалган

ва

ноаниқ

шаклда

тушум

келишигида

қўйилгандир

”, –

дейди

.

Б

.

М

.

Гранде

бу

борада

ҳеч

нарса

демаган

.

Мазкур

муаллифлар

мафъул

мутлақ

ни

ноаниқ

ҳолатдаги

тушум

кели

-

шигидаги

масдар

деб

аташяпти

,

шунингдек

,

унинг

(

яъни

масдарнинг

)

аниқ

-

ловчилар

билан

келиши

мумкинлигини

ҳам

уқтиришади

.

Масалан

,

Э

.

Тала

-

бов

: “

У

ноаниқ

шаклга

ва

тушум

келишигига

қўйилгандир

.

Мутлақ

масдар

қошида

(

хоҳ

мослашган

,

хоҳ

мослашмаган

)

аниқловчининг

бўлиши

унинг

ифода

қувватини

янада

оширади

,

масалан

:

ةدﺎﻌﺴﻝا

ﺔﺸﻴﻋ

سﺪﻨﻬﻤﻝا

اﺬه

ةﺮﺳأ

ﺶﻴﻌﺕ

бу

инженернинг

оиласи

бахтли

ҳаёт

кечиряпти

”,

дейди

2

.

Б

.

З

.

Холидов

:

Самодополнение

может

иметь

при

себе

согласованное

или

изафетное

определение

.

Например

:

اﺪیﺪﺷ

ﺎﺒﻀﻋ

ﺐﻀﻏ

он

разгневался

сильно

;

دﻼﺠﻝا

بﺮﺿ

بﺮﺿ

он

ударил

так

,

как

ударяет

палач

(

букв

.

ударом

палача

),

дейди

3

.

Яъни

, “

ўз

-

ўзини

тўлдирувчи

ўзи

билан

мослашган

ёки

мос

-

лашмаган

аниқловчига

эга

бўлиши

мумкин

,

масалан

:

اﺪیﺪﺷ

ﺎﺒﻀﻋ

ﺐﻀﻏ

у

қаттиқ

ғазабланди

дегани

каби

.

Биз

биламизки

,

изофанинг

иккинчи

бўлаги

аниқлик

артикли

олган

бўлса

,

биринчи

бўлаги

ҳам

аниқ

ҳисобланади

. 2-

мисолда

жаллод

сўзида

артикл

бор

,

демак

зарб

сўзи

ҳам

аниқ

ҳолатда

(

шаклан

эмас

,

албатта

).

Бу

эса

юқорида

айтилган

ноаниқ

шаклда

бўлади

деган

қоидага

тўғри

келмайди

.

Юқорида

айтилган

барча

гапларнинг

тўғрилигини

исботлаш

учун

Миср

Араб

Республикаси

,

Саудия

Арабистони

Қироллиги

каби

араб

мамлакатлари

олий

таълим

муассасаларида

таълим

ва

илмий

тадқиқотларга

асос

бўлаётган

замонавий

араб

тилшуносларининг

асарларига

мурожаат

қилдик

.

Жумладан

,

1

ىﺮﺸﺨﻣﺰﻝا

دﻮﻤﺤﻣ

.

ﻮﺤﻨﻝا

ﻰﻓ

ﻞﺼﻔﻤﻝا

. .

ﺮﺼﻤﺑ

فرﺎﻌﻤﻝا

راد

ص

97

1987

2

Талабов

Э

.

Араб

тили

дарслиги

. –

Т

.:

Ўзбекситон

, 1993. 341

-

б

.

3

Холидов

Б

.

З

.

Учебник

арабского

языка

. –

Т

.:

Ўқитувчи

, 1981. –

С

. 259.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВОСТОКОВЕДЕНИЕ

/ ORIENTAL STUDIES 2018,

2

15

Мустафо

Ғалайийнийнинг

уч

жилдлик

машҳур

"

ﺔﻴﺑﺮﻌﻝا

سورﺪﻝا

ﻊﻣﺎﺟ

"

кито

-

бида

шундай

дейилган

:

