113
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Ражабова
Д
.
Б
.,
Жумаева
А
.
А
.,
Шарипова
Н
.
С
.
Қобилова
Г
.
А
.,
Юлдашова
Ш
.
Т
.
БУХОРО
ВИЛОЯТИДА
БРОНХИАЛ
АСТМАДАН
ЎЛИМ
ҲОЛАТИНИНГ
ЎЗИГА
ХОС
ХУСУСИЯТЛАРИ
Бухоро
давлат
тиббиёт
институти
Замонавий
адабаётларнинг
гувоҳлик
беришича
,
бронхиал
астмада
ўлимнинг
бевосита
саба
-
би
асфиксия
синдроми
ҳисобланади
.
Бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
тўғрисидаги
аниқ
маълумотлар
ҳалигача
етарли
эмас
.
Бу
эҳтимол
,
ҳисобот
ҳужжатларида
бронхиал
астманинг
ўлимга
олиб
келувчи
асосий
сабаб
деб
кўрсатилмаганлигидадир
.
Маълумки
,
касаллик
кечиши
-
нинг
оғирлашуви
шу
касалликдан
ўлим
хавфининг
ошишига
олиб
келади
.
Фармацевтика
са
-
ноатида
ишлаб
чиқаришнинг
ошиши
,
соғлиқни
сақлаш
амалиётида
астмага
қарши
дори
воси
-
таларни
қўллашнинг
кенг
тадбиқ
қилинишига
қарамасдан
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолати
йилдан
йилга
ошиб
бормоқда
.
Ишнинг
мақсади
:
Бухоро
вилоятида
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатининг
ўзига
хос
хусу
-
сиятлари
,
ёш
-
жинс
таркибини
ўрганиш
.
Материал
ва
услублар
:
Бухоро
вилояти
шаҳар
ва
туманлари
орасида
2004-2008
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолати
ёппасига
текшириш
усули
ёрдамида
ўрганилди
.
Тадқиқот
жараёнида
52
нафар
бронхиал
астмадан
ўлган
беморларнинг
106/-
ш
статистик
таҳлил
қилинди
(30
нафар
қишлоқ
ва
22
нафар
шаҳар
аҳолиси
).
Таҳлил
қилиш
жараёнида
ўлган
беморларнинг
ёши
,
ўлган
куни
,
жойи
(
касалхона
ёки
уйда
),
касалхонада
даволанганлик
давомийлиги
,
ўлим
сабаби
каби
параметрлар
инобатга
олинди
.
Натижалар
ва
таҳлил
: 2004-2008
йилларнинг
статистик
маълумотларнинг
таҳлилига
кўра
Бухоро
вилоятида
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолати
сезиларли
равишда
ошиб
борган
. 2007
йил
-
да
ўлим
кўрсаткичи
2004
йилга
нисбатан
1.4
мартага
ошган
.
Вилоятнинг
шаҳар
ва
туманлари
орасида
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатини
таҳлил
қилганимизда
қуйидаги
натижаларга
эриш
-
дик
.
Бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатининг
учрашига
кўра
Бухоро
вилоятининг
туманларини
3
гуруҳга
бўлдик
.
Унга
кўра
: I
гуруҳ
–
бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
вилоят
кўрсаткичидан
юқори
бўлган
туманлар
:
Когон
шаҳри
ва
Қоракўл
туманлари
. (10 000
аҳолига
ўртача
5.8-12.5) II
гуруҳ
–
бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
вилоят
кўрсаткичига
тенг
бўлган
туманлар
:
Бухоро
шаҳри
,
Решку
,
Ромитан
,
Қоровулбозор
,
Шофиркон
туманлари
.
(10 000
аҳолига
ўртача
2.7-5.8) III
гуруҳ
–
бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
вилоят
кўрсаткичидан
паст
бўлган
туманлар
:
Бухоро
,
Вобкент
,
Жондор
,
Когон
,
Ғиждувон
туманлари
.
(10 000
аҳолига
ўртача
1.8-2.6) (1-
жадвал
)
Ўлим
ҳолатини
ёш
таркибига
кўра
таҳлил
қилганимизда
катталар
орасида
бу
кўрсаткич
болаларга
нисбатан
юқори
фоизни
ташкил
қилгани
аниқ
бўлди
(1-
расм
.)
Таҳлил
натижаларига
кўра
ўлим
ҳолати
болалар
орасида
2004-2008
йиллар
давомида
44%
га
камайган
.
