Iyun, 2025-Yil
644
PEDAGOGIKA FANINING ZAMONAVIY RIVOJLANISH YO‘NALISHLARI
Guzerbaev Asılbek
Berdaq nomidagi QDU o'qituvchisi
https://doi.org/10.5281/zenodo.15754770
Annotatsiya.
Ushbu maqolada zamonaviy pedagogika fanining rivojlanish yo‘nalishlari,
ta’lim tizimida yuz berayotgan o‘zgarishlar va ularning o‘quvchi shaxsini shakllantirishdagi o‘rni
tahlil qilingan. Shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim, axborot-kommunikatsiya texnologiyalari, tanqidiy va
ijodiy fikrlashni rivojlantirish hamda hayotga yaqinlashtirilgan ta’lim yondashuvlari zamonaviy
pedagogikaning asosiy tamoyillari sifatida ko‘rib chiqilgan. Maqolada o‘qituvchining yangi davrda
tutgan roli va zamonaviy ta’limning jamiyat taraqqiyotidagi strategik ahamiyati alohida
ta’kidlangan.
Kalit so‘zlar:
Pedagogika, ta’lim tizimi, shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim, axborot-
kommunikatsiya texnologiyalari, innovatsiya, o‘quvchi shaxsi, zamonaviy yondashuvlar, tanqidiy
fikrlash.
Pedagogika — bu insonni har tomonlama kamol toptirish, uni ma’naviy, axloqiy va
intellektual jihatdan shakllantirishga qaratilgan ilmiy-nazariy va amaliy faoliyatni o‘rganuvchi fan.
Tarbiya va ta’lim qadim zamonlardan beri jamiyat taraqqiyotining ajralmas qismi hisoblanib kelgan.
Har bir jamiyat o‘z taraqqiyot darajasiga qarab, kelajak avlodni tayyorlashga alohida e’tibor
qaratgan. Shu bois, pedagogika faqat o‘qitish texnologiyasi emas, balki jamiyatning ma’naviy-
ma’rifiy negizini tashkil etuvchi strategik yo‘nalishdir.
Bugungi kunda axborot texnologiyalari, global integratsiya, mehnat bozori ehtiyojlari va
inson huquqlari tushunchalarining kengayishi ta’lim tizimiga yangicha yondashuvlarni talab
qilmoqda. Endilikda ta’lim jarayoni faqat bilim berish bilan cheklanmaydi, balki o‘quvchining
shaxs sifatida shakllanishi, uning mustaqil fikrlashi, ijtimoiy faolligi, innovatsion tafakkurini
rivojlantirishga ham xizmat qilishi lozim.
Zamonaviy pedagogika, ayniqsa, insonparvarlik tamoyillariga tayanadi. Bu esa har bir
o‘quvchining individual imkoniyatlarini ochib berish, ularni qo‘llab-quvvatlash va rivojlantirishni
anglatadi. Bunda o‘qituvchi – faqat bilim beruvchi emas, balki o‘quvchining rivojlanishiga
yo‘lboshchi, maslahatchi, motivator rolini bajaruvchi shaxs sifatida maydonga chiqadi.
Ushbu maqolada zamonaviy pedagogikaning rivojlanish yo‘nalishlari, uning asosiy
tamoyillari va metodik yondashuvlari tahlil qilinadi. Shuningdek, ta’lim samaradorligini oshirishga
xizmat qiluvchi zamonaviy texnologiyalar va shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim yondashuvining
afzalliklari haqida fikr yuritiladi.
Ta’lim jarayonining muvaffaqiyati ko‘p jihatdan pedagogik yondashuvlarning dolzarbligi,
ularning amaliyotga qanchalik uyg‘unlashganiga bog‘liq. Hozirgi kunda insoniyat taraqqiyoti
sur’atlarining ortib borayotgani, axborot oqimining kuchayishi va raqamli texnologiyalarning kirib
kelishi ta’limga nisbatan yangi talab va ehtiyojlarni yuzaga keltirmoqda. Shu sababli pedagogika
fani o‘zining an’anaviy chegaralaridan chiqib, yangi shakl va mazmunga ega bo‘lmoqda. Endilikda
o‘qitish jarayoni o‘quvchi shaxsini markazga qo‘ygan holda, uning intellektual, emotsional va
ijtimoiy rivojiga qaratilgan yondashuvlarni talab etadi.
Iyun, 2025-Yil
645
Zamonaviy pedagogikada shaxsga yo‘naltirilgan ta’lim konsepsiyasi yetakchi o‘rinni
egallaydi. Bu yondashuv har bir o‘quvchining individual o‘ziga xosligi, qobiliyatlari, ehtiyoj va
qiziqishlarini hisobga olib ta’lim berishni nazarda tutadi. Bunda o‘qituvchi shunchaki bilim
beruvchi emas, balki o‘quvchining rivojlanishiga rahbarlik qiluvchi shaxs sifatida ko‘riladi.
O‘quvchi esa ta’lim jarayonining faol ishtirokchisiga aylanadi — u mustaqil izlanadi, tanqidiy
fikrlaydi, muammolarga yechim topadi. Bunday yondashuv, bir tomondan, shaxsiy o‘sishni
rag‘batlantirsa, boshqa tomondan, ijtimoiy mas’uliyatni shakllantiradi.
Shuningdek, ta’lim samaradorligini oshirishda axborot-kommunikatsiya texnologiyalaridan
foydalanish muhim ahamiyatga ega. Interaktiv vositalar, onlayn platformalar, elektron darsliklar va
multimedia texnologiyalari o‘quv jarayonini jonlantirib, o‘quvchilarning darsga bo‘lgan qiziqishini
oshiradi. Ayniqsa, masofaviy ta’lim imkoniyatlari pandemiyadan so‘ng keng ommalashdi va bu
holat o‘qituvchilardan texnologik savodxonlikni, yangiliklarga tez moslashish qobiliyatini talab
qilmoqda. Shu bilan birga, texnologiyalar o‘quvchilarda mustaqil o‘rganish ko‘nikmalarini
rivojlantiradi, ularda o‘z-o‘zini boshqarish, vaqtni to‘g‘ri taqsimlash, mas’uliyat kabi muhim
sifatlarni shakllantiradi.
1-Jadval: Zamonaviy pedagogik yondashuvlar va ularning asosiy xususiyatlari
№
Pedagogik yondashuv
nomi
Asosiy xususiyatlari
Ta’siri va afzalliklari
1
Shaxsga yo‘naltirilgan
ta’lim
O‘quvchining individual
xususiyatlari, qobiliyati va
ehtiyojlariga moslashuv
Shaxsning faolligi,
motivatsiyasi va mustaqil
fikrlashi kuchayadi
2
AKT (axborot-
kommunikatsiya
texnologiyalari) asosidagi
ta’lim
Raqamli vositalar, onlayn
platformalar, multimedia
materiallari orqali o‘qitish
Ta’limning interaktivligi,
qulayligi va tezkorligi ortadi
3
Tanqidiy va ijodiy
fikrlashga yo‘naltirilgan
yondashuv
O‘quvchining savol berishi,
tahlil qilishi, mustaqil xulosa
chiqarishiga urg‘u beriladi
Muammolarni yechish,
innovatsion qarorlar qabul
qilish ko‘nikmalari shakllanadi
4
Hayotga yaqinlashtirilgan
ta’lim
Real hayotdagi vaziyatlarga
asoslangan topshiriqlar,
loyihaviy ishlar
Amaliy bilimlar shakllanadi,
kasbiy va ijtimoiy tayyorgarlik
kuchayadi
5
Hamkorlikda o‘qitish
(kooperativ o‘qitish)
Guruhli ishlar, o‘zaro yordam
va fikr almashish asosida ta’lim
Muloqot ko‘nikmalari
rivojlanadi, ijtimoiy faollik
ortadi
Yana bir muhim yo‘nalish bu — tanqidiy va ijodiy fikrlashni rivojlantirishdir. Bugungi
kunda axborotni yod olish emas, uni tahlil qilish, turg‘un qarashlardan voz kechish va innovatsion
g‘oyalar bilan ishlash ko‘nikmalari qadrlanmoqda. Shuning uchun ham zamonaviy pedagogika
faqat faktlarni yetkazish emas, balki o‘quvchini fikrlashga, izlanishga, savol berishga o‘rgatishi
zarur. O‘qituvchi o‘z metodikasida ochiq savollar, muammoli vaziyatlar, loyihaviy topshiriqlar
orqali o‘quvchilarni faol fikr yuritishga jalb etadi.
Iyun, 2025-Yil
646
Bundan tashqari, ta’lim hayotga yo‘naltirilgan bo‘lishi kerak. Ya’ni, maktabda, kollej yoki
universitetda o‘rgatilayotgan bilimlar real hayotdagi vaziyatlar bilan uzviy bog‘langan bo‘lishi,
o‘quvchiga kelgusida foyda keltirishi lozim. Kasb-hunar bilan bog‘liq ko‘nikmalarni shakllantirish,
ijtimoiy hayotga tayyorlash, jamoada ishlash, muloqot qilish, muammolarni hal etish kabi
ko‘nikmalar bugungi ta’lim tizimining ajralmas qismiga aylanishi kerak.
Shu tariqa, zamonaviy pedagogika insonni har tomonlama rivojlantirish, uni faol, mustaqil
va ijtimoiy javobgar shaxs sifatida tarbiyalashga xizmat qiluvchi tizimli yondashuvni talab
qilmoqda. O‘qituvchining bu jarayondagi roli esa tobora murakkablashib, bilimdon, innovatsion
fikrga ega, psixologik jihatdan yetuk va texnologiyalarni puxta o‘zlashtirgan mutaxassis bo‘lishni
taqozo etmoqda.
REFERENCES
1.
Xolmuhamedov A., Qodirova M. Pedagogika nazariyasi va amaliyoti. – Toshkent: “Fan va
texnologiya”, 2020.
2.
Azizxo‘jaeva N.N. Pedagogik texnologiyalar va pedagog mahorati. – Toshkent: TDPU
nashriyoti, 2018.
3.
To‘xtasinov B.T. Zamonaviy ta’lim texnologiyalari. – Toshkent: “Ilm ziyo”, 2021.
4.
UNESCO (2022). Reimagining our futures together: A new social contract for education.
5.
Vygotsky, L.S. Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes. –
Cambridge: Harvard University Press, 1978.