ﻪﻋﻮﻧ

نﺎﻴﺒﻝ

وأ

ﻩدﺪﻋ

نﺎﻴﺒﻝ

وأ

ﻞﻌﻔﻝا

ﺪﻴآﺎﺘﻝ

ﺮآﺬی

ﻢﺳا

ﻞآ

و

،

ﻰﻤﺴی

"

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

"

ﺔﻗﺎﻔﺕﺎﻓ

،

ﺎﺒیدﺄﺕ

و

،

ﻦﻴﺕﺮﻈﻧ

و

،

ﻦﻴﺕﻼﺹ

و

،

ﻖﻠﻄﻣ

لﻮﻌﻔﻣ

ﺎﻬﻨﻣ

ﺪﺡاو

ﻞآ

و

ةﺮﻴﺳ

و

ﺔﻴﺸﻣ

و

.

ن

ﻞﻌﻔﻝا

ﺪآأ

ﻰﻧﺎﺜﻝا

و

لوﻷا

،

ﻩدﺪﻋ

ﺎﻨﻴﺑ

ﻊﺑاﺮﻝا

و

ﺚﻝﺎﺜﻝا

و

،

ﻪﻋﻮﻧ

ﺎﻨﻴﺑ

سدﺎﺴﻝا

و

ﺲﻣﺎﺨﻝا

و

.

Ҳар

бир

исм

феълни

таъкидлаш

учун

,

ёки

неча

маротаба

бажарилганлигини

(

сонини

)

ёки

сифатини

баён

қилиш

учун

ишлатилади

ва

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

деб

ата

-

лади

. 1

ва

2-

мисолда

феълни

таъкидлаяпти

, 3, 4-

ҳолатда

сонини

, 5

ва

6-

мисолда

сифатини

билдираяпти

.

Уларнинг

ҳар

бири

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

[

мафъул

мутлақ

]

дир

.

ﻪﺘﻝﺁ

ﻰﻠﻋ

لﺪی

ﺎﻣ

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

ﻦﻣ

بﻮﻨی

ﺪﻗ

,

ﻞﺜﻣ

"

ﺎﺤﻣر

ﻪﻨﻌﻃ

وأ

ﻦﺋﺎﺨﻝا

ﻪﻨﻌﻃ

"

мутлақ

масдарнинг

ўрнига

иш

қуроллари

(

номлари

)

ни

қўллаш

мумкин

.

Ма

-

салан

: “

Хоинни

жароҳатладим

ёки

уни

найза

билан

жароҳатладим

1

.

Кўриб

ўтган

дарсликларимизда

бу

ҳақда

ҳеч

нима

дейилмаган

.

.

ﻪﻠﻌﻓ

ﻦﻋ

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

ﺮﺥﺄﺘی

،

ﻞﺜﻣ

ﺪﻴآﺄﺘﻠﻝ

نﺎآ

نأ

" :

ﺎﻴﻌﺳ

ﻰﻤﻠﻌﻠﻝ

ﻰﻌﺴﻧ

"

ﺐﺠﻴﻧأ

Мутлақ

масдар

феълни

таъкидламоқчи

бўлса

,

феълдан

кейин

келиши

керак

.

Масалан

:

ﺎﻴﻌﺳ

ﻰﻤﻠﻌﻠﻝ

ﻰﻌﺴﻧ

.

عﻮﻨﻠﻝ

نﺎآ

نا

ﺎﻣأ

،

ﻞﺜﻣ

" :

ءﻼﻘﻌﻝا

ﻞﻤﻋ

ﻞﻤﻌی

"

دﺪﻌﻠﻝ

وأ

،

ﻞﺜﻣ

"

ﻦﻴﺘﻗد

ﺔﻋﺎﺴﻝا

ﺖﻗد

"

زﻮﺠﻴﻓ

ﻞﻌﻔﻝا

ﻰﻠﻋ

ﻪﻤیﺪﻘﺕ

،

لﻮﻘﺘﻓ

"

ﻞﻤﻌﻧ

ءﻼﻘﻌﻝا

ﻞﻤﻋ

"

و

"

ﺔﻋﺎﺴﻝا

ﺖﻗد

ﻦﻴﺘﻗد

"

.

“...