Катталар
ора
-
сида
эса
бу
кўрсаткич
2005
йилда
2004
йилга
нисбатан
24.2%
га
ошиб
борган
, 2008
йилга
ке
-
либ
эса
22.4%
га
камайиши
кузатилган
.
Бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатини
жинсга
нисбатан
таҳлил
қилганимизда
бу
кўрсаткич
эркакларда
2007
йилда
2004
йилга
нисбатан
16%
га
ошиб
борган
.
Аёлларда
эса
бу
кўрсаткич
24.4%
га
ошганлигини
кўрсатмоқда
. 2008
йилга
бориб
, 2007
йилга
нисбатан
ўлим
ҳолати
эркакларда
13.7%
га
,
аёлларда
эса
27.1%
га
камайган
(2-
жадвал
).
Шаҳарда
яшовчи
бронхиал
астма
билан
касалланганлар
орасида
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолати
қишлоқда
яшовчи
мазкур
касаллик
билан
касалланганларга
нисбатан
ўртача
26.5%
кўп
тарқалган
(2-
расм
).
Таҳлил
натижаларига
кўра
ўлим
ҳолати
шаҳар
аҳолиси
орасида
2007
йилда
2004
йилга
нис
-
батан
41.5%
га
ошган
бўлса
, 2008
йилга
келиб
бу
кўрсаткич
60%
га
камайганлигини
кўрсатмоқда
.
Қишлоқ
аҳолиси
орасида
эса
бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
2004-2008
йиллар
давомида
динамикада
деярли
ўзгармаган
.
Хулоса
:
Бухоро
вилоятида
бронхиал
астмадан
ўлим
ўртача
3.6±0.5
ни
ташкил
қилади
(100 000
аҳолига
).
Касалликдан
ўлим
даражаси
2004-2008
йиллар
давомида
динамикада
деярли
ўзгармаган
.
Энг
юқори
кўрсаткич
2007
йилда
кузатилиб
,
бу
йилда
ўлим
кўрсаткичи
2004
йил
-
га
нисбатан
22%
га
ошган
.
Болалар
орасида
эса
бу
кўрсаткич
динамикада
камайиб
борган
.
114
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
1-
жад
вал
.
Бухоро
вилоят
ининг
шаҳар
ва
ту
манлари
орасида
бр
онхиал
астм
адан
ўлим
кўрсаткичи
(100 0
00
аҳоли
га
)
Шаҳар
ва
ту
ма
нл
ар
2004
2005
2006
2007
2008
Ўр
тача
5
йи
лда
Шаҳарлар
Бу
хоро
ш
2.8±
1.1
2.9±
1.0
1.1±
0.4
6.3±
2.3
3.1±
1.1
3.2±
1.2
Когон
ш
5.3±
3.8
34.1±
9.4
5.1±
3.6
7.7±
4.4
10.2±
5.1
12.5±
5.3
Ту
манлар
Бу
хоро
2.4±
1.4
3.9±
1.7
3.8±
2.9
0.7±
0.7
2.2±
1.3
2.6±
1.6
Вобкент
1.9±
1.3
0.9±
0.9
3.7±
1.8
5.4±
2.2
1.8±
1.3
2.7±
1.5
Жондор
2.3±
1.3
1.5±
1.0
1.4±
1.0
4.2±
1.7
3.5±
1.5
2.6±
1.3
Когон
1.8±
1.8
3.5±
2.5
5.2±
3.0
1.6±
1.6
0.0±
0.0
2.4±
1.8
Олот
1.2±
1.2
2.5±
1.8
1.2±
1.2
3.6±
2.1
4.6±
2.3
2.6±
1.7
Пешку
6.32.
6
4.1±
2.0
8.1±
2.8
5.9±
2.4
1.9±
1.4
5.3±
2.2
Ромитан
3.7±
1.8
2.7±
1.6
3.6±
1.8
5.3±
2.2
3.5±
1.7
3.8±
1.8
Шофиркон
4.4±
1.8
6.1±
2.1
3.5±
1.6
3.5±
1.5
2.0±
1.2
3.9±
1.6
Қоракўл
8.9±
2.7
7.1±
2.4
6.2±
2.2
6.9±
2.3
6.7±
2.2
7.2±
2.4
Қоров
ул
бозор
0.0±
0.0
6.6±
6.6
6.4±
6.4
0.0±
0.0
6.0±
6.0
3.8±
3.8
Ғижду
вон
1.2±
0.7
2.0±
0.9
2.1±
0.9
0.8±
0.6
2.7±
1.0
1.8±
0.8
Бу
хоро
вилояти
3.2±
0.5
4.0±
0.5
3.3±
0.5
4.1±
0.5
3.2±
0.4
3.6±
0.5
2-
жад
вал
.
