Кишлок хужалигида ишлатиладиган пестицид таъсирини гигиеник бахолаш

ВАК
elibrary
inLibrary
Google Scholar
Выпуск:
CC BY f
123-124
102
4
Поделиться
Саломова, Х., Жумаева, А., Хасанов, У., & Манасова, И. (2012). Кишлок хужалигида ишлатиладиган пестицид таъсирини гигиеник бахолаш. Журнал проблемы биологии и медицины, (1 (68), 123–124. извлечено от https://inlibrary.uz/index.php/problems_biology/article/view/6499
Crossref
Сrossref
Scopus
Scopus

Аннотация

Кишлок хужалигида ишлатиладиган кимёвий препаратларни (пестицидларни) атмосфера хавоси, тупрок, сув хавзалари, озик-овкат махуслотларини ифлослаш даражасини аниклаш ва пахта экини билан шуғулланадиган кишиларнинг жигар, ошкозан ичак систимасига таъсирини ўрганиш.

Похожие статьи


background image

123

ПРОБЛЕМЫ

БИОЛОГИИ

И

МЕДИЦИНЫ

1 (68) 2012

Саломова

Х

.

Ж

.,

Жумаева

.

А

.

А

.,

Хасанов

У

.

Х

.,

Манасова

И

.

С

.

КИШЛОК

ХУЖАЛИГИДА

ИШЛАТИЛАДИГАН

ПЕСТИЦИД

ТАЪСИРИНИ

ГИГИЕНИК

БАХОЛАШ

Бухоро

давлат

тиббиёт

институти

Илмий

техника

ва

кишлок

хужалигининг

ривожланиши

билан

бир

каторда

кишлок

хужали

-

ги

махсулотларини

етиштириш

,

уларни

парваришлаш

даврида

узок

йиллар

давомида

120

дан

ортик

песатецидлар

ишлатилиб

келинди

.

Бу

уз

навбатида

атмосфера

хавоси

,

тупрок

,

сув

хавзалари

,

озик

овкат

махсулотларининг

кимёвий

препаратлар

билан

ифлосланишига

олиб

келди

.

Кимёвий

препаратларни

кишлок

хужалигида

жадал

суръатда

ишлатилган

йилларда

(1992

йилларгача

)

аксарият

холларда

йўл

қўйилган

камчилик

ва

хатоликлар

бу

ишлатилаётган

пес

-

тицидларнинг

хавфлилик

даражаси

,

яъни

уларнинг

ташқи

мухит

таъсирида

ўзининг

захарли

-

лик

хусусиятларини

йўқотмаслиги

,

кумулятив

хусусиятига

эга

бўлиши

каби

хусусиятлари

эътибордан

четга

коларди

.

Тадкикот

максади

:

Кишлок

хужалигида

ишлатиладиган

кимёвий

препаратларни

(

пестицидларни

)

атмосфера

хавоси

,

тупрок

,

сув

хавзалари

,

озик

-

овкат

махуслотларини

ифлос

-

лаш

даражасини

аниклаш

ва

пахта

экини

билан

шуғулланадиган

кишиларнинг

жигар

,

ошкозан

ичак

систимасига

таъсирини

ўрганиш

.

Материаллар

ва

усуллар

:

атроф

мухит

иншоотлари

-

нинг

пестицидлар

колдиги

билан

иф

-

лосланиш

даражасини

1985

йилдан

бошлаб

динамикада

лаборатория

усулида

текширилиб

ке

-

линмокда

.

Биз

илмий

изланишларимизда

вилоятнинг

Давлат

санитария

эпидемиология

назорат

марказлари

санитар

гигиеник

тахлилхоналарида

олиб

борилган

текширишлар

натижасидан

фойдаландик

.

Тадкикот

натижалари

:

Бухоро

вилоятида

1985

йилда

кишлок

хужалигида

55

турдаги

пес

-

тицидлар

ишлатилиб

,

буларнинг

31

таси

(68

фоиз

)

юкори

токсик

хусусиятига

эга

булган

пре

-

паратлар

, 1990

йилда

2

турдаги

ишлатилган

кимёвий

моддалардан

17-

таси

(53

фоизи

)

юкори

токсик

хусусиятига

эга

булган

препаратлар

, 1995

йилда

– 27

турдаги

ишлатилган

кимёвий

препаратлардан

5

таси

(8,5

фоизи

)

юкори

ва

урта

токсик

хусусиятига

эга

булган

препаратлар

ва

2000

йилда

16

турдаги

ишлатилган

кимёвий

препаратларнинг

барчаси

кам

захарлилик

хусу

-

сиятига

эга

булган

препаратлардир

.