аммо

унинг

сифатини

билдирса

, “

оқиллардек

иш

қилдик

ёки

сонини

билдирса

, “

соат

икки

марта

бонг

урди

мисолларидаги

каби

мафъул

мутлақ

феълдан

олдин

туриши

жоиз

:

ﺔﻋﺎﺴﻝا

ﺖﻗد

ﻦﻴﺘﻗدو

ﻞﻤﻌﻧ

ءﻼﻘﻌﻝا

ﻞﻤﻋ

.

ﻞﻌﻔﻝا

فﺬﺤی

ﺪﻗ

و

،

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

ﻰﻘﺒی

و

،

ﻞﺜﻣ

" :

اﺮﻜﺷ

و

اﺪﻤﺡ

"

"

ﻰﻠﻋ

اﺮﺒﺹ

ﺪﺋاﺪﺸﻝا

"

феъл

тушиб

қолиб

,

мафъул

мутлақнинг

ўзи

қолиши

мумкин

,

масалан

:

اﺮﻜﺷ

و

اﺪﻤﺡ

– “

Аллоҳга

ҳамд

ва

раҳматлар

бўлсин

,

ﻰﻠﻋ

اﺮﺒﺹ

ﺪﺋاﺪﺸﻝا

ночорларга

сабр

берсин

2

мисолларидаги

каби

.

Мафъул

мутлақнинг

бундай

сифатлари

ҳақида

ҳам

ҳеч

нарса

дейишмаган

.

Яна

бир

машҳур

замонавий

араб

тилшунос

олими

Аббос

Ҳасаннинг

тўрт

жилдлик

ﻰﻓاﻮﻝاﻮﺤﻨﻝا

китобининг

2-

жилдида

ﻖﻠﻄﻤﻝا

لﻮﻌﻔﻤﻝا

шундай

таърифланган

:

اﺪﺡاو

اﺮﻣأ

رﺪﺼﻤﻝا

ﻦﻣ

ضﺮﻐﻝا

نﻮﻜی

ﺪﻗ

و

،

ﺎﻴﻈﻔﻝ

اﺪﻴآﻮﺕ

ﺪآﺆی

نأ

ﻮه

و

ﻪﻠﻣﺎﻋ

ﻰﻨﻌﻣ

ﻪﻠﺒﻗ

رﻮآﺬﻤﻝا

،

ﻩرﺮﻘی

و

و

ةﻮﻗ

ﻩﺪیﺰی

و

،

و

ﻚﺸﻝا

ﺪﻨﻋ

ﺪﻌﺒی

ىأ

زﺎﺠﻤﻝا

لﺎﻤﺘﺡا

.

اﺬه

ﻖﻘﺤﺘی

و

ﻢﻬﺒﻤﻝا

بﻮﺼﻨﻤﻝا

رﺪﻀﻤﻝﺎﺑ

،

ﻮﺤﻧ

:

ﺎﻐﻠﺑ

تﻮﺤﻝا

ﻎﻠﺑ

ﺎﻧاﺮﻴﻃ

ﺔﺠﻝا

ﻰﻓ

ﺔﻜﻤﺴﻝا

ترﺎﻃ

.

Бу

масдарнинг

мақсади

битта

,

яъни

таъкидлаш

,

кучайтириш

,

шубҳа

ва

мажозий

маънодан

узоқлаштириш

.

Бу

тушум

келишигидаги

шубҳа

ноаниқ

масдар

билан

ифодаланади

.

Масалан

:

ﺎﻐﻠﺑ

تﻮﺤﻝا

ﻎﻠﺑ

Кит

(

катта

балиқ

)

одамни

ютиб

юборди

”.

1

ﻰﻨﻴیﻼﻐﻝا

ﻰﻔﻄﺼﻣ

.

ﺔﻴﺑﺮﻌﻝا

سورﺪﻝا

ﻊﻣﺎﺟ

.

ﺔیﺮﺼﻌﻝا

ﺔﺒﺘﻜﻤﻝا

.

اﺪﻴﺳ

-

توﺮﻴﺑ

.

2001

ص

387

2

Ўша

манба

.


background image

SHARQSHUNOSLIK /

ВОСТОКОВЕДЕНИЕ

/ ORIENTAL STUDIES 2018,

2

16

ترﺎﻃ

ﺔﻜﻤﺴﻝا

ﺎﻧاﺮﻴﻃ

ﻮﺠﻝا

ﻰﻓ

Балиқ

ҳавода

(

қушдек

)

учди

1

.