Бр
онхиал
астм
адан
ўлим
ҳо
латининг
эр
каклар
ва
аё
лл
ар
орасид
а
тарқали
ш
и
. (100
000
аҳолига
)
Йиллар
Эрка
кла
р
Аёллар
Жами
2004
3.7±
0.7
2.8±
0.6
3.2±
0.5
2005
4.5±
0.8
3.7±
0.7
4.0±
0.5
2006
3.9±
0.7
2.7±
0.6
3.3±
0.5
2007
4.4±
0.7
3.7±
0.7
4.1±
0.5
2008
3.8±
0.7
2.7±
0.6
3.2±
0.4
Ўр
тача
4.1±
0.7
3.1±
0.6
3.6±
0.5
115
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
0
1
2
3
4
5
6
2004
2005
2006
2007
2008
Болалар
катталар
1-
расм
.
Бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатининг
болалар
ва
катталар
орасида
учраш
структура
-
си
(100 000
аҳолига
)
0
1
2
3
4
5
6
7
2004
2005
2006
2007
2008
шаҳар
аҳолиси
қишлоқ
аҳолиси
2-
расм
.
Бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатининг
шаҳар
ва
қишлоқ
аҳолиси
орасида
учраши
(100 000
аҳолига
).
116
ПРОБЛЕМЫ
БИОЛОГИИ
И
МЕДИЦИНЫ
1 (68) 2012
Бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолатининг
Бухоро
вилоятининг
шаҳар
ва
туманлари
орасида
тарқалганлигини
таҳлил
қилганимизда
вилоятнинг
Когон
шаҳри
ва
Ромитан
туманларида
бу
кўрсаткич
вилоят
кўрсаткичидан
анча
юқори
катталикни
ташкил
қилган
(
қарийб
3.5
баробар
кўп
).
Вилоят
кўрсаткичларига
нисбатан
паст
куўрсаткичлар
эса
вилоятнинг
Бухоро
,
Вобкент
,
Жондор
,
Когон
,
Ғиждувон
туманларида
кузатилган
.
Ёш
таркибига
кўра
катталар
орасида
бронхиал
астмадан
ўлим
кўрсаткичи
болаларга
нисба
-
тан
5.6
баробар
кўп
кузатилган
.
Эркакларда
ўлим
аёлларга
нисбатан
1.4
баробар
кўп
учраган
.
Вилоятда
истиқомат
қиладиган
шаҳар
ва
қишлоқ
аҳолиси
орасида
ҳам
бронхиал
астмадан
ўлим
ҳолати
фарқ
қилади
.
Жумладан
,
шаҳар
аҳолиси
орасида
мазкур
кўрсаткич
қишлоқ
аҳолисига
нисбатан
1.4
баробар
кўп
тарқалган
.
Фойдаланилган
адабиётлар
:
1.
Адрианов
Б
.
А
.,
Натальская
Н
.
Ю
.
и
др
.
О
причинах
и
механизмах
летальности
при
бронхиальной
астме
// 6-
й
Национальный
конгресс
по
болезням
органов
дыхания
.
Новосибирск
, 1996.-
№
4.–
С
. 7.
2.
Адрианов
Б
.
А
.,
Натальская
Н
.
Ю
.
и
др
.
О
причинах
и
механизмах
летальности
при
бронхиальной
астме
// 6-
й
Национальный
конгресс
по
болезням
органов
дыхания
.
Новосибирск
.-1996.-
№
4.–
С
.7.
3.
Княжеская
Н
.
П
.
Тяжелая
бронхиальная
астма
. Consilliummedicum. 2002.-
Том
4.—
№
4.
4.
Мухаммеджанов
Н
.
З
.
Основные
вопросы
медико
-
социальной
реабилитации
инвалидов
в
Узбекиста
-
не
на
современном
этапе
//
Медико
-
социальная
экспертиза
и
реабилитация
.-2004.-
№
2.–
С
. 40-42.
5.
Палеев
Н
.,
Черейская
Н
.
Бронхиальная
астма
у
пожилых
//
Врач
.—2005.—
№
10.—
С
. 8-13.