1985

йилда

вилоят

буйича

575-

та

текширилган

атмосфера

хавоси

намунасининг

122

тасида

(21,2

фоиз

)

бутифос

,

хлорат

магний

микдори

белгиланган

меъёрдан

юкорилиги

, 212

тупрок

намунасининг

73

тасида

(34,4

фоиз

)

юкорида

номлари

келтирилган

пестицидларнинг

микдори

меъёрдан

юкорилиги

аникланди

.

Шунингдек

,

вилоятда

1985

йилда

1

гектар

майдонга

бир

йилда

уртача

ишлатилган

пести

-

цидлар

микдори

16,2

кг

ва

бир

одамга

тугри

келадиган

кимёвий

препаратлар

4,8

кг

. 1990

йил

-

да

1

га

майдонга

7,8

кг

,

бир

одам

бошига

1,7

кг

, 1995

йилда

1

га

майдонга

2,9

кг

,

бир

одам

бо

-

шига

0,7

кг

ва

2000

йилда

1

га

майдонга

1,2

кг

пестицидлар

ишлатилиб

,

бир

одам

бошига

0,5

кг

тугри

келди

.

Шунинг

билан

бир

каторда

тупрокда

ДД

(0,1-0,3

мг

/

кг

),

ГХЦГ

(0,04 – 0,07

мг

/

кг

)

кимёвий

препаратларни

колдиги

аникланди

. 1990

йилда

341

хаво

намунасининг

19

тасида

(5,5

фоиз

)

хлорад

магний

препаратининг

юкори

микдорда

эканлиги

аникланди

.

Тупрокда

эса

ДД

препа

-

рати

– 0,1–0,2

мг

/

кгни

,

ТХЦТ

препарати

- 0,02–0,03

мг

/

кг

микдорда

эканлиги

аникланди

.

Юқорида

курсатилган

маълумотлар

натижасига

асосланган

холда

пахтазорларни

зарарсиз

-

лантришда

кенг

ишлатиладиган

(

фосфор

органик

)

пестецидларнинг

касбий

мулоқотга

булади

-

ган

дехконлар

жигарига

,

ошқозанига

таъсири

ўрганилди

. 150

та

пахтакор

23-45

ёшдаги

.

Пес

-

тицидлар

билан

ишлаш

фаолияти

4-17

йил

бўлган

кишиларни

шикоятига

асосланиб

текши

-

ришда

аникланди

71%

жигар

сохасида

огрик

сезишни

,

жиғилдон

қайнаши

,

иштаханинг

бузи

-


background image

124

ПРОБЛЕМЫ

БИОЛОГИИ

И

МЕДИЦИНЫ

1 (68) 2012

лишини

айтди

,

кўрик

натижалари

57%

да

тил

шиллиқ

қаватининг

рангини

ўзгаришини

17%

жигар

катталашиши

13%

да

эпигастрал

оғриқлар

аниқланди

.

2000

йилдан

бошлаб

кишлок

хужалиги

биологик

усулнинг

кенг

ишлатилиши

натижасида

пестицидлар

ишлатиш

микдори

кескин

камайди

.

2000

йилда

текширилган

362

та

атмосфера

хавоси

намунасининг

12

тасида

хлорат

магний

микдори

белгиланган

меъёрдан

юкорилиги

аникланди

.

Тупрокда

вилоятда

ишлатиладиган

пестицидлар

микдорини

белгиланган

меъёрдан

юкорилиги

аниклманмади

.

Шунингдек

тупрок

-

да

ДДТ

,

ГХЦГ

препаратларнинг

изомерлари

топилмади

.

2001

йилда

вилоят

кишлок

хужалигида

17

турдаги

кам

захарлилик

хусусиятига

эга

булган

пестицидлар

ишлатилиб

,

хар

бир

гектар

майдонга

уларнинг

йиллик

салмоги

0,6

кг

ва

ахоли

жон

бошига

0,2

кг

.

ни

ташкил

этди

.

2004

йилда

бу

курсаткич

хар

бир

гектарга

0,4

кг

ва

ахолии

жон

бошига

0,1

кг

ни

ва

нихоят

2007

йилда

вилоят

буйича

6

турдаги

пестицидлар

ишлатилиб

,

хар

бир

гектар

майдонига

0,1

кг

ва

ахоли

жон

бошига

0,03

кг

туғри

келди

.

2008

йилдан

бошлаб

текширилган

уртача

863

хаво

, 498

та

сув

, 441

та

тупрок

, 1893

та

озик

-

овкат

махсулотлари

намуналарида

пестицидлар

колдиги

топилмади

.

Хулоса

:

Хулоса

қилиб

шуни

айтиш

мумкинки

,

кишлок

хужалигидаги

пахта

далаларини

зарарсиз

-

лантириш

учун

ишлатиладиган

пестицидларнинг

атроф

мухит

объектларининг

(

атмосфера

хаво

,

тупрок

)

улар

колдиги

билан

ифлосланишига

олиб

келди

.

Пестицидлар

билан

доимо

иш

-

лайдиган

кишиларда

айниқса

фосфор

органик

бирикмалар

таъсирида

жигар

ва

ошқозон

систе

-

маларида

функционал

потологик

ўзгаришлар

келиб

чиқиши

аниқланди

.

Қишлок

хужалигида

2000

йилдан

бошлаб

пахта

далаларини

зарарсизлантириш

учун

ишла

-

тиладиган

пестицидларнинг

жойига

биологик

усулнинг

кенг

кулланилиши

пестицидлар

кол

-

дигининг

атроф

мухит

иншоотларидан

йуколиб

кетишига

сабаб

булди

.

Айрим

озик

-

овкат

махсулотларининг

Республика

,

жумладан

вилоятга

кириб

келишини

эътиборга

олиб

,

озик

-

овкат

махсулотлари

таркибидаги

захарли

моддалар

колдик

микдорини

доимий

назорат

ва

препарат

колдиклари

булмаган

махсулотларни

истеъмолга

чикариш

мак

-

садга

мувофикдир

.

Давлат

санитария

эпидемиология

хизматлари

кишлок

хужалигида

пестицидларни

ишла

-

тилишида

амалдаги

СанК

ва

М

,

инструкция

,

амалий

ва

услубий

кулланмаларда

курсатилган

талабларга

катъий

риоя

килиниши

ва

лаборатория

тахлиллари

асосида

назорат

килиниши

ло

-

зим

.

Республикада

кишлок

хужалиги

тулик

биологик

усулни

жорий

килиш

,

табиатнинг

мусаф

-

фолигини

таъминлаш

,

ахолига

экологик

тоза

озик

овкат

махсулотлари

етказиб

беришнинг

асосий

омилидир

.

Фойдаланилган

адабиётлар

:

1.

Румянцев

Г

.

И

.

Умумий

гигиена

.

М

., 2001.

2.

Димиденко

Д

.

А

.

Гигиена

. 2002.

3.

Большаков

О

.

С

.

Общая

гигиена

.

М

., 2002.

4.

Умумий

гигиена

.

Дусчанов

Ўзбекистон

2001.

5.

Гигиенистлар

съезди

ва

анжуман

тўпламлари

. 2004-2011

йй

.

Библиографические ссылки

Румянцев Г.И. Умумий гигиена. М., 2001.

Димиденко Д.А. Гигиена. 2002.

Большаков О.С. Общая гигиена. М., 2002.

Умумий гигиена. Дусчанов Узбекистан 2001.

Гигиенистлар съезди ва анжуман тупламлари. 2004-2011йй.

inLibrary — это научная электронная библиотека inConference - научно-практические конференции inScience - Журнал Общество и инновации UACD - Антикоррупционный дайджест Узбекистана UZDA - Ассоциации стоматологов Узбекистана АСТ - Архитектура, строительство, транспорт Open Journal System - Престиж вашего журнала в международных базах данных inDesigner - Разработка сайта - создание сайтов под ключ в веб студии Iqtisodiy taraqqiyot va tahlil - ilmiy elektron jurnali yuridik va jismoniy shaxslarning in-Academy - Innovative Academy RSC MENC LEGIS - Адвокатское бюро SPORT-SCIENCE - Актуальные проблемы спортивной науки GLOTEC - Внедрение цифровых технологий в организации MuviPoisk - Смотрите фильмы онлайн, большая коллекция, новинки кинопроката Megatorg - Доска объявлений Megatorg.net: сайт бесплатных частных объявлений Skinormil - Космецевтика активного действия Pils - Мультибрендовый онлайн шоп METAMED - Фармацевтическая компания с полным спектром услуг Dexaflu - от симптомов гриппа и простуды SMARTY - Увеличение продаж вашей компании ELECARS - Электромобили в Ташкенте, Узбекистане CHINA MOTORS - Купи автомобиль своей мечты! PROKAT24 - Прокат и аренда строительных инструментов