Бу

ерда

одамни

ютиб

юбориш

ёки

қушдек

учиш

кўчма

маънода

эмас

.

Бизнинг

шарқшунослар

мафъул

мутлақнинг

бундай

хусусиятлари

ҳақида

гапиришмаган

.

Хулоса

қилиб

айтганда

,

мафъул

мутлақнинг

иш

-

ҳаракат

маъносини

таъ

-

кидлаш

,

сонини

, c

ифатини

кўрсатиш

каби

хусусиятларидан

ташқари

яна

бир

қанча

сифатлари

бор

.

Жумладан

:

1.

Мафъул

мутлақнинг

ўрнига

иш

қуроллари

номлари

ишлатилиши

мум

-

кин

:

Уни

найза

билан

жароҳатлади

ﺎﺤﻣر

ﻪﻨﻌﻃ

.

2.

Мафъул

мутлақ

иш

-

ҳаракатнинг

номини

ва

сифатини

билдирса

,

феълдан

олдин

туриши

мумкин

:

Соат

икки

марта

бонг

урди

ﺔﻋﺎﺴﻝا

ﺖﻗد

ﻦﻴﺘﻗد

.

3.

Феъл

тушиб

қолиб

,

мафъул

мутлақнинг

ўзи

қолиши

мумкин

:

Аллоҳга

ҳамд

ва

шукрлар

бўлсин

اﺮﻜﺷ

و

اﺪﻤﺡ

.

4.

Мафъул

мутлақ

кўчма

маънода

эмас

,

чиндан

ҳам

содир

бўлган

иш

-

ҳаракатни

англатади

:

Балиқ

ҳавода

қушдек

учди

ﺎﻧاﺮﻴﻃ

ﻮﺠﻝا

ﻰﻓ

ﺔﻜﻤﺴﻝا

ترﺎﻃ

.

5.

Мафъул

мутлақ

вазифасида

бошқа

феълнинг

масдари

ишлатилиши

мумкин

:

ﺎﺳﻮﻠﺟ

تﺪﻌﻗ

Шарқшуносларимиз

мафъул

мутлақнинг

араб

тилшунослари

ўз

дарслик

-

ларида

баён

қилган

биз

юқорида

санаб

ўтган

сифатлари

ҳақида

ҳеч

нарса

дейишмаган

ва

аксинча

,

уларнинг

ўрнига

выделяет

,

усиливает

ёки

равонроқ

қилади

”, “

ифода

қувватини

оширади

каби

ўзига

хос

таърифлар

берадилар

.

Бугунги

кунда

олий

таълим

муассасалари

профессор

-

ўқитувчилари

олди

-

га

Олий

таълим

сифатини

ошириш

,

янги

,

замон

талабларига

жавоб

беради

-

ган

педогогик

технологиялар

,

инновациялар

тадбиқ

этилган

ўқув

адабиёти

яратиш

каби

долзарб

масалалар

қўйилган

.

Айни

пайтда

хорижий

адабиёт

-

лардан

кенг

,

унумли

ва

айниқса

,

мақсадли

фойдаланган

ҳолда

янги

давр

ўқув

адабиётларини

яратиш

асосий

масалалардан

бири

ҳисобланади

.

Демак

,

ҳар

бир

фан

ўқитувчиси

,

жумладан

,

араб

тили

мутахассислари

ҳам

грам

-

матикага

оид

дарсликлар

,

қўлланмалар

ёзадиган

бўлсалар

,

араб

тилшунос

-

лари

ва

олимларининг

асарлари

,

дарслик

ва

ўқув

қўлланмаларини

уларни

танқидий

ва

қиёсий

ўрганган

ҳолда

,

истефода

этишлари

зарур

.

Ана

шунда

-

гина

талаб

қилинаётган

мукаммал

дарслик

ва

қўлланмалар

яратилади

.

1

ﻦﺴﺡ

سﺎﺒﻋ

.

ﻰﻓاﻮﻝا

ﻮﺤﻨﻝا

.

ﺮﺼﻤﺑ

فرﺎﻌﻤﻝا

راد

2003

ص

361

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